۴ میلیون تبعه غیرمجاز، بدون سند هویتی وارد کشور شده‌اند

نادر یاراحمدی، مشاور وزیر و رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، شامگاه امروز در برنامه تلویزیونی «تهران ۲۰» اظهار کرد: افرادی که با یک سند هویتی مشخص و مورد تأیید دولت، و از طریق دریافت روادید وارد کشور می‌شوند، به عنوان اتباع مجاز شناخته می‌شوند. در مقابل، کسانی که فاقد این شرایط هستند، در رده اتباع غیرمجاز قرار می‌گیرند.

وی گفت: در کشور ما، به‌واسطه شرایط خاص منطقه‌ای و جنگ‌هایی که طی سال‌های اخیر در شرق و غرب کشور رخ داده است، تعداد زیادی از افراد بدون در اختیار داشتن مدارک هویتی و بدون برنامه‌ مشخصی برای ورود، وارد ایران شده‌اند. این گروه از افراد، بخش بزرگی از جامعه اتباع و مهاجرینی را تشکیل می‌دهند که هم‌اکنون در داخل کشور حضور دارند. ما این گروه را اتباع غیرمجاز می‌نامیم و عمده چالش‌ها و مسائل ما نیز با همین قشر است.

یاراحمدی ادامه داد: بر اساس آماری که تاکنون اعلام کرده‌ایم، جمعیت کل اتباع خارجی در کشور حدود ۶ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر برآورد می‌شود. البته این عدد شامل تمام اتباع، اعم از مجاز و غیرمجاز است. در خصوص اتباع غیرمجاز، چون این افراد در هیچ سامانه‌ای ثبت رسمی نشده‌اند، نمی‌توان آمار دقیقی ارائه داد، اما از طریق فرآیندهای طرد و بازگشت و با استفاده از روش‌های آماری می‌توان تخمینی از تعداد آن‌ها ارائه کرد.

وی بیان کرد: بر اساس این برآوردها، حدود ۲ میلیون تبعه غیرمجاز در کشور حضور داشته‌اند و در پایان سال گذشته، تعداد دو میلیون و ۳۴ هزار نفر دیگر نیز به این جمعیت اضافه شده‌اند. بنابراین، هم‌اکنون حدود ۴ میلیون تبعه غیرمجاز در کشور داریم که این موضوع از جمله مهم‌ترین چالش‌های حوزه اتباع و مهاجرین خارجی به شمار می‌رود.

مشاور وزیر و رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، گفت: در سال گذشته، کارت‌های موقتی که طی هشت سال گذشته به برخی اتباع داده شده بود، با اعلام قبلی و هشدار به دارندگان آن، تا پایان ۳۰ اسفندماه ۱۴۰۳ اعتبار دارد و پس از آن این کارت‌ها غیرمجاز اعلام شدند.

وی افزود: دلیل این اقدام آن است که وزارت کشور هیچ تعهدی برای ارائه خدمات به این افراد نداشت و صرفاً به کسانی تعهد دارد که دارای اقامت مجاز، پناهندگی رسمی یا روادید معتبر هستند و از پاسپورت‌ها و اقامت‌های ویژه برخوردارند.

یاراحمدی ادامه داد: از اواخر دهه ۵۰ شمسی، اتباع عمدتاً از کارت‌های موقتی استفاده می‌کردند. پس از آغاز جنگ در افغانستان و تشدید آن، مسئولان تلاش کردند شرایطی ایجاد کنند تا این افراد از کارت‌های معتبر بهره‌مند شده و بتوانند خدمات منظم دریافت کنند. افرادی که به دلیل جنگ وارد کشور شده‌اند، به عنوان پناهجو شناخته می‌شوند که به برخی از آن‌ها پناهندگی رسمی داده شده است.

وی تصریح کرد: آمار رسمی پناهندگان در ایران به ۷۷۲ هزار و ۴۳۴ نفر می‌رسد که این افراد از دید سازمان‌های بین‌المللی، به ویژه کمیساریای عالی پناهندگان، به عنوان پناهنده به رسمیت شناخته می‌شوند. مابقی افراد، کسانی هستند که همواره دارای مدارک موقت بوده‌اند و برخی نیز با پاسپورت‌های معتبر وارد شده و اقامت آن‌ها به مرور تمدید شده است و در کشور زندگی می‌کنند.

نادر یاراحمدی با بیان اینکه بیش از ۲ میلیون و ۳۴ هزار نفر دارای برگه سرشماری هستند، گفت: این افراد با خوداظهاری نام‌ها و مشخصات خود را اعلام کرده‌اند که حتی برخی اسامی واقعی خود را نگفته‌اند. هدف از این کار تنها داشتن یک نام مشخص برای ارائه خدمات موقتی بوده است.

وی افزود: در سال‌های گذشته به این افراد اعلام شده است که برگه‌های آن‌ها اعتبار ندارد و باید به کشور خود بازگردند. در حال حاضر نزدیک به ۵۰ درصد از این افراد مراجعه کرده و خود را معرفی کرده‌اند. برخی از آنها برگه خروج دریافت کرده‌اند و در روزهای آینده باید از کشور خارج شوند.

یاراحمدی درباره حضور پناهجویان و نحوه برخورد مرزی نیز توضیح داد: وقتی پناهجویان با خانواده‌های خود قصد ورود به کشور را دارند، امکان استفاده از روش‌های خشونت‌آمیز مانند مین‌گذاری یا استفاده از سلاح گرم وجود ندارد؛ بنابراین بسیاری از آن‌ها از مرزها عبور می‌کنند. برخی از این افراد، از جمله اتباع افغانستانی و حتی اتباع ایرانی، توسط نیروی انتظامی دستگیر و به داخل کشور منتقل می‌شوند. برخی روش‌ها نیز وجود دارد که افراد به صورت گروهی و در خودروهای کوچک به داخل کشور منتقل می‌شوند و شرایط دشواری را طی می‌کنند.

مشاور وزیر و رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور،تاکید کرد: بخشی از این افراد پس از ورود به کشور بازگردانده می‌شوند و اگرچه بستن مرزها می‌تواند موثر باشد، اما به تنهایی کافی نیست و کارایی کامل ندارد. با این حال، اقدامات انجام شده در مرزها و ایجاد موانع فیزیکی می‌تواند باعث کاهش شدید ورود غیرمجاز شود.

وی یادآور شد: تمامی افرادی که دارای برگه سرشماری بوده‌اند، برگه‌های آنها باطل شده است، به جز شش گروه خاص که شرایط ویژه‌ای دارند و امکان ماندن در کشور را خواهند داشت. این موضوع به‌طور رسمی در سایت وزارت کشور اعلام شده است. این افراد باید به دفاتر خدمات و امور اتباع خارجی مراجعه کنند تا کارت موقت اقامت دریافت کنند و بتوانند مانند گذشته از خدمات بهره‌مند شوند.

وی افزود: دانش‌آموزانی که سرپرستان آنها نمی‌توانند در کشور بمانند، تا ۱۵ تیرماه فرصت دارند و پس از آن باید کشور را ترک کنند. دانشجویانی که دارای گذرنامه و اقامت تمدید شده هستند، مشکلی برای تحصیل ندارند، اما دانش‌آموزان حتی در صورت شرکت در کنکور، بدون سرپرست اجازه ادامه تحصیل در سال آینده را نخواهند داشت.

یاراحمدی همچنین گفت: اگر مادر اتباع ایرانی باشد، فرزند طبق قانون دارای شناسنامه ایرانی می‌شود. همچنین اگر پدر ایرانی و مادر افغانستانی باشند، به شرط ثبت قانونی ازدواج، فرزندانشان ایرانی محسوب می‌شوند. حتی اگر مادر ایرانی و پدر خارجی باشند و ازدواج ثبت نشده باشد، فرزند می‌تواند شناسنامه به نام مادر دریافت کند و پدر می‌تواند اقامت موقت بگیرد، اما به دلیل ثبت نشدن قانونی ازدواج، شناسنامه ایرانی به پدر تعلق نمی‌گیرد.

مشاور وزیر کشور و رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی با تأکید بر ممنوعیت اشتغال اتباع غیرمجاز در ایران گفت: به‌کارگیری اتباع غیرمجاز در مشاغل مختلف ممنوع است. بسیاری از این افراد در سال‌های گذشته از اسناد هویتی موقت استفاده کرده‌اند و با دریافت کد شغلی مشغول به کار شده‌اند، اما امروز به آن‌ها اعلام شده است که باید به کشور خود بازگردند و تنها در صورت دریافت پاسپورت و روادید و توافق با کارفرما، می‌توانند به صورت قانونی وارد کشور شده و اشتغال داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه حدود ۴۰۰ هزار نفر از اتباع غیرمجاز دارای کد شغلی هستند، افزود: این افراد در صورتی‌که خود را معرفی کنند و توسط نیروهای انتظامی دستگیر نشوند، می‌توانند پس از بازگشت به کشور خود و طی مراحل قانونی، مجوز کار دریافت کنند. کارت کار این افراد یک‌ساله صادر می‌شود، بیمه خواهند شد و تحت حمایت قانونی قرار می‌گیرند.

یاراحمدی درباره وضعیت توزیع جغرافیایی اتباع خارجی در ایران گفت: از ابتدای مهاجرت‌های گسترده، ۱۶ استان برای اقامت اتباع مجاز اعلام شده‌اند و در ۱۵ استان دیگر، حضور این افراد ممنوع است. وی اضافه کرد: «در برخی شهرها حتی اجازه اقامت داده نمی‌شود.

وی وضعیت پایتخت را نگران‌کننده توصیف کرد و گفت: حدود ۵۰ درصد اتباع افغانستانی در تهران زندگی می‌کنند. این یعنی نزدیک به ۳ میلیون نفر که فشار زیادی را بر زیرساخت‌های بهداشتی، آموزشی و خدماتی وارد کرده‌اند. طبیعی است که مردم نسبت به این افزایش جمعیت بدون پیش‌بینی و سهمیه‌بندی، نارضایتی داشته باشند.

یاراحمدی در ادامه افزود: در سال‌های گذشته به دلیل محدودیت در صدور گذرنامه در افغانستان، اجازه داده بودیم که یک خانواده از یک گذرنامه استفاده کند، اما از سال ۲۰۱۷ گذرنامه‌های خانوادگی منسوخ شده‌اند. با این حال، گذرنامه‌های معتبر امروزی مجاز شمرده می‌شوند.

وی همچنین اشاره کرد: کارت‌های آمایش هرساله تمدید می‌شود و در بهمن‌ماه سال گذشته، آمایش ۱۸ صادر شد. در حال حاضر، ما هیچ پناهنده جدیدی از افغانستان نپذیرفته‌ایم و بنا نیز نداریم که پناهنده‌ای بپذیریم، چرا که وضعیت فعلی افغانستان به گونه‌ای نیست که جان افراد در خطر باشد یا مصداق پناهندگی باشد.