به مناسبت سالروز قیام 30 تیر

وقتی جادوگر سیاست از مردم شکست خورد/ مرد خوشنام چگونه بدنام شد؟

قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ قیامی بود که پس از استعفای محمد مصدق از نخست‌وزیری و در زمان نخست‌وزیری احمد قوام و با حکم جهاد سید ابوالقاسم کاشانی و همراهی احزاب سیاسی مختلف در سراسر ایران رخ داد.

وقتی جادوگر سیاست از مردم شکست خورد/ مرد خوشنام چگونه بدنام شد؟

به گزارش خبر فوری، قیام 30 تیر یکی از مهم ترین رخدادهای سیاسی دوران پهلوی دوم است که زمینه ساز اتفاقات سیاسی مهم بعدی شد و نهایتا ایران را به سمت انقلاب پیش برد. در تیرماه سال 1331 محمد مصدق، نخست وزیر وقت که درگیر اتفاقات سیاسی مهمی بود و با شاه و مجلس درگیری داشت از محمدرضا پهلوی خواست که وزارت جنگ را به او بسپارد چرا که طبق قانون اساسی، نخست وزیر فرمانده کل قوا است. شاه بعد از چند روز مذاکره این درخواست را نپذیرفت و مصدق نیز با ناراحتی استعفاء داد.

بعد از استعفاء مصدق، مجلس با اولتیماتوم شاه به سرعت نخست وزیر بعدی را انتخاب کرد. احمد قوام، سیاستمدار چیره دست و مشهور که سابقه چهار دوره نخست وزیری را داشته و او را «جادوگر عرصه سیاست» می نامیدند به عنوان نخست وزیر جدید انتخاب شد.

احمد قوام به اندازه مصدق توانمند و سیاستمدار بود و به همان اندازه نیز مخالف سلطنت مطلقه شاه بود. شاه به یک اندازه از قوام و مصدق بدش می آمد و با قرار دادن این دو روبه روی هم می خواست از شر یکی از آنها خلاص شود. علت مخالفت شاه این بود که قوام سعی می کرد به صورت مستقل عمل کرده و از اختیارات شاه کم کند. مشهور است که قوام زمانی که برای اولین بار بعد از به سلطنت رسیدن شاه به ملاقات او رفت به او گفت: «چه قدر بزرگ شده ای؟» این کلام باعث رنجش شاه شد و احساس کرد قوام برای او احترامی قائل نیست و سعی می کند از بالا با او صحبت کند. به همین دلیل، علی رغم رجوع مکرر شاه به قوام، رابطه این دو هرگز خوب نبود و به صلح و آشتی نینجامید.

کشتیبان را سیاستی دگر آمد

بعد از نخست وزیری قوام که حالا از 80 سال عبور کرده بود و توانایی جسمی زیادی نداشت، جبهه ملی شروع به مخالفت با او کرد و در بیانیه ای انتخاب او را محکوم نمود. قوام نیز بلافاصله با بیانیه ای تند پاسخ جبهه ملی را داد. قوام السلطنه در طول دوران خود هیچگاه مشی و سیاست ثابتی نداشت و در هر موقعیت، از فن و روش مشخصی استفاده می کرد. به همین دلیل، پیش بینی حرکت و سیاست او برای چیره دست ترین سیاستمداران نیز ناممکن بود. قوام در دوران پنجم نخست وزیر خود و در تاریخ 25 تیر 1331 روشی استبدادی را پیش گرفت و سعی کرد از طریق اعمال قدرت آهنین، مخالفت ها را کاهش داده و آنها را سرکوب کند.

قوام در بیانیه خود بعد از نخست وزیری چنین نوشت: «... ایران دچار دردی عمیق شده و با داروهای مخدر درمان‌پذیر نیست. من‌ همان اندازه که از عوام‌فریبی در امور سیاسی بیزارم، در مسایل مذهبی نیز از ریا و سالوس منزجرم. کسانی که به بهانه مبارزه با افراطیون سرخ، ارتجاع سیاه را تقویت نموده‌اند، لطمه شدیدی به آزادی‌ وارد ساخته و زحمات بانیان مشروطیت را از نیم‌قرن به این طرف به‌هدر داده‌اند. وای به حال کسانی که در اقدامات مصلحانه من اخلال نمایند. حتی ممکن است تا جایی بروم که با تصویب اکثریت پارلمان، دست به تشکیل محاکم انقلابی زده و روزی صد‌ها تبهکار را از هر طبقه به موجب حکم خشک و بی‌شفقت قانون، قرین سیه‌روزی سازم. به عموم اخطار می‌کنم که دوره عصیان سپری شده و روز اطاعت از اوامر و نواحی حکومت فرا رسیده است. کشتی‌بان را سیاستی دیگر آمد. من در عین احترام به تعالیم مقدسه اسلام، دیانت را از سیاست دور نگاه خواهم داشت و از نشر خرافات و عقاید قهقرایی جلوگیری خواهم کرد. احمد قوام»

وقتی جادوگر سیاست شکست می خورد

30 تیر 3

بیانیه تند و تیز قوام نتیجه عکس داد. سیاستمدار چیره دست بر این گمان بود که با تهدید مخالفان می تواند آنها را ساکت کند اما سیاست و تاکتیک او این بار نتیجه عکس داد و باعث رسوایی و بدنامی او شد. تهدیدات قوام باعث تحریک بیشتر مخالفان او و حامیان مصدق گشت. جبهه ملی از طرفداران خود خواست روز 30 تیرماه به خیابان ها آمده و جلوی مجلس در میدان بهارستان تحصن کنند. بلافاصله گروه های مذهبی نیز از این بیانیه حمایت کرده و مردم را به خیابان ها فراخواندند. آیت الله کاشانی تمام قد از مصدق حمایت کرد. او استعفاء مصدق را به مساله ملی شدن صنعت نفت مرتبط دانست و گفت که ملی شدن صنعت نفت بدون مصدق میسر نیست. او اعلام کرد که اگر قوام کنار نرود، کفن پوش به خیابان خواهد آمد. همچنین، گروه های چپ و حزب توده نیز از مصدق حمایت کرده و اعلام کردند روز 30 تیر به خیابان ها می آیند.

در روز 30 تیر گروه های مختلف سیاسی به خیابان ها آمده و به خصوص در میدان بهارستان جمع شدند. به دستور قوام، شهربانی و ارتش به خیابان ها آمدند. بعد از تند شدن شعارها، ماموران به سمت مخالفان شلیک کردند. بر اساس اعلام شهربانی نزدیک به 30 نفر در این تظاهرات شهید شدند. برخی مخالفان اما تعداد کشته شدگان را بیشتر می دانند. هرچند تظاهرات 30 تیر با سرکوب شهربانی و ارتش به پایان رسید اما آنچه در واقع به پایان خود رسیده بود، نخست وزیری کوتاه مدت قوام السلطنه و تسلط شاه بر وزارت جنگ بود.

تردید شاه باعث شکست قوام شد

بعد از حوادث روز 30 تیر شرایط کشور به کلی تغییر کرد. احمد قوام که روزگاری او را به سبب نجات آذربایجان از دستان شوروی ستایش می کردند، حالا تبدیل به مرد منفور ایران شده بود. سیاست دوجانبه شاه نیز باعث افزایش نفرت از قوام و همچنین، شکست سیاست هایش شد. قوام از شاه خواست که به ارتش دستور شدت عمل دهد اما شاه نپذیرفت که در درگیری 30 تیر دخالت کند. مشهور است که قوام از سرلشگر کوپال رییس شهربانی خواسته بود که با مسئولیت خودش آیت الله کاشانی را دستگیر کند. کوپال گفته بود: اطاعت می ‌شود و رفت. چند ساعت بعد برگشت و گفت: مراتب را به عرض اعلیحضرت رساندم، فرمودند تحمل کنید. قوام به شدت عصبانی شد و به او گفت: «تو.... خوردی به عرض رساندی. بگو بقیه کارها را هم خود ایشان انجام دهند».

بعد از این اتفاق، قوام السلطنه که همه چیز را علیه خود می دید استعفاء داد و محمد مصدق بار دیگر به نخست وزیری رسید.

شاه نیز اگرچه از شر یکی از دشمنان همیشگی خود خلاص شد اما سایه مصدق را بیش از همیشه بالای سر خود می دید.

وقتی مصدق به مدت یک سال قدرت اصلی ایران می شود

30 تیر 2

ثمره قهر مصدق و قیام 30 تیر، افزایش قدرت مردمی او و به دست گرفتن سکان وزارت جنگ بود. از 31 تیر ماه 1331 تا 28 مرداد 1332 مصدق قدرتمندترین مرد ایران بود و توانست قدرت شاه را تا حد زیادی کم کند و این مهم حاصل قیام 30 تیر و حمایت همه جانبه مردم و گروه های سیاسی از او بود.

در مقابل، دولت 5 روزه قوام باعث بدنامی شدید او تا لحظه مرگ شد. آیت الله کاشانی قوام را «مهدور الدم» نامید و مجلس نیز خواستار توقیف اموال و حبس او شد. همچنین، شاه القاب او را پس گرفت. با این حال، قوام از مهلکه جست و منزوی و تنها چند سال پایان عمر خود را در املاکش به سر برد و سرانجام  نیزدر تاریخ 28 تیرماه 1334 از دنیا رفت.

منبع: خبر فوری
شبکه‌های اجتماعی
دیدگاهتان را بنویسید

نظرات شما - 28
  • نیما
    2

    یکی از عوامل اصلی کودتای ۲۸ مرداد همراهی کاشانی یا کودتاگران بود . و شاه هم پس از کودتا برای تشکر به خانه او رفت .

    نظرات شما -
    • داروغه ناتینگهام
      0

      در اسناد از طبقه بندی خارج شده MI6 آمده که تیمسار نصیری در یک دوره در زیرزمین خانه کاشانی مخفی شده بود

  • سالاری
    2

    وقتی روحانیون از پشت خنجر می زنند

    نظرات شما -
    • ناشناس
      2

      چرا می گویید روحانیون یا روحانیان؟ بگویید آخوند یا آخوندها

    • بناشناس
      4

      آخوند ‌که هیچی اسم مُلا هم زیادشون

    • ناشناس
      3

      معنی اخو ند چه میشی انشاالله کلاس اول
      دروغگو

  • ایرانی
    1

    از ریزش سهام مردم و برعکس شاخص سازی مثبت بورس هم خبری بزارید.تو دولت روحانی شاخص ۱۳۰۰ بود و در این دولت تقریبا ۱۵۰۰ و سهام من ۴۰ درصد افت داشته . بقیه سهامداران که پرسیدم هم مثل من این شاخص چطور ۲۰۰ تا رشد کرده و من ۴۰ تا ۵۰ درصد قیمت سهامم اومده پایین ؟؟؟!؟؟!.خدا لعنتشون کنه

  • ناشناس
    1

    با امه فساد آموزشی (مدرک گرایی تا مدرکفروشی بخصوص مراکز خصوصی) نسل آینده بیسواد و مستعد خائن در نهادها چنان مملو و پر میشود، که باید کلهم همه اخراج و از سایر ملل کارمند و منخصص وارد کرد!

  • ناشناس
    5

    قبل انقلاب روحانیت کنار مردم بودند اما بعد انقلاب چون پول زیادی به بیت حضرات اعزام سرازیر شد از مردم فاصله گرفتند وکاخ نشین شدند

    نظرات شما -
    • 4

      کنار ملت نبودند سر سفره ملت بودند .

    • 0

      اشتباه منفی دادم

    • 5

      مرحوم قوام را یکطرفه قضاوت کردید و به تندرویهای زنده یاد دکتر مصدق، خیانت‌های حزب توده و توطئه های دربار و روحانیت و بازار اشاره نکردید

    • Ali
      4

      قبل از انقلاب هم در کنار مردم نبودند و همیشه وبال مردم بودند زمان انقلاب هم تا زمانیکه تظاهرات با کشتار بود آفتابی نشدند و فقط زمانیکه از پیروزی انقلاب مطمئن شدند در صف اول ظاهر شدند و همه چیز را قبضه کردند
      به امید نابودی سو استفاده کنندگان

    • ناشناس
      1

      مانع حکومت عقلانی بودند

  • ناشناس
    1

    واین است سرنوشت ما ملتی که شعور سیاسی نداریم .

    نظرات شما -
    • 2

      شعور و عقل و علم داریم خایه نداریم
      وگرنه را مبارزه قرتی بازی نیست بکش
      تا کشته نشی

  • ناشناس
    4

    نتیجه دولت مردمی دکتر مصدق که به کودتای ۲۸ مرداد با همکاری روحانیت و دربار منجر شد نشان داد اتفاقن در این زمینه مرحوم قوام درست می گفت ...شادروان دکتر مصدق دچار تند روی شد و در نهایت عرصه را به توطئه مشترک دربار، بخشی از روحانیت، آمریکا و انگلیس واگذار کرد

  • ایران نژاد
    2

    مصدق خوش نام بوده و هست و خواهد بود

    نظرات شما -
    • رضا..
      3

      دوست عزیز مصدق جزئی از تاریخ این مملکت است که نهضت ملی شدن نفت مهمترین آنها بود ولی باید قبول کنید اشتباهاتی داشت که 25 سال بعد نقش بسیار مهمی در سقوط سلطنت بازی کردند. از انحلال مجلس تا عدم تمکین به دستور عزل از طرف شاه که باعث ورود ارتش به منازعه و هرج و مرج و... شد همین مصدقی ها بعدا نقش بسار پررنگی در وقایع انقلاب و دولت موقت و... داشتند و به نوعی کمک بزرگی به برقراری و تثبیت جمهوری اسلامی داشتند.

  • ناشناس
    1

    درود خدا بر مرحوم دکتر مصدق (ره) و تمام ملی گرایان که جانشان را در راه ایران فدا کردند و لعنت خدا بر انگلیس و حامیان آن و کمونیست و حامیانش باد!!

  • ناشناس
    4

    وضعیت فلاکت بارامروز نتیجه ساده اندیشی واعتماد به پیرشیادوخدعه کار در۴۳سال پیش است

  • 4

    روح محمدرضاشاه ایران دوست وایران سازشادکه سیه روزی تدریجی ملت راپیشبینی کرده بودامروزاین سیه روزی وفلاکت درحال تاختن است

  • ناشناس
    0

    بجایی گرفتن نیروهای مضاعف قوانین دست وپاگیررا نابودوازهدررفت منابع مالی درسازمان هاجلوگیری کنید تاوقتی چرخ کارخانه جات تولیدی باسرعت بیشتری شروع به کارنکنند اوضاع بهترنخواهدشد.

  • سربازوطن
    3

    وقتی کسی میاد در مورد قوام السلطنه مقتدر ترین رجال ایران و مصدق اینجوری خبر میگذاره،باید گریست به حال این تاریخ....
    مگر قوام السلطنه جادوگر سیاست ایران بانی آزادسازی آذربایجان از چنگال ارتش سرخ استالین و مصدق از این آب و خاک نبودن؟برو درمورد خدماتشون به کشور و مردم بخون!
    کاشانی انگلیسی و آمریکایی چه خدماتی برای مردم ایران داشت؟جز اینکه مردم رو تحریک به کفن پوشی کرد؟

  • علی
    0

    خدا مصدق را رحمت کند جهت شادی روحش فاتحه

  • امیررضا
    0

    زمان رضا شاه روسیه انگلیس با ایران جنگ کردند لعنت خدا بر چین و روسیه انگلیس

  • مصدق
    0

    عناصر کودتا:1.شعبون بی مخ(حمایت شده از سوی اشرف پهلوی).2. ارتشبد زاهدی(نماینده انگلیس). 3.پول(دلار آمریکایی).

  • پدر معنوی ایران
    0

    شماها خجالت نمیکشید از بزرگ مرد 100 ساله تاریخ ایران دکتر محمد مصدق احمد آبادی مینویسید .؟چه کسی جرات کرد بایشان بعد از انقلاب جسارت کند .؟ن ایران با نام امثال دکتر محمد مصدق زنده است.

اخبار مرتبط سایر رسانه ها

    اخبار سایر رسانه ها