فرهنگ تکه تکه شدن به بهانه زیبایی

الن آتلانتا، نویسنده استدلال می‌کند که فرهنگ زیبایی در عصر دیجیتال تا حدی گسترش یافته که بدن انسان را به اجزای پراکنده تبدیل کرده است.

در گذشته، تصاویر بی‌نقص فقط در فیلم‌های هالیوودی یا مجلات براق دیده می‌شدند، اما اکنون چهره‌هایی مانند «کایلی جنر» در همان صفحه‌ای ظاهر می‌شوند که دوستان و آشنایان ما هستند. مشکل در وجود میل به زیبایی نیست؛ بلکه در این است که فرهنگ زیبایی دیجیتالی‌شده، این میل را به سلاحی علیه خودِ انسان تبدیل کرده است.

در سال ۱۹۷۲، سوزان سونتاگ نوشت: «مردان خود را به‌صورت یک کلِ فیزیکی معرفی می‌کنند، اما زنان به دو بخش بدن و چهره تقسیم می‌شوند که هرکدام با معیارهای متفاوتی قضاوت می‌گردند.» آتلانتا می‌گوید اکنون، در عصر سرمایه‌داری پلتفرمی، این وضعیت بسیار بدتر شده است.

پلتفرم‌ها نه تنها نگاه ما به ظاهر را تغییر داده‌اند، بلکه هدف از «خود بودن» را هم دگرگون کرده‌اند. در اقتصاد نگاه دیجیتال، انسان‌ها به مجموعه‌ای از «اجزا» برای بازسازی تبدیل شده‌اند: لب‌ها، کمر، چانه، بینی، زاویه فک، خطوط لبخند. اپلیکیشن‌های ویرایش و فیلترها ما را به این نوع تفکر جزء‌نگرانه آموزش می‌دهند و باعث می‌شوند بدن‌مان را تکه‌تکه ببینیم. در این فرهنگ، «خود» به دارایی‌ای تبدیل می‌شود که باید پیش از دیده‌شدن، مدام تنظیم، ردیابی و بهبود یابد.

فیلسوفان هشدار داده‌اند که نباید انسان را فقط به‌عنوان وسیله‌ای برای هدفی دیگر به کار گرفت. اما پلتفرم‌هایی که سطحی‌نگری را پاداش می‌دهند، دقیقاً ما را به چنین رفتاری سوق می‌دهند: ما خود را ابزاری برای جلب توجه می‌کنیم. پدیده‌شناسان بین «بدن زیسته» (بدنی که هستم) و «بدن شیء» (بدنی که به آن نگاه می‌کنم) تمایز می‌گذارند؛ فیلترها و ابزارهای ویرایش ما را از اولی دور و به دومی نزدیک می‌کنند، تا به تماشاگر خود تبدیل شویم.

در نظریه ارزش، تمایز میان ارزش ذاتی و ارزش ابزاری وجود دارد. اما در دنیای دیجیتال پر از عدد و معیار، ارزش ما با عملکردمان سنجیده می‌شود نه با وجودمان. و اگر هدف زندگی رسیدن به شکوفایی است، چنین هدفی در فرهنگی که مقصدی ندارد و همیشه باید خود را «به‌روز» کرد، از بین می‌رود. در این بازار، «تغییر ظاهر» فعلی است همیشگی، نه پروژه‌ای کامل؛ چرا که هدف نهایی هیچ‌گاه رسیدن نیست، بلکه بازسازی مداوم است.

در نهایت، نگرانی اصلی در این نیست که میل به زیبایی یا حتی خودنمایی وجود دارد؛ بلکه در این است که فرهنگ زیبایی دیجیتال، این میل طبیعی را به ابزاری علیه خویشتن انسان تبدیل کرده است؛ جایی که ما دیگر «بودن» را فراموش کرده و فقط برای «دیده‌شدن» زندگی می‌کنیم.