آیا سران رژیم پهلوی بدون محاکمه اعدام شدند؟

روزنامه جوان نوشت: پاسخ این سوالات را می‌توان با مراجعه به اسناد و منابع تاریخی، به دست آورد.

در روزهای اوج‌گیری انقلاب اسلامی، به دلیل کینه و نفرت شدیدی که مردم از سران رژیم پهلوی داشتند، تقاضای اعدام آن‌ها را به شکل گسترده، در راهپیمایی‌ها و به صورت شعار مطرح می‌کردند. در چنین شرایطی، امام خمینی طی حکمی به آیت‌الله صادق خلخالی، خواهان برگزاری جلسه دادگاه و رسیدگی به جرائم آنان و در نهایت تعیین مجازات برای ایشان شدند.

در آن مقطع، رهبر انقلاب برخلاف هیجان عمومی برای اعدام همه سران رژیم، به خاطر کشتارهای وحشیانه مردم، در قیام ۱۹ دی قم، جمعه سیاهِ میدان ژاله تهران، واقعه ۲۴ مهر ۵۷ و شهادت کرمانی‌ها در آتش زدن مسجد جامع کرمان توسط عوامل ساواک و ارتش، به خاک و خون کشیدن مردم تظاهرات‌کننده در واقعه ۹ و ۱۰ دی شهر مشهد، کشتار مردم اصفهان در فردای فرار شاه از کشور، شکنجه مبارزان و به شهادت رساندن مبارزان و...، معتقد بودند تنها کسانی که به شکل مستقیم در کشتار مردم، حضور و عاملیت داشته اند، باید محاکمه و مجازات شوند. همچنین ایشان در مورد اعضای ساواک نیز معتقد بودند که فقط «شکنجه گران»، باید محاکمه و پس از اثبات مجرمیت شان در تعذیب مبارزان، مجازات شوند، نه راننده و مستخدم و باغبان و تلفنچی و حتی کارمندان اداری ساواک که برای امرار معاش خود، در این سازمان کار می‌کرده‌اند.

پس از بازگشت امام خمینی به ایران، امرا و درجه داران ارتش، شهربانی و ساواک، عمدتا به وسیله مردم و گاهی به وسیله ارتشیان انقلابی، دستگیر و به مدرسه رفاه آورده می‌شدند. تعداد معدودی از امرای ارتش و شهربانی، تا آخرین لحظات قبل از دستگیری، مشغول طراحی جنایت و کشتار مردم بودند. به عنوان نمونه، مردم مهدی رحیمی فرماندار نظامی تهران را در حال انجام وظیفه، دستگیر و به مدرسه رفاه آورده بودند! او تا آخرین لحظات قبل از بازداشت، مشغول رهبری کشتار بود! تحلیل رحیمی از حوادث این بود که مانند سال ۳۲ و با کمک امریکایی‌ها، کودتا می‌شود و او نیز به خاطر مقابله با انقلابیون، مانند فضل‌الله زاهدی قهرمان و نخست‌وزیر خواهد شد!

به هر روی پس از دستگیری تعداد قابل توجهی از سران رژیم پهلوی، محاکمه چهار تن از آنها، در ۲۵ بهمن ۵۷، توسط آیت‌الله خلخالی آغاز شد. این چهار نفر شامل: مهدی رحیمی فرماندار نظامی تهران و رئیس شهربانی سابق، رضا ناجی معروف به قصاب اصفهان که در چندین نوبت در جریان سرکوب تظاهرات مردم اصفهان، جنایات زیادی علیه مردم این شهر مرتکب شد، منوچهر خسروداد فرمانده هوانیروز که هدایت مستقیم کشتار ۱۷ شهریور ۵۷، در میدان ژاله تهران را در کارنامه خود داشت و نعمت الله نصیری رئیس سابق ساواک می‌شد. این چهار نفر بعد از برگزاری جلسه محاکمه، به اعدام محکوم شدند که حکم آنها، در پشت بام مدرسه رفاه اجرا شد.

امام خمینی بعد از اعدام این چهار نفر، در ۲۷ بهمن ۱۳۵۷ ضمن تأیید حکم دادگاه انقلاب، گفتند: «این جنایتکاران در دادگاه ویژه انقلاب، محاکمه شده‌اند و به سزای اعمال خود رسیده‌اند. این‌ها سزای واقعی اعمال خود را پس از مرگ خواهند دید. این جنایات و کشتار، کیفری سخت داردکه در قرآن بیان شده است. تمام مجرمین و کسانی که شریک جرم جنایات شاه بوده‌اند، به سزای اعمال خود خواهند رسید. انقلاب عظیم اسلامی ما، این جانیان را مجازات خواهد کرد. از این پس جوانان مومن و با ایمان، نباید بدون اطلاع دولت موقت انقلاب و مراجع ذی صلاح، کسی را بازداشت کنند. انقلاب اسلامی، خود این مجرمان را به سزای اعمالشان خواهد رساند و لازم است هر چه زودتر ملت مسلمان، به زندگی عادی خود بازگردند...» (صحیفه امام، جلد ۶، ص ۱۶۷)

این رویکرد الهی و عقلانی امام خمینی، همراه با ولایت پذیری مردم و عمل به فرامین ایشان، باعث شد که با وجود برگزاری جلسات فراوانی در محاکمه سران رژیم پهلوی، در استان‌های مختلف کشور، تنها معدودی از آن‌ها به اعدام محکوم شوند و عمده آنها، به جزای زندان محکوم شده و بسیاری هم مورد رأفت نظام اسلامی قرار گرفته و به زندگی عادی خود بازگردند.