هیپوتونی کودکان (تونوس عضلانی ضعیف)

هیپوتونی یک اصطلاح پزشکی است که در آن کشش و کشیدگی عضلات کاهش پیدا می کند، آنچه اهمیت دارد این است که باید تفاوت کشش عضلات و قدرت عضلات متوجه باشیم. گاهی ممکن است عضلات قدرت خوبی داشته باشند اما کشش مناسبی نداشته باشند.

قدرت عضله یکی از خصوصیات فیزیکی آن محسوب می شود، این در حالی است که کشش عضله در زمان استراحت به میزان کشیدگی آن اشاره دارد. کشش به طور عمده توسط عصب کنترل می شود و از کنترل ارادی ما خارج است، در عین حال ما می توانیم قدرت عضله را تا حد زیادی به شکل ارادی تنظیم و اصلاح کنیم. 

تاثیراتی که هیپوتونی عضله بر کودک باقی می گذارد به عوامل مختلفی از جمله؛ دلیل ایجاد آن، رشد کودک و... بستگی دارد. باید اشاره کرد این اختلال درمان پزشکی خاصی ندارد و درمان کلی برای کودکانی که به هیپوتونی مبتلا هستند ورزش درمانی یا کار درمانی است. 

عضلات همواره مقداری از کشش و سفتی خود را حفظ می کنند که به عنوان مقاومت در برابر حرکت حس می شود. در بیماری هیپوتونی با از دست دادن این تونیسیته عوارضی برای فرد رخ می دهد مثلا؛ فرد برای اینکه موقعیت خود را هنگام نشستن یا ایستادن حفظ کند باید به عضلات پشت و گردن خود تکیه کند. باید توجه کرد تونوس عضلات در زمان خواب کاهش می یابد، بنابراین ممکن است هنگامی که در حالت نشسته به خواب رفتید؛ با خم شدن سر به سمت جلو از خواب بیدار شوید.

نباید ضعف عضلانی را با هیپوتونی عضلات یکسان دانست، این دو مسئله با یکدیگر متفاوت هستند، درست است که استفاده از عضله ای که درگیر هیپوتونی می شود مشکل می باشد، اما این موضوع با ضعف عضلانی متفاوت است و گاهی ممکن است فردی که به هیپوتونی مبتلا است؛ ضعف عضلانی را نیز تجربه کند.

تشخیص هیپوتونی عضلات در سنین پایین یا در هنگام تولد صورت می گیرد البته گاهی ممکن است در سنین بالاتر نیز تشخیص داده شود. در این صورت عضلات کودک کاملا شل و سست هستند و ممکن است مشاهده شود؛ هنگامی که کودک در حالت ریلکس است حرکت دادن دست و پای او به شکلی غیر طبیعی است این در حالی است که به طور طبیعی هنگامی که کودک را از زیر بغلش بلند کنید باید او را محکم بگیرید و بالا ببرید.

از علائم های دیگر کودک مبتلا به این عارضه می توان به احساس شل و آویخته بودن عضلات اشاره کرد؛ به گونه ای که اگر بخواهید کودک را حرکت دهید مقاومتی کمتر از آنچه باید باشد مشاهده می کنید.

نشانه های هیپوتونی در کودکان

علائم و نشانه های هیپوتونی چیست؟

نشانه هایی که این بیماری از خود نشان می دهد بسته به دلیلی که از آن ناشی می شوند، متفاوت، گسترده و متنوع هستند. هر کودکی ممکن است علائم ناشی از این بیماری را به شکلی متفاوت از دیگری تجربه کند، اما از شایع ترین نشانه های مرتبط با آن می توان به موراد زیر اشاره کرد:

• کاهش تونوسیته عضلانی

• نرم و خمیری به نظر رسیدن عضلات

• توانایی کنترل ضعیف یا به طور کلی فقدان آن در هدایت و کنترل عضلات گردن؛ در نتیجه این ناتوانی کودک نمی تواند سر خود را نگه دارد و افتادن آن به جلو، عقب یا پهلو ها

• مشکلات در مکیدن، جویدن، بلعیدن به علت کاهش تونیسیته عضلات

• انعطاف پذیری غیر طبیعی و بیش از حد در مفاصل

• عدم توانایی در حفظ کردن تعادل

• عدم هماهنگی حرکات

• داشتن تنفس سطحی

• آرام و ضعیف بودن گریه کودک

علاوه بر موارد فوق، در این بیماری هنگامی که کودک در حالت استراحت است دست ها و پاهایش شکل طبیعی ندارند، یعنی به جای اینکه از آرنج و زانو خم شوند، از پهلو به پایین به صورت آویزان و شل قرار گرفته اند. نکته ی دیگری که در کودکان مبتلا یه این بیماری قابل توجه این است که؛ آنها معمولا به نقاط عطف رشدی مهم و حرکت کردن مثل؛ نشستن بدون پشتیبانی، غلت زدن، راه رفتن، نگه داشتن سر بدون حمایت والدین و... خیلی دیر دست پیدا می کنند یا به طور کلی آنها را انجام نمی دهند.

علل بروز هیپوتونی در کودکان

دلایل ایجاد هیپوتونی کودکان چیست؟

هیپوتونی می تواند در اثر مشکل در سیستم عصبی یا عضلانی رخ دهد، گاهی نیز ناشی از یک آسیب اختلال ارثی یا بیماری ایجاد می شود البته ممکن است دلیل آن هیچ وقت شناسایی نشود. در صورتی که نوزاد با این بیماری متولد شود به علت جداگانه ای وابسته نیست، در هیپوتونی مادرزادی خوش خیم از طریق ورزش، گفتار درمانی، کار درمانی و... می توان به کشش عضلات کمک کرد. ممکن است کودکانی که به هیپوتونی خوش خیم مادر زادی مبتلا هستند به تاخیر در رشد یا ناتوانی در یادگیری نیز مبتلا باشند، این معلولیت ممکن است در دوران کودکی ادامه پیدا کند. 

هیپوتونی می تواند در اثر عواملی باشد که در سیستم عصبی مرکزی یا عضلات تاثیر می گذارند؛ این عوامل شامل موارد زیر می باشند:

• آسیب مغزی که منجر به کمبود یا فقدان اکسیژن در زمان تولد نوزاد رخ می دهد.

• دستروفی عضلات

• فلج مغزی

در بسیاری از مواردی که ذکر شد، بیماری مزمن نیازمند مراقبت و درمان های طولانی مدت است.

همچنین ضعف عضلانی ممکن است در اثر عوامل ژنتیکی زیر رخ دهند، که این موارد عبارتند از:

• سندروم پرادر ویلی

• سندروم تای ساکس

• ترایزومی ۱۳

• سندروم داون

کودکانی که به سندرم داون یا سندرم پرایدر ویلی مبتلا هستند در بیشتر موارد درمان خواهند شد. باید اشاره کرد؛ کودکانی که به بیماری تای ساکس و ترایزومی مبتلا هستند زندگی کوتاهی دارند. عفونت های بوتولیسم که منجر به هیپوتونی می شوند، به ندرت رخ می دهد، با این وجود بعد از بهبودی هیپوتونی از بین خواهند رفت.

تشخیص هیپوتونی کودکان به چه صورت است؟

همانطور که اشاره کردیم بیماری های زیاد می توانند زمینه ساز هیپوتونی شوند، بنابراین تشخیص قطعی این بیماری برای کودکان ممکن است اندکی طولانی شود، اما به طور کلی مراحل و روش های تشخیصی شامل موارد زیر خواهند بود:

• بررسی و مطالعه سابقه بیماری، پزشکی و خانوادگی

• مطالعه و بررسی سابقه مشکلات، بیماری ها در طول بارداری و زایمان

• ارزیابی و بررسی مهارت های حسی، مهارت های حرکتی، تعادل، وضعیت روانی، رفلکس های کودک هماهنگی بین بخش های مختلف بدن

• ام آر آی و سی تی اسکن از مغز

• آزمایش خون

• الکترو میو گرافی EMG یا نوار عصب و ماهیچه که جهت سنجیدن مقدار عملکرد اعصاب و ماهیچه ها است.

• الکتروانسفالوگرام EEG که همان نوار مغزی جهت اندازه گیری فعالی های الکتریکی مربوط به مغز می باشد.

• بیوپسی از ماهیچه و بررسی آن در زیر میکروسکوپ

• کنترل و بررسی های ژنتیکی از قبیل گرفتن کاریوتیپ 

این موضوع که کدام روش تشخیصی برای شناسایی علائم و قطعیت این بیماری استفاده می شود بستگی به وضعیت کودک و صلاح دید پزشک معالج دارد، بنابراین والدین باید در این موضوع به تیم پزشکی اطمینان کنند.

راههای درمان هیپوتونی در کودکان

هیپوتونی کودکان چگونه درمان می شود؟

• صبر داشته باشید: کودکانی که به هیپوتونی مبتلا می شوند معمولا به محرک ها پاسخ فوری نمی دهند، پزشک و مراقبان کودک دوست دارند به چیزی که کودک توانایی انجام آن را دارد یا فعالیت های دیگر تمرکز کنند. در این راستا صبر داشتن بسیار اهمیت دارد، با گذاشتن زمان مناسب کودک می تواند در زمینه های متعدد به هدف مورد نظرش برسد.

• از توالی ها رشد پیروی کنید: کودکانی که به هیپوتونی مبتلا می شوند برای واکنش به محرک مقاومت نشان می دهند. آنچه اهمیت دارد این است که؛ به کودک اجازه دهید مراحل رشدی را بگذراند و بدون توجه به سنی که دارد این روند را طی کند.

• اصلاح هم ترازی: باید در تمام مراحل تکامل رشد حمایت درست و هماهنگ داشته باشید.

اگر کودک نشسته است، قبل از شروع فعالیت اطمینان حاصل کنید که لگن در موقعیت مناسب قرار دارد. اگر ایستاده ، اطمینان حاصل کنید که پاها به درستی تراز شده و وزن بطور مساوی روی دو پا قرار دارد که به عضلات عملکردی و جلوگیری از عوارض وارده کمک می کند. 

• مرحله ای کردن فعالیت ها: وحشت زده کردن کودکان با حرکات ناگهانی کار درستی نیست. از هل دادن و کشیدن کودک اجتناب کنید. اجازه دهید کودک آماده شود تا بتواند با حداکثر توان به نتیجه مطلوب برسد.

• کاهش حمایت در طول زمان: به مرور زمان و با پیشرفت کودک باید مقدار مراقبت خود را کاهش دهید و آن را کنترل کنید. در هنگام مراقبت های موضعی باید از پشت، کمر و شانه ها مواظبت کنید و به این طریق شروع فعالیت کودک را تقویت کنید. توجه داشته باشید در ادامه روند درمانی باید کودک احساس استقلال کند بنابراین او را از دور کنترل کنید.

درمان هیپوتونی بسته به شرایط و دلیل ایجاد هیپوتونی می‌تواند متفاوت می باشد نکات زیر در رابطه با درمان این بیماری ذکر شده اند:

• هیپوتونی که ناشی از تولد زود رس است با بزرگ شدن کودک بهبود می یابد، در این صورت با کاردرمانی و فیزیوتراپی می توان مشکل را حل کرد.

• نوزادانی که به میاستنی گراویس دچار هستند به سرعت خوب می شوند اما به پشتیبانی تخصصی و فیزیوتراپی نیاز دارند.