یک سال گذشت، مذاکرات وین معطل تصمیمات سیاسی آمریکاست

درست یک سال پیش بود که نخستین گام‌ برای بازگشت اجرای برجام به ریل اصلی برداشته و نشست کمیسیون مشترک با حضور دیپلمات‌های ارشد گروه ۱+۴، اتحادیه اروپا و ایران در وین برگزار شد.

در فاصله زمانی آوریل تا ژوئن پارسال گفت‌وگوها در شش دور پیگیری اما به دلیل انتخابات ریاست جمهوری ایران متوقف شد تا در ماه نوامبر با ترکیب تیم مذاکره کننده جدید ایران به ریاست علی باقری کنی معاون سیاسی وزیر امور خارجه از سرگرفته شود.

در این مدت ایالات متحده فرصت داشت تا به جای ادامه سیاست شکست خورده دولت ترامپ و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، گام‌های اعتماد ساز و ضروری را در راستای تسهیل رسیدن به توافق در وین بردارد اما با تعلل در تصمیم‌گیری، مقصر نمایی ایران و توسل به افکار و تعصبات پوسیده ثابت کرد که مذاکرات را ابزاری برای پیشبرد اهداف غیرقانونی خود تلقی و هر زمان لازم بداند همه ارزش‌ها را قربانی می‌کند تا اهداف سیاسی خود را تامین کند.

واقعیت این است که سیاست‌های کاخ سفید علیه ایران فرمول‌بندی شده و فارغ از اینکه کدام دولت روی کار باشد، از تمام ابزارهای قانونی استفاده می‌کند که به وظایفش عمل نکند. دولت «جو بایدن» به‌راحتی می‌توانست با یک دستور اجرایی اقدامات غیرقانونی دولت سابق این کشور را در خروج از برجام و وضع تحریم‌های غیرانسانی لغو کند، اما بعد از چندماه مکث و بی‌عملی با حفظ میراث شکست خورده ترامپ مسیر مذاکرات پیچیده را با کمیسیون مشترک برجام انتخاب کرد.

اینک دیپلمات‌های ارشد اعضای برجام در نتیجه یازده ماه مذاکرات و رایزنی‌های فشرده دیپلماتیک، بالغ بر ۹۸ درصد پیش‌نویس متن توافق را آماده کرده‌اند. اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده برجام می‌گوید که متن نهایی توافق تقریبا آماده و روی میز است. سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هفته پیش اعلام کرد: ما در تلاش هستیم تا هرچه سریع‌تر به مذاکرات وین بازگردیم و توافق را به نتیجه برسانیم.

تمام کشورهای مشارکت کننده در گفت‌ وگوها نیز خواهان جمع‌بندی سریع‌تر مذاکرات هستند اما دست‌یابی به توافق نهایی معطل تصمیمات سیاسی ایالات متحده آمریکا در خصوص چند موضوع باقی‌مانده مهم و کلیدی است.

انریکه مورا هماهنگ کننده مذاکرات وین هفته پیش به منظور پیدا کردن راهی برای رفع مسائل باقی‌مانده و جمع‌بندی مذاکرات راهی تهران و واشنگتن شد. او در سفر به تهران حامل نکاتی بود که در جریان دیدار با مقام‌های ایرانی مطرح و پیام‌ها و پاسخ‌های لازم را دریافت کرد؛ مورا سپس راهی واشنگتن شد تا با مقام‌های آمریکایی دیدار کند.

ایران در  جریان سفر مورا ابتکارات تازه‌ای را برای حل و فصل مسائل باقی‌مانده پیشنهاد کرد اما هنوز پاسخ جدیدی را دریافت نکرده است. این مساله شاهدی بر این مدعاست که کاخ سفید تصمیم خود را در خصوص مذاکرات وین نگرفته‌ و دستیابی به توافق را گروگان مسائل حزبی و داخلی آمریکا کرده است.

ایالات متحده در واقع همان رویکردی را پیش گرفته که منجر به شکست بسیاری از توافقات بین المللی شده است؛ رویکردی که ناظر بر منوط کردن یک توافق بین‌المللی به زدو بندهای داخلی آمریکاست. 

آمریکا بطور قطع امروز مسؤول توقف مذاکرات و تطویل آن در روزهای آتی است. راه‌حل در کاخ سفید است و باید به خواسته‌های معقول ایران که مورد تایید اعضای ۱+۴ است، پاسخ منطقی بدهد تا گفت‌وگوها برای جمع‌بندی از سرگرفته شود. از نظر جمهوری اسلامی ایران، آنچه می‌تواند رسیدن به توافق خوب و پایدار را قطعی کند رفتار واقع بینانه آمریکا و عدم طرح مطالبات جدید و نادرست است.

حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان چندی پیش در گفت‌وگوی تلفنی با همتای عمانی خود تصریح کرد که اگر همه خطوط قرمز ایران رعایت شود امکان توافق نهایی وجود دارد. وی افزود: جمهوری اسلامی ایران آماده یک توافق خوب و پایدار است اما طرف آمریکایی با برخی زیاده‌خواهی‌ها، مسئول مستقیم تطویل مذاکرات تاکنون بوده است.

واقعیت این است که همه اطراف در مذاکرات وین معطل تصمیم سیاسی ایالات متحده هستند. آمریکا به عنوان مقصر اصلی وضع موجود، باید تصمیم بگیرد که می‌خواهد میراث ترامپ را حفظ کند یا دستکم به عنوان یک دولت نیمه مسؤول عمل کند تا توافق انجام شود.

میخائیل اولیانوف مذاکره کننده روسیه امروز (چهارشنبه) ضمن بازنشر توئیت دفتر نمایندگی این کشور درباره مذاکرات وین، تلویحا به نقش آمریکا در تطویل گفت‌وگوها اشاره کرد. در پیام دفتر نمایندگی روسیه آمده است؛  درست یک سال پیش روسیه، چین، اتحادیه اروپا/انگلیس،فرانسه، آلمان و ایران سفری را برای احیای اجرای کامل برجام و بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای آغاز کردند.

اولیانوف با اشاره به اینکه آمریکا هم از پارسال بطور غیر مستقیم در مذاکرات مشارکت داشت این پرسش را مطرح کرد که گفت‌وگوها چه زمانی به نتیجه می رسد؟

پاسخ، به تعبیر علی باقری کنی مذاکره کننده ارشد ایران به اخذ تصمیم‌های مشخصی بستگی دارد که باید در کاخ سفید بر پایه واقع‌بینی، خودداری از زیاده‌خواهی و توجه به تجربه ۴ سال گذشته گرفته شود.

اینک با گذشت یک سال از آغاز مذاکرات وین، ایالات متحده باید به یقین رسیده باشد که جمهوری اسلامی ایران از خطوط قرمز خود کوتاه نخواهد آمد و به جای اطاله وقت، زیاده خواهی و منحرف کردن افکار عمومی، تمایل معتبر خود را بعنوان یک دولت برابر در حقوق بین الملل، برای دست یابی به توافق وین به منصه ظهور بگذارد.