وادیم کراسیکوف کیست؟ آدمکشی که از کرملین دستور می‌گرفت

یک سال می‌شود که ایوان گرشکوویچ روزنامه‌نگار آمریکایی در جریان سفر به روسیه برای تهیه گزارش دستگیر شد. بهترین بخت آزادی او شاید وادیم کراسیکوف باشد که در زندانی در آلمان محبوس است و در پرونده قتلی که به دستور کرملین صورت گرفت، محکوم شده است.

در تابستان سال ۲۰۱۳، صاحب رستورانی در مسکو در پایتخت روسیه به ضرب گلوله کشته شد. مردی با لباس کلاه‌دار از موتورسیکلتی پایین پرید و دو بار به قربانی‌اش شلیک کرد و سپس متواری شد.

شش سال بعد، زلیم‌خان خانگوش‌ویلی یک فرمانده تبعیدی چچنی در پارکی پر ازدحام در برلین در شرایط تکان‌دهنده مشابهی به قتل رسید: مردی سوار بر موتور سیلکت با یک اسلحه گلاک ۲۶ صداخفه‌کن‌دار در روز روشن به او شلیک کرد.

آدمکش شهر برلین گذرنامه‌ای داشت با نام «وادیم سوکولوف» اما مقامات به سرعت به این نتیجه رسیدند که این اسم واقعی او نیست.

مرد طاس ورزیده‌ای که دستگیر شده بود در واقع وادیم کراسیکوف، یک تبعه روس بود که با اف‌اس‌بی، سرویس امنیت فدرال روسیه ارتباط داشت – و مظنون شماره یک قتل سال ۲۰۱۳ در مسکو بود.

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه اخیرا در مصاحبه‌ با برنامه تلویزیونی تاکر کارلسون به نظر می‌رسد این گزارش‌ها را تأیید می‌کند که کشورش در پی آزادی کراسیکوف «میهن‌دوست» در ازای ایوان گرشکوویچ روزنامه‌نگار آمریکایی است.

این ماه یک سال از بازداشت آقای گرشکوویچ گزارشگر وال‌استریت ژورنال می‌گذرد که در روسیه به اتهام جاسوسی بازداشت شد. خود او، روزنامه‌اش و دولت آمریکا منکر این اتهامات هستند.

 گرشکوویچ تنها آمریکایی محبوس در زندان‌های روسیه نیست که سرنوشتش می‌تواند به سرنوشت کراسیکوف گره خورده باشد. پل ویلان تفنگدار دریایی سابق آمریکا و آلسو خورماشِوا نیز در روسیه با اتهاماتی بازداشت شده‌اند که عمدتاً دارای انگیزه سیاسی تلقی می‌شوند.

حتی به گفته متحدان آلکسی ناوالنی - چهره مخالف روس که در حال گذراندن ۱۹ ماه حبس خود در روسیه بود - او قرار بود در جریان مبادله‌ای با کراسیکوف آزاد شود اما پیش از این ماجرا از دنیا رفت. پس از انتخابات روسیه، پوتین گفت که با آزادی ناوالنی در عوض آزادی «برخی افراد» که در غرب بازداشت هستند، موافقت کرده است، اما کاخ سفید گفت که این اولین باری بود که سخن از چنین معامله‌ای می‌شنید.

اگر قیمتی که پوتین معین کرده تغییری نکند، محتمل‌ترین راه تأمین آزادی آمریکایی‌های بازداشت‌شده، یک فراینده پیچیده مبادله زندانی در برابر کراسیکوف است که نیازمند همکاری آلمان، آمریکا و روسیه است.

رودریش کیزه‌وتر سیاست‌مداری آلمانی در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی گفت که این معامله برلین را وادار به «دیپلماسی گروگانگیری» خواهد کرد. حالا چرا پوتین این‌انداز اصرار به بازگشت کراسیکوف دارد؟

قتل با مجوز حکومتی

نخستین نشانه‌های دست داشتن احتمالی کرملین در قتل برلین را در پیشینه کراسیکوف می‌تواند دید – یا در واقع در نداشتن هیچ پیشینه‌ای.

اسنادی که وب‌سایت پژوهشی بلینگ‌کت به دست آورده است نشان می‌دهد که او به خاطر قتل سال ۲۰۱۳ در مسکو تحت تعقیب است. اما دو سال بعد، حکم بازداشت او لغو شد و هویت «وادیم کراسیکوف» گویا ناگهان از میان رفت.

و این همان زمانی است که «وادیم سوکولوف» ۴۵ ساله پدیدار شد. در سال ۲۰۱۵ او گذرنامه گرفت و در سال ۲۰۱۹ شماره شناسایی مالیاتی اخذ کرد.

یک دادگاه آلمانی به این نتیجه رسید که این اسناد را تنها کرملین می‌تواند صادر کرده باشد و در نتیجه وادیم کراسیکوف برای قتل برلین از حمایت حکومت برخوردار بوده است.

یک قاضی آلمانی پس از محکوم کردن کراسیکوف به حبس ابد گفت: «مقامات حکومتی روسیه به متهم دستور حذف قربانی را داده بودند.»

قربانی او، زلیم‌خان خانگوش‌ویلی یک فرمانده شورشی چچن در دوره‌ای بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ بود که چچن درگیر جنگ استقلال علیه روسیه بود.

به چشم ناظران غربی، به نظر می‌رسید قتل آقای خانگوش‌ویلی احتمالاً بخشی از یک سلسله ترور‌های تبعیدی‌های چچنی در اروپا و خاور میانه به دستور مسکو بوده است.

کرملین منکر سازماندهی قتل برلین شده است و حکمی را که علیه کراسیکوف صادر شده رد کرده و آن را «دارای انگیزه سیاسی» خوانده است.

اما  پوتین در مصاحبه‌اش با تاکر کارلسون به نظر می‌رسد که اذعان می‌کند مذاکراتی برای مبادله زندانی برای یک «میهن‌‌دوست»‌ روس در جریان است که در یک پایتخت اروپایی «راهزنی را حذف کرده بود».

اولریش لشته که عضو کمیته روابط خارجی دولت آلمان است به بی‌بی‌سی گفته است که تمایل پوتین برای بازپس‌گیری کراسیکوف «اعتراف آشکار به گناه است و نشان می‌دهد که روسیه چقدر با آزادی خاطر و بدون مانع توانسته است در کشور ما عمل کند.»

قرارداد سازمان امنیت روسیه با قاتلان

به گفته دادستان پرونده در جریان محاکمه، وادیم کراسیکوف عضو واحد بسیار سری «ویمپل» سرویس امنیت فدرال روسیه، اف‌اس‌بی، بود.

مارک گالئوتی مورخ پوتین و کارشناس مسایل امنیتی روسیه به بی‌بی‌سی گفت: «وظیفه رسمی این واحد، عملیات ضد تروریسم در داخل است، اما از بسیاری جهات به ریشه‌های اصلی خود بازگشته است، یعنی واحدی است که وظیفه «خرابکاری‌» مخفیانه - خرابکاری و ترور - در خارج از کشور را بر عهده دارد.»

بر اساس مصاحبه ای که برادر همسر کراسیکوف با «اینسایدر» انجام داد، کراسیکوف شخصاً در زمانی که با ویمپل کار می‌کرده در یک میدان تیراندازی با پوتین ملاقات کرده است. او صاحب یک بی‌ام‌و و پورشه بود و سفرهای کاری منظمی داشت.

ارتباط بین کراسیکوف و اف‌اس‌بی توضیح می‌دهد چرا ولادیمیر پوتین، که خودش یک مامور سابق اطلاعات خارجی بود، مایل است زندانی‌ به ارزش ایوان گرشکویچ را تحویل دهد.

اما مارک گالئوتی گفت که یک معامله بالقوه بیشتر حاکی از قرارداد اجتماعی روسیه با نمایندگان خارج از کشور است تا ارزش کراسیکوف به صورت فردی.

 گالئوتی گفت: «[روسیه] می‌گوید ببینید، اگر گرفتار شدید، ما شما را به هر طریقی که شده باز می‌گردانیم. ممکن است زمان ببرد، اما ما شما را برمی‌گردانیم. این برای واداشتن مردم به قرار دادن خود در موقعیت‌های بالقوه بسیار خطرناک بسیار مهم است.»

اما اینکه آیا کراسیکوف هرگز اجازه بازگشت به روسیه را خواهد داشت، در نهایت به دولت آلمان بستگی دارد.

بی‌بی‌سی با سه عضو کمیته روابط خارجی دولت که همگی مخالف آزادی کراسیکوف هستند، تماس گرفت.

اولریش لشته که حزب دموکرات آزاد او بخشی از دولت صدراعظم اولاف شولتز است، اصرار داشت که آلمان «نباید این خدمت را به روسیه انجام دهد».

 لشته به بی‌بی‌سی گفت: «این نوعی عفو است و علامتی سیاسی می‌فرستد که روسیه می‌تواند مرتکب قتل‌های بیشتری در قلمرو ما شود و بعد آزاد می‌شوند و در نتیجه بدون مجازات باقی می‌مانند».

«نباید اجازه داد که شهروندان خارجی به صورت دل‌بخواه دستگیر شوند تا از آنها برای تبادل زندانیان سوء استفاده شود.»

یورگن هارت، از حزب دموکرات مسیحی، گفت که او «هیچ پشتیبانی سیاسی» برای شایعه مبادله زندانیان، از جمله کراسیکوف، نمی‌بیند.

حتی اگر اراده سیاسی در برلین برای آزادی کراسیکوف وجود داشت، مکانیسم‌های قانونی که می‌توانند این امر را محقق کنند مبهم هستند.

ممکن است رئیس‌جمهور او را عفو کند یا برای گذراندن باقیمانده دوران محکومیتش به روسیه اخراج شود – و این چیزی است که با توجه به اظهارات پوتین بی‌شک رخ نخواهد داد.

یکی از نمونه‌های قابل توجه ، ماجرای، ویکتور باوت، «بازرگان مرگ» روسی و دلال بدنام اسلحه است که به عنوان بخشی از تبادل زندانیان با ستاره بسکتبال آمریکایی بریتنی گرینر، از ایالات متحده آمریکا آزاد شد. باوت الان به سیاست گرایش پیدا کرده است و در انتخابات محلی روسیه به کرسی نمایندگی رسیده است.

نیکولا بیر، یک وکیل آلمانی که تخصصش قانون استرداد است، به بی‌بی‌سی گفت که «هیچ ساز و کار قانونی که واقعا برای این وضعیت خاص طراحی شده باشد وجود ندارد»، بنابراین هر حرکتی بسیار بحث برانگیز و سیاسی خواهد بود.

بیل برودر، فعال سیاسی ضد کرملین، اکنون در حال تهیه فهرست بیش از ۵۰ زندانی روسی در کشورهای غربی است که می‌توانند به عنوان ابزار چانه‌زنی برای آزادی فعالان و روزنامه‌نگاران بازداشت شده در روسیه استفاده شوند.

برودر امیدوار است که این تلاش بتواند به آزادی ولادیمیر کارا-مورزا، روزنامه‌نگار بریتانیایی-روسی، که به جرم خیانت به دلیل اعتراض علیه جنگ در اوکراین به ۲۵ سال زندان محکوم شده است و همچنین ایوان گرشکویچ کمک کند.

براودر در پاسخ به سؤال بی‌بی‌سی مبنی بر این‌که آیا کارزار او در «دیپلماسی گروگانگیری» نقشی ایفا خواهد کرد گفت که این با «وضعیت آرمانی فاصله دارد» ولی برای نجات جان افراد ضروری است.

پس از مرگ الکسی ناوالنی، برودر گفت: «روشن است که دیگر گروگان‌ها در خطر مرگ هستند.»