قمار بزرگ ترکیه | آیا اف-۳۵ راهی به آنکارا پیدا می‌کند؟ | خطر نشت اطلاعات به نفع روسیه چیست؟

به گزارش خبر فوری به نقل از نشنال سکوریتی،  ترکیه در سال ۲۰۲۰ پس از خرید سامانه پدافند هوایی روسی S-400 از برنامه اف-۳۵  کنار گذاشته شد؛ تصمیمی که شکافی عمیق میان این متحد قدیمی ناتو و ایالات متحده ایجاد کرد.

اکنون، نشانه‌هایی از بازنگری محتاطانه در این تصمیم دیده می‌شود. در محافل امنیتی آمریکا این ایده مطرح است که اگر ترکیه بتواند سامانه S-400 را «غیرفعال، خنثی یا از چرخه عملیاتی خارج» کند، ممکن است راهی برای بازگشت تدریجی آن به برنامه اف-۳۵  گشوده شود. حامیان این رویکرد معتقدند حذف کامل ترکیه از این پروژه، بیش از آنکه به نفع غرب باشد، به تضعیف ناتو و افزایش فاصله آنکارا از محور غربی منجر شده است.  

از نگاه استراتژیک، حضور ترکیه در برنامه اف-۳۵ مزایای قابل توجهی برای آمریکا و ناتو دارد. ترکیه با موقعیت جغرافیایی منحصر‌به‌فرد خود، در مجاورت روسیه، ایران، خاورمیانه و قفقاز قرار دارد و می‌تواند نقش مهمی در بازدارندگی منطقه‌ای ایفا کند. استقرار جنگنده‌های نسل پنجم در پایگاه‌های ترکیه، امکان جمع‌آوری و تبادل داده‌های پیشرفته، عملیات مشترک و واکنش سریع به تهدیدهای بالقوه را افزایش می‌دهد. برای پنتاگون، داشتن متحدی با توان اف-۳۵  در این نقطه حساس جهان، یک مزیت عملیاتی انکارناپذیر است. 

با این حال، ریسک‌ها همچنان جدی‌اند. نگرانی اصلی آمریکا، احتمال دسترسی روسیه — مستقیم یا غیرمستقیم — به داده‌های حساس اف-۳۵ از طریق حضور هم‌زمان این جنگنده و سامانه S-400 در خاک ترکیه است. حتی اگر آنکارا متعهد شود که این سامانه را فعال نکند، تردیدهایی درباره امکان نظارت کامل، راستی‌آزمایی و تضمین امنیت فناوری‌های پیشرفته غربی باقی می‌ماند. منتقدان این طرح هشدار می‌دهند که کوچک‌ترین نشت اطلاعات می‌تواند به تضعیف برتری تکنولوژیک آمریکا و متحدانش منجر شود.

در داخل ترکیه نیز این موضوع ابعاد سیاسی و اقتصادی دارد. آنکارا سال‌ها در زنجیره تأمین اف-۳۵  نقش داشت و حذف آن، زیان‌های صنعتی و اعتباری قابل توجهی به همراه آورد. بازگشت به این برنامه نه‌تنها یک پیروزی نمادین برای دولت ترکیه محسوب می‌شود، بلکه می‌تواند توان نیروی هوایی این کشور را در دهه‌های آینده تضمین کند؛ به‌ویژه در شرایطی که رقابت‌های منطقه‌ای شدت گرفته است.

در واشینگتن، این بحث به یک «قمار حساب‌شده» شباهت دارد. از یک‌سو، حفظ ترکیه در مدار غرب و جلوگیری از نزدیک‌تر شدن آن به روسیه و چین اهمیت دارد؛ از سوی دیگر، ریسک‌های امنیتی اف-۳۵  بسیار بالاست و هر تصمیم اشتباه می‌تواند پیامدهای بلندمدت داشته باشد.  برخی تحلیلگران پیشنهاد می‌کنند راه‌حل میانی — مانند محدود کردن دسترسی، اعمال نظارت سخت‌گیرانه و یا توافق‌های فنی خاص — می‌تواند بخشی از این نگرانی‌ها را کاهش دهد.

در نهایت، پرونده اف-۳۵ ترکیه تنها یک قرارداد تسلیحاتی نیست؛ بلکه آزمونی برای آینده روابط آمریکا و ترکیه و توان ناتو در مدیریت اختلافات درون‌اتحادی است. تصمیم نهایی، هرچه باشد، پیام روشنی درباره اولویت‌های راهبردی غرب در جهانی پرتنش و چندقطبی ارسال خواهد کرد.