خشکسالی، نشانه آخرالزمان؛ مروری بر روایتها درباره کم‌آبی در آستانه قیامت
در روایات آمده است که خشکسالی یکی از نشانه های آخرالزمان است.
به گزارش خبر فوری، آخرالزمان دوره ای است که با ظهور نشانه هایی کوچک و بزرگ قبل از وقوع قیامت همراه می شود. این نشانه ها اغلب در قالب تحولات اجتماعی، اخلاقی و طبیعی ظهور می یابند. خشکسالی، به عنوان بحرانی طبیعی که حیات اقتصادی، اجتماعی و حتی حیات بشر را تهدید می کند، در متون دینی اسلامی با مفاهیم عمیق تری پیوند خورده است.
خشکسالی به عنوان نشانه ای از آخرالزمان در احادیث
روایات متعددی از معصومین (علیهم السلام) به وقوع خشکسالی و قحطی در دوران پایانی عالم اشاره کرده‌اند.
- حدیث اول:
پیامبر اکرم (ص) در حدیثی مشهور که به بیان نشانه های قیامت می پردازند، می فرمایند:
وَقَبْضَ الْأَیْدِی وَبُخْلًا شَدِیدًا وَجُودًا، وَظُلْمًا وَجَوْرًا، وَقَتْلًا، وَقَحْطًا.
ترجمه:... و [از نشانه‌هاست] بخل ورزیدن (و ندادن زکات)، بخل شدید و بخشش [در راه گناه]، ستم و بی‌عدالتی، کشتار فراگیر و قحطی و خشکسالی.
در این حدیث، خشکسالی («قَحْطًا») در زمره نشانه هایی ذکر شده که همگی از علائم نزدیکی قیامت هستند.
- حدیث دوم:
امام صادق (ع) در تفسیر آیه «فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَأْتِی السَّمَاءُ بِدُخَانٍ مُبِینٍ» (الدخان: ۱۰) می‌فرمایند: ذَلِکَ قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ (ع)؛ یَکُونُ بِذَلِکَ قَحْطٌ شَدِیدٌ...
ترجمه:... این [رویداد] قبل از قیام قائم (عج) رخ می‌دهد؛ که همراه با آن خشکسالی شدیدی خواهد بود.
این روایت به وضوح خشکسالی شدید را به عنوان یکی از وقایع پیش از ظهور حضرت مهدی (عج) - که خود از بزرگترین رویدادهای آخرالزمان است - معرفی می کند.
خشکسالی به عنوان یکی از هشدارهای الهی در قرآن کریم
قرآن کریم به کرات کاهش نزولات آسمانی و برکت از زمین را نتیجه اعمال و گناهان بشر می داند. پر واضح است که این گناهان در آخرالزمان بیشتر است و بنابراین، کاهش نزولات جوی و آسمانی در آخرالزمان بیشتر است.
- آیه اول:
وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْیَةً کَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً یَأْتِیهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِنْ کُلِّ مَکَانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا کَانُوا یَصْنَعُونَ. سوره نحل، آیه ۱۱۲
ترجمه: و خداوند [سرگذشت] شهری را مثال می زند که امن و آرام بود و روزی اش از هر جایی به فراوانی می رسید، اما نعمت های خدا را ناسپاسی کردند و خداوند به [سزاى] آنچه انجام مى دادند، طعم گرسنگى [قحطی] و ترس را به آنان چشانید.
این آیه به صراحت «لباس الجوع» (پوشش گرسنگی و قحطی) را نتیجه کفران نعمت و گناهان مردم یک جامعه معرفی می‌کند.
- آیه دوم:
ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ. سوره روم، آیه ۴۱
ترجمه: به سبب آنچه مردم فراهم کرده اند، فساد در خشکی و دریا آشکار شده است تا [سزاى] بعضى از آنچه را که کرده‌اند به آنان بچشاند، شاید [به خدا] بازگردند.
اگرچه این آیه عام است، اما مفسران «فساد در خشکی» را شامل خشکسالی، نابودی مراتع و کشاورزی و به هم خوردن تعادل طبیعی می دانند که نتیجه مستقیم رفتارهای نادرست بشری است. این آیه هدف از این بلایا را «تذکر» و «بازگشت به سوی خدا» می داند.
- آیه سوم:
وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَٰکِن کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُم بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ. سوره اعراف، آیه ۹۶.
ترجمه: و اگر اهل شهرها و آبادی‌ها ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند، یقیناً برکات آسمان و زمین را بر آنان می گشودیم؛ ولی [آیات ما] را تکذیب کردند؛ در نتیجه آنان را به کیفر اعمالی که مرتکب می شدند، مجازات کردیم.
این آیه رابطه مستقیم ایمان و تقوا با نزول برکات آسمانی (باران) و زمینی (روییدن گیاهان) را بیان می کند و عکس آن، یعنی خشکسالی و عدم برکت را نتیجه تکذیب و گناه می داند.
خشکسالی در آستانه ظهور حضرت قائم (عج)
در روایات مربوط به دوران قبل از ظهور، بر وقوع خشکسالی های طولانی و قحطی های سخت تأکید شده است. این رویدادها علاوه بر اینکه نشانه هستند، نقش یک «بحران زا» را نیز ایفا می کنند تا جامعه بشری برای دریافت حکومت جهانی مصلح الهی، آمادگی بیشتری پیدا کند. این قحطی ها گاهی عام و جهانی توصیف شده‌اند.
در واقع، از منظر برخی روایات اسلامی، خشکسالی پدیده ای صرفاً اقلیمی و طبیعی نیست، بلکه دارای ابعادی معنوی و الهیاتی است. آیات قرآن و احادیث معصومین (ع) آن را به عنوان موارد زیر معرفی می کند:
۱. یک نشانه آخرالزمانی: در کنار سایر فسادهای اخلاقی و اجتماعی.
۲. یک عذاب استدراجی یا تنبیهی: در پاسخ به گناهان جمعی بشر، به ویژه کفران نعمت و ظلم.
۳. یک فراخوان برای بازگشت: هدف نهایی از این بلایا، بیداری انسان ها و بازگشت آنان به فطرت توحیدی و زندگی بر اساس تقواست.
بنابراین، مواجهه اسلامی با پدیده خشکسالی، مواجهه ای دو سویه است: از یک سو دعوت به تفکر، استغفار و اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی، و از سوی دیگر تشویق به تدبیر و عقلانیت در مدیریت منابع (مانند امر به «صرفه جویی» در مصرف آب در احادیث) برای عبور از این بحران. در دوران معاصر، این نگاه می‌تواند هشداری جدی برای بشر باشد که بحران‌های محیط زیستی مانند خشکسالی، ریشه در بحران معنوی و اخلاقی او دارد.
