هندوانه چطور به یک نماد فلسطینی تبدیل شد؟

پس از جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷ وقتی اسرائیل کنترل غزه و کرانه غربی را به‌دست گرفت استفاده از نماد و نشانه‌های ملی فلسطینی و پرچم فلسطین و حتی استفاده از رنگ‌های آن را در منطقه تحت تصرف ممنوع اعلام کرد.

از زمانی که استفاده از پرچم فلسطین جرم تلقی شد، فلسطینیان در تظاهرات و اعتراضات به‌جای پرچم از برش‌های هندوانه استفاده کردند.

پس از مذاکرات اسرائیل و فلسطینیان و قرارداد‌های صلح و پیمان اسلو در سال ۱۹۹۳ پرچم فلسطین به عنوان نماد تشکیلات خودگردان فلسطینی پذیرفته شد و قرار شد این تشکیلات، اداره غزه و بخش‌های از کرانه غربی اشغالی را در اختیار بگیرد.

جان کیفنر، خبرنگار نیویورک‌تایمز در جریان امضای توافق‌نامه اسلو گزارش کرد: «در نوار غزه، جایی که زمانی مردان جوان برای حمل برش‌های هندوانه دستگیر می‌شدند چون نمادی از رنگ‌های سرخ، سیاه، سبز پرچم فلسطین بود حالا سربازان با بی‌اعتنایی عبور فلسطینی‌ها را با همان پرچم ممنوعه و اینک در اهتزاز تماشا می‌کنند.»

چند ماه بعد، در دسامبر ۱۹۹۳، این روزنامه اشاره کرد که ادعای بازداشت و دستگیری در گزارش قبلی قابل تائید نیست هرچند اضافه کرد «در پرسش از سخنگوی دولت اسرائیل در این زمینه او پاسخ داد که نمی‌تواند به‌طور قطع وقوع چنین مواردی را رد کند.»

از آن زمان هنرمندان شروع به خلق آثاری با استفاده از نماد هندوانه در حمایت از فلسطینی‌ها کردند.

یکی از مشهور‌ترین این آثار نقاشی خالد حورانی است. در سال ۲۰۰۷ او برشی هندوانه برای کتابی با عنوان اطلس سوبژکتیو فلسطین نقاشی کرد.

این نقاشی با نام داستان هندوانه به سراسر جهان سفر کرد و در جریان درگیری‌های اسرائیل و حماس در ماه مه ۲۰۲۱ باز به طور گسترده مطرح شد.

موج دیگری در استفاده از نماد هندوانه اوایل امسال برپا شد. در ماه ژانویه وقتی ایتمار بن غفیر، وزیر امنیت ملی اسرائیل به پلیس دستور داد تمام پرچم‌های فلسطین را از مکان‌های عمومی جمع کند و اعلام کرد استفاده از پرچم فلسطین به معنای «حمایت از تروریسم» است دوباره تصاویری از نماد هندوانه در راهپیمایی‌ها علیه اسرائیل ظاهر شدند.

قانون اسرائیل پرچم‌های فلسطینی را ممنوع نکرده است اما پلیس و سربازان در هر مکانی که حس کنند تهدیدی برای نظم و امنیت عمومی به‌حساب می‌آید آن را جمع می‌کنند.

در اعتراضات ماه ژوئیه در بیت القمدس راهپیمایان اسرائیلی پلاکارد‌هایی به رنگ پرچم فلسطین در دست داشتند که تصویری از هندوانه یا واژه «آزادی» روی آن نقش بسته بود.

در ماه اوت گروهی از معترضان که در تل‌آویو در اعتراض به طرح نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو برای تغییرات در قوه قضاییه گرد آمده بودند تی‌شرت‌هایی با طرح و نقش هندوانه بر تن داشتند.

به دنبال رویداد‌های اخیر نماد هندوانه و تصاویر آن به طور وسیعی در شبکه‌های اجتماعی در اعتراض به جنگ در غزه استفاده می‌شود.

برای مثال شومیرون نسا، کمدین مسلمان بریتانیایی در تیک‌تاک فیلتر‌هایی با طرح هندوانه درست کرده است و از فالوور‌های خود می‌خواهد که با استفاده از آنها ویدئو‌هایی تهیه کنند و قول داده است که تمام درآمد حاصل از آن را به مؤسسات خیریه در غزه اهدا کند.

برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی به جای پرچم فلسطین از نماد هندوانه استفاده می‌کنند چون می‌ترسند شبکه‌های اجتماعی پست‌های آنها را حذف کند یا حساب کاربری آنها را ببندد.

مدتی پیش طرفداران فلسطینیان، اینستاگرام را به «ممنوعیت نامحسوس» متهم کردند یعنی شبکه اینستاگرام اجازه نمی‌دهد پست‌های خاصی را دیگران بتوانند ببینند.

جو تایدی، گزارشگر امور سایبری بی‌بی‌سی می‌گوید هیچ شواهدی مبنی بر ممنوعیت نامحسوس در حال حاضر وجود ندارد. او می‌گوید: «به‌نظر نمی‌رسد هیچ توطئه‌ای برای ممنوعیت کاربرانی که مطالبی در حمایت فلسطینیان منتشر می‌کنند وجود داشته باشد.»

«افراد از تصویر و نماد هندوانه در شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند اما می‌توانند آزادانه از پرچم فلسطین هم استفاده کنند و به راحتی مطالبی درباره درگیری‌های موجود بنویسند.»

هندوانه برای دهه‌ها در فلسطین به‌ویژه در انتفاضه اول و دوم (قیام فلسطینیان) به عنوان یک نماد سیاسی مطرح بود.

امروزه هندوانه نه تنها یک میوه فوق العاده محبوب در منطقه است، بلکه یک استعاره قدرتمند برای نسل‌های فلسطینی و کسانی است که از مبارزات آنها حمایت می کنند