عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان:
باید با آژانس مذاکرات جدیدی شروع شود/ اسنپ‌بک نامشروع است/ مساله هسته‌ای نباید به سیاست روز تبدیل شود/ کار با آژانس همچنان از اهمیت برخوردار است
عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان تاکید کرد: تا وقتی غنی‌سازی هست، مذاکره و در دستور کار بین‌المللی و موضوع آژانس بودن هم وجود دارد، بنابراین نیاز است همواره در این مورد بحث و بررسی شود و با نگاه جامع به مذاکرات برویم.
«حمید بعیدی‌نژاد» در سخنانی در نشست «حقوق هسته‌ای در دوران صلح، جنگ و پساجنگ» که صبح امروز (یکشنبه) در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: اینکه مساله هسته‌ای به موضوع روزمره تبدیل شده است یکی از نقایص است و در همین سطح هم می‌ماند. اینکه مردم درباره این مساله صحبت می‌کنند خوب است اما متاسفانه این موضوعات عمیق و ریشه‌ای بحث نمی‌شود. مثلا درباره اینکه قطعنامه‌های شورای امنیت درباره ایران تحت فصل هفتمی هستند یا نه، یک جریان می‌گوید نیست و جریان دیگر می]گوید تحت فصل هفتم است. چون نهادهای پژوهشی و دانشگاهی ما وارد مساله نشدند این موضوع مورد ابهام است.
مساله هسته‌ای نباید به سیاست روز تبدیل شود
وی ادامه داد: در سال ۱۹۹۵ که سال مهمی در تمدید ان‌پی‌تی بود هیچ مقاله و مطلبی در رسانه‌های ما مطرح نبود تا اینکه وارد بحث مذاکرات هسته‌ای و برجام شدیم و این موضوع وارد سیاست روز شد و به عنوان یک کارشناس معتقدم این مساله نباید به سیاست روز تبدیل شود. این در حالی است که حدود پنجاه سال است که بحث‌های فنی و حقوقی درگیر این مسایل است و معتقدم پنجاه سال دیگر هم درگیر این موضوعات خواهیم بود و از این رو نیاز است دانشگاه‌های ما به طور حرفه‌ای و علمی این موضوعات را مورد بررسی قرار دهند. در حالی که ایران بیشترین سهم را در بازرسی‌های اژانس دارد ولی در دانشگاه‌ها و محیط‌های آکادمیک درباره این موضوعات بحث نمی‌شود و این موضوعات در حلقه‌های کوچک مثل سازمان انرژی اتمی، وزارت خارجه و غیره مطرح می شود در حالی که پتانسیل زیادی در کشور به لحاظ عملی است که اساتید و پژوهشگران ما در این حوزه‌ها وارد شوند.
با توجه به برنامه کشور، خواه ناخواه مساله هسته‌ای ایران همچنان مورد بحث خواهد بود
عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته‌ای تصریح کرد: به هر نحوی روی مساله غنی سازی توافق شود، پایان کار نخواهد بود. با توجه به برنامه کشور برای تولید انرژی هسته‌ای و ساخت راکتورهای کوچک و بزرگ خواه ناخواه مساله هسته‌ای ایران همچنان مورد بحث خواهد بود.
وی ادامه داد: در بحث حمله به تاسیسات ایران به یک مطالعه عمیق نیاز است و به عنوان کشوری که قربانی این حمله قرار گرفتیم باید مقالات و جلسات زیادی برگزار شود و اینها را به اصولی که در نظام بین‌الملل قابل طرح باشد تبدیل کنیم و در مجامع بین المللی بتوانیم قوی ظاهر شویم. این که دنبال محکومیت باشیم خوب و امری بدیهی است، اما اینکه این مباحث به قواعد نظام‌مند تبدیل شود کار زیادی می‌خواهد. هیچ کس در ایران نیست که مخالف این مساله باشد که حمله به تاسیسات هسته‌ای امری خلاف قواعد است، اما برای تبدیل این موضوع به قانون باید ساعت‌ها و سالها کار دقیق علمی و سیاسی انجام شود تا به اصول بین‌المللی پذیرفته شده تبدیل شود.
این کارشناس مسایل هسته ای گفت: من ادعا ندارم اسنپ‌بک صد در صد بدون اشکال بود، اما اگر به روند مذاکرات توجه کنید شاید هزار ساعت مورد بحث قرار گرفت و این موضوع با بهره‌گیری از یافته‌های بین‌المللی و اندیشمندانی که می‌آمدند و بحث کمک می‌کردند به دست آمد، این طور نبود که یک شبه تهیه و تایید شود. در بحث اسنپ‌بک موضع ایران این بود قطعنامه‌های شورای امنیت از روز اول باید لغو شود این در حالی بود که ۱+۵ مخالف آن بودند و می‌گفتند اینها طی سالها علیه ایران تصویب شده و می‌گفتند بعد از اینکه اعتماد بین دو طرف ایجاد شد حاضر به لغو آنها هستیم و بعد از دو سال مذاکرات و بررسی‌های فراوان نهایت این تفاهم به دست آمد.
وی گفت: تا وقتی غنی‌سازی هست مذاکره و در دستور کار بین‌المللی و موضوع اژانس بودن هم وجود دارد، بنابراین نیاز است همواره در این مورد بحث و بررسی شود و با نگاه جامع به مذاکرات برویم و در سطح افکار عمومی نیز این مباحث پخته شود و از نگاه عمیق و غیرجناحی و سیاسی موضوع را بررسی کنیم و خودمان را آماده یک کارزار مهم کنیم.
وقتی یک رسانه رسمی شروع به انتشار اخبار مبهم و کنایه‌آمیز و سیاسی می‌کند دیگر مرجعیت خبری و رسانه‌ای را از دست می‌دهیم
عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان در پاسخ به سوالی درباره ماجرای طرح موضوع اسنپ‌بک در زمان مذاکرات هسته‌ای با اشاره به مصاحبه اخیرش با یک رسانه در این‌باره و انتقال ناقص مطلب در برخی از رسانه‌ها که به ایجاد ابهام بیشتر منجر شد، گفت: این سوالات و ابهامات نشان می‌دهد تا چه اندازه در کشور رسانه‌ها از حوزه حرفه‌ای خود خارج شدند. خوشبختانه برجام فرصتی ایجاد کرد که رسانه‌ها در این حوزه به بلوغ رسیدند و خبرنگاران و کارشناسانی داشتند که به طور اختصاصی اخبار و موضوعات هسته‌ای را مورد توجه قرار می‌دادند و این افراد موجب شدند تا مفاهمه خوبی بین مسئولان و جامعه و افکار عمومی ایجاد شود. متاسفانه بعد از آنکه از ماموریت لندن برگشتیم احساس کردم یک تشتتی در رسانه‌ها ایجاد شده است و درحالی که قبلا رسانه‌ها از جریان‌های مختلف به طور تخصصی موضوعات هسته‌ای و سیاست خارجی را پیگیری می‌کردند دیگر این مرجعیت را نداشتند و اما مدت‌هاست که دیگر هر کسی و هر سایتی به نام رسانه در حال تولید محتواست. البته هر کسی می‌تواند به عنوان رسانه تولید محتوا داشته باشد یا کانال شخصی داشته باشد، اما وقتی رسانه رسمی شروع به انتشار اخبار مبهم و کنایه‌آمیز و سیاسی می‌کند دیگر مرجعیت خبری و رسانه‌ای را از دست می‌دهیم و متاسفانه رسانه‌های رسمی کشور تحت تاثیر همین جریان گسترده قرار گرفتند و مردم در حال تماشای همه آنها هستند. این وضعیت در هیچ کجای دنیا نیست و به نظر من مساله پوشش رسانه‌ای به افراط کشیده شده است. نیاز داریم این فضا ساماندهی شود.
وی گفت: درباره آقای فرانچسکو در مصاحبه‌ای که داشتم ۱۰ دقیقه توضیح دادم اما از آن ۱۰ دقیقه فقط یک موضوع سطحی به برخی رسانه‌ها منتقل شد و آن هم به طور نادرست. یکی از اساتید از من سوال کرد که آقای فرانچسکو که بود! و تصورش این بود او کسی بوده یک‌باره وارد مذاکره شده و ایده اسنپ‌بک را مطرح کرده و گویا وحی منزل بوده و همه هم آن را پذیرفتند. به این آقا گفتم انگار شما فکر می‌کنید این فرد از موساد بوده است و او هم تقریبا تایید کرد که انگار این طور گفته می‌شود! به نظر من متاسفانه برخی دنبال کشف حقیقت نیستند بیشتر به دنبال این هستند از یک مطلب استفاده کنند و از آن در بیان سیاسی و حزبی استفاده کند. فرد دیگری درست خلاف این حرف را به من زد که آنچه درباره آقای فرانچسکو گفته می‌شود انگار این فرد آبدارچی بوده است! بنابراین یک طیفی از تصورات در جامعه منتشر می‌شود و همه اینها بر اساس فرضیه‌های نادرست است.
ما اعتقاد داریم اسنپ بک در یک روند مشروع اتفاق نیفتاده است و اروپایی‌ها آنچه در برجام بود را اجرا نکردند. اتحادیه اروپا هیچ قدم موثری برای اینکه برجام را اجرا کنند برنداشتند و الان از ظرفیت اسنپ بک استفاده کردند و طلبکارند
بعیدی‌نژاد تاکید کرد: در عی حال فرانچسکو فینی مسئول اداره تحریم در اتحادیه اروپا به مدت دو سال در زمان مذاکرات بودند و مواضع اتحادیه اروپا را دنبال می‌کردند. اینکه یک شخصی روز آخر مذاکرات آمد، تصوراتی است که برخی دوست دارند این طور مساله را ببینند. عبارت و پیشنهادی که در مرحله آخر مذاکرات از سوی ایشان ارائه شد مد نظر است که آن پیشنهاد هم هیچ ربطی لزوما به اسنپ‌بک و تحریم‌ها نداشت. در آن پیشنهاد که در نهایت به جمله‌ای در برجام تبدیل شد آمده است؛ در ابتدای جمله آمده است، اتحادیه اروپا تمامی تحریم‌های خود را لغو می‌کند و در پایان جمله دوباره تاکید می‌شود که اتحادیه اروپا تحریم‌ها را لغو می‌کند، بین این دو جمله یک جمله شکلی بنا بر مناسبات و قوانین اتحادیه اروپا آمده است که در آنجا یک کلمه تعلیق آمده است. بنده بارها توضیح دادم که این جمله کاملا شکلی بوده و تغییری در محتوای بحث نمی‌دهد. آقای ظریف و صالحی که در مجلس بودند و در حالی که بعد از ۶ ماه کمیسیون ویژه برجام جلسات داشتند و موضوع به صحن آمده و قرار بود تصمیم‌گیری شود طبیعی بود یکی از موضوعات این باشد که بالاخره برجام تحریم‌ها را تعلیق می‌کند یا لغو می‌کند؟ آقای ظریف هم مثل همیشه با قاطعیت گفتند که همه تحریم‌ها لغو می‌شود. یکی از نمایندگان با یک سرچ ساده در متن برجام تعلیق را در این جمله پیدا می‌کند و آن موضوع به آن شکل در مجلس مطرح می‌شود. آقای ظریف این طور می‌گویند اگر چنین جمله‌ای باشد من ندیدم و در جریان این موضوع نیستم و دیگر مطرح نمی‌شود که آن جمله چیست و معنای آن چیست و موضوع جهت دیگری پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: الان ۱۰ سال از برجام می‌گذرد آن جمله را بخوانید و اگر معنا و مفهومی در نقض صحبت‌های من داشت من پاسخ می‌دهم. این بحث اینقدر جزئی بود و کارشناسی که اصلا ما این موضوع را به دکتر ظریف هم اطلاع نداده بودیم و ایشان هم آنجا متعجب شده بودند.
الان که نظام سلطه در حال تهدید کشور است هنوز جو سیاسی داخلی کشور به دنبال مسائل داخلی برجام است
این دیپلمات باسابقه کشورمان تصریح کرد: الان که نظام سلطه در حال تهدید کشور است هنوز جو سیاسی داخلی کشور به دنبال مسائل داخلی برجام است که چه بود و چه نبود. در همان مصاحبه اخیر به بخشی از روند مذاکرات اشاره کردم که وقتی به نتیجه نرسید، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با توجه به ماموریت سیاسی که شورای امنیت به آن می‌دهد پرونده هسته‌ای ایران را امنیتی کرد و گزارش پی ام دی را ایجاد کرد که در تاریخ آژانس اتفاق نیفتاده است و به واسطه این فضا کشورها به خودشان حق می‌دهند به واسطه آن دانشمندان ما را بدنام کنند و از آنها چهرهای امنیتی بسازند یا گروه‌های پژوهشی در سازمان‌ها را هدف قرار دهند، اما برخی رسانه‌ها از این صحبت‌های من این طور تیتر زدند که معرفی دانشمندان هسته‌ای در زمان آقای جلیلی اتفاق افتاد در حالی که من اصلا از کسی اسم نیاوردم! بنابراین رسانه‌های ما هنوز به دنبال این هستند که از این مباحث و اطلاعات برای پیش بردن فرضیه‌های خود استفاده کنند. این در حالی است که در شرایط فعلی کشور رسانه‌ها و افراد در سطوح مختلف باید بر حقوق هسته‌ای تاکید شود.
وی گفت: ما اعتقاد داریم اسنپ بک در یک روند مشروع اتفاق نیفتاده است و اروپایی‌ها آنچه در برجام بود را اجرا نکردند. اتحادیه اروپا هیچ قدم موثری برای اینکه برجام را اجرا کنند برنداشتند و الان از ظرفیت اسنپ بک استفاده کردند و طلبکارند.
الان باید با صدای واحد از حقوق کشور دفاع کنیم
بعیدی‌نژاد اظهار کرد: الان باید با صدای واحد از حقوق کشور دفاع کنیم و تلاش کنیم بحث‌ها عمیق شود نه این که آنها را بسیار سطحی و سیاسی در جامعه و در میان افکار عمومی مطرح کنیم.
عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در پاسخ به این پرسش که تیم مذاکره‌کننده از ابتدا قائل به این مساله بوده است که اسنپ بک احتمال اجرایی شدن دارد و برای آن فکر کرده بودند؟ گفت: ما از روز اول می‌دانستیم که پروسه اسنپ بک وجود دارد در برجام و ما صادقانه بنا بر اجرای برجام داشتیم. بعد از سالها مذاکره در بالاترین سطح کشور توافقی را انجام داد و ایران در تمام ۱۰ سال گذشته ایران تلاش کرد صادقانه اجرا کند اما بعد از خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های گسترده علیه ایران و تبعیت اروپا از آمریکا، آنها ناقض برجام هستند. ایران به دنبال این نبود که بخواهد چیزی را جایگزین فرایند برجام کند و انتظار ما از طرف مقابل هم همین بود اما متاسفانه اتفاق نیفتاد و به خاطر همین ما معتقدیم اسنپ‌بک نامشروع است.
روح کلی حاکم بر اجرای برجام این بود که قطعنامه‌ها در شرایطی برمی‌گردند که ایران به تعهداتش عمل نکند
وی درباره تاثیر اسنپ‌بک گفت: حقوق بین‌الملل و سیاست بین‌الملل هر کدام جایگاه و اثرگذاری خاص خودشان را دارد. روح کلی حاکم بر اجرای برجام این بود که قطعنامه‌ها در شرایطی برمی‌گردند که ایران به تعهداتش عمل نکند. در حالی که ما همیشه طرفدار اجرای تعهدات مان بودیم و تا روزهای آخر که آقای پزشکیان در نیویورک بودند دنبال راهی بودند که به نحوی اسنپ بک اجرا نشود اما طرف مقابل با عزم خصمانه سعی کرد این فرایند را به اجرا بگذارد و اینجا دیگر بحث سیاست قدرت است و حقوق بین‌الملل کاملا به حاشیه کشیده شد. الان در خیال‌پردازی نیستیم که بگوییم چون این اقدام اروپا را نامشروع می‌دانیم کشورهای دیگر از اجرای آن سر باز می‌زنند اما دو کشور عضو شورای امنیت دارای حق وتو دیدگاه ما را دارند و اینها نقش موثری در روابط بین الملل دارند و ابعاد معنوی مساله هم مهم است که از جنبه معنوی و کیفیت نامشروع بودند رویه‌ای که آنها اتخاذ کردند را اثبات کنیم.
کار با آژانس همچنان از اهمیت برخوردار است
این دیپلمات باسابقه کشورمان درباره سرنوشت توافق قاهره میان ایران و آژانس خاطرنشان کرد: مقامات ایران با صراحت اعلام کردند توافق قاهره تلاشی بود تا ضمن اجرای تعهدات‌مان بر اساس ان پی تی، حملات به تاسسیات هسته‌ای مورد توجه قرار گیرد و به علاوه این توافق کمک کند تا فرایند اسنپ بک به تعویق بیفتند یا متوقف شود، اما الان که قطعنامه‌ها برگشته است ایران در برابر دو مساله قرار دارد؛ اول این که اگر ایران از ان پی تی خارج نشود که به نظر می‌آید چنین فضایی در کشور حاکم است، بر اساس ماده ۳ ان پی تی نسبت به توافق با آژانس تعهداتی داریم که باید اجرا کنیم بنابراین کار با آژانس همچنان از اهمیت برخوردار است. ممکن است در شرایطی آژانس را به خاطر شرایط جدید بعد از حملات نظامی منعطف کنیم تا رویه‌هایش را تغییر دهد و آن هم باید این به خواستته ایران تن دهد، نمی‌توان به‌گونه‌ای عمل کند گویی هیچ اتفاقی نیفتاده است یا درگیری نظامی روی نداده. چرا که ما نمی توانیم مثل سابق به آژانس دسترسی دهیم و این رویه‌ها باید تغییر کند.
توافق قاهره دیگر موضوعیت ندارد
بعیدی‌نژاد تاکید کرد: تصور می‌کنم توافق قاهره دیگر موضوعیت ندارد و باید با آژانس مذاکرات جدیدی شروع شود.
وی درباره ضمانت اجرای برجام گفت: هیچ ضمانت حقوقی که بشود یک عضو یک توافق را نسبت به خروج از آن منع کرد، وجود ندارد. نظام بین‌الملل هنوز به آن بلوغ نرسیده است که مثل یک کشور عمل کند و اعضای خودش را برای خارج نشدن از یک توافق منع کند. دوستان ایراد می‌گرفتند چرا آمریکا را مجبور نکردید یا فرایندی را ایجاد نکردید که اصلا از برجام خارج نشود. ما توضیح دادیم که اصلا چنین چیزی امکان ندارد. کمااینکه آمریکا از توافق دو جانبه مودت با ایران هم خارج شد. برجام توافقی بود که از تعهدات متوازن برخوردار بود، ما دلخوش نبودیم به اینکه آمریکا از آن اصلا خارج نمی‌شود بلکه مبنا را بر این گذاشتیم که اگر او عمل کند، ما هم عمل می‌کنیم و مفاد ۳۶ و ۳۷ مبتنی بر همین مساله است و این بهترین ضمانت و حالت بود.
عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان با بیان این که سیاست و روش ایران بعد از خروج آمریکا از برجام، موجب شد تا این توافق تا مقطعی زنده نگه داشته شود تا تحولات سیاسی در صحنه تغییر کند و بتوانیم به برجام برگردیم، گفت: ما نباید تحولات سیاسی را در اجرای موفق یک توافق نادیده بگیریم. فقط نوشته‌های ما روی توافق ضمانت آن را تضمین نمی‌کند.
ساده لوحید
کسی که میگه باید با آژانس بازم کار کرد باید بهش شک کرد