سه استراتژی نادرشاه در استفاده از توپخانه

به طور کلی، نادرشاه در سه نوع نبرد از توپخانه استفاده می‌کرد:

1️⃣ نبرد صحرایی

اولین و متداول‌ترین شیوۀ کاربرد توپخانه در جریان نبردهای صحرایی بود. در نبردهای صحرایی، از دیرزمان از روش «تنبور جنگی» برای محافظت از لشکریان در مقابله با شبیخون استفاده می‌شد.

در این روش، در هنگام اردو و یا در جریان نبرد، گرداگرد اردوی جنگی را با توپ آرایش می‌دادند تا دشمن نتواند شبیخون بزند. 

نادرشاه در لشکرکشی‌هایش با کاربست توپ و تفنگ گرداگرد اردو را سنگر می‌زد و با این روش توانست به خصوص از شبیخون‌های افغان‌ها که تبحر زیادی در آن داشتند جلوگیری کند.

2️⃣ نبردهای دریایی

شیوۀ دوم و درعین حال پیچیدۀ کاربست توپخانه در جریان نبردهای دریایی بود. در طی زدوخوردهای دریایی که در خلیج فارس با دزدان دریایی صورت می‌پذیرفت، نادرشاه اهتمام ویژه‌ای به کاربرد سلاح توپ داشت.  

با این حال، توپچیان افشار که شتابان از نواحی دور و نزدیک گردآوری می‌شدند، در نبردهای متحرک دریایی که سطح بالایی از نشانه‌گیری و مهارت را می‌طلبید تجربۀ چندانی نداشتند. ازاین رو، علیرغم برتری نفرات، توپخانه گاهی نقش فاجعه‌باری در نبرد ایفا می‌کرد.

3️⃣ شکستن محاصره یا کوبیدن قلعه

مهمترین و دشوارترین کاربرد توپخانه در «جنگ قلعه» بود. در هنگام گلوله‌باران قلعه، باوجود آنکه دیوار یا برج‌های آن به کرات ویران می‌شد ولی به‌واسطۀ حفر خندق و حصارهای متعدد، مدافعان، شب‌هنگام با لوازم غیرتخصصی همچون جوال، توبره و رخت خواب مملو از شن و خاک، دیوار ویران شده را مرمت می کردند. 

با این وجود، مهارت توپچیان باعث می‌شد دیوارها و دروازه‌ها و انبارهای مهم آذوقه ویران شوند. مهارت توپچیان نادر نقش برجسته‎‌ای در شکست محاصرۀ قلعۀ بسیار مستحکم گنجه که در تصرف لشکریان عثمانی قرار داشت، ایفا نمود.

منبع: مهدی دهقانی، عملکرد واحد توپخانه نادرشاه افشار ، مطالعات تاریخی جنگ، دوره 5، شماره 2