آلودگی هوا و اثرات مخرب آن بر سلامتی انسان

چندین منبع انتشار مختلف دارد، اما وسایل نقلیه موتوری و فرآیندهای صنعتی سهم عمده‌ای در آلودگی هوا دارند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، شش آلاینده اصلی هوا شامل آلودگی ذرات، ازن سطح زمین، مونوکسید کربن، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای نیتروژن و سرب است.

قرار گرفتن طولانی و کوتاه مدت در معرض مواد سمی معلق در هوا تأثیرات سمی متفاوتی بر انسان از جمله بیماری های قلبی عروقی و تنفسی ، عوارض عصبی روانی، سوزش چشم، بیماری های پوستی و بیماری های مزمن طولانی مدت مانند سرطان دارد.

آلاینده های هوا و میزان سمیت آنها

هر ماده موجود در هوا که می تواند بر سلامت انسان تأثیر بگذارد یا تأثیر عمیقی بر محیط زیست داشته باشد به عنوان آلاینده هوا تعریف می شود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، آلودگی ذرات، O3، CO سطح زمین، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای نیتروژن و سرب (Pb) شش آلاینده اصلی هوا هستند که به سلامت انسان و همچنین اکوسیستم آسیب می رسانند.

ذرات آلاینده

ذرات آلاینده بخش اصلی آلاینده های هوا هستند. در یک تعریف ساده، آنها مخلوطی از ذرات موجود در هوا هستند. اندازه ذرات آلاینده به طور مستقیم با شروع و پیشرفت بیماری های ریوی و قلبی مرتبط است. ذرات با اندازه کوچکتر به دستگاه تنفسی تحتانی می رسند و بنابراین پتانسیل بیشتری برای ایجاد بیماری های ریوی و قلبی دارند.

قرار گرفتن طولانی مدت در معرض ذرات آلاینده غلیظ فعلی محیط ممکن است به کاهش قابل توجهی در امید به زندگی منجر شود. افزایش مرگ و میر ناشی از سرطان های قلبی عروقی و ریه از دلایل اصلی کاهش امید به زندگی است.

اُزن سطح زمین

ازن با فرمول شیمیایی O3 گازی بی رنگ است که ماده اصلی تشکیل دهنده جو است. هم در سطح زمین و هم در نواحی بالایی جو یافت می شود که به آن تروپوسفر می گویند.

ازن باعث ایجاد انواع اثرات سمی در انسان و حیوانات آزمایشی در غلظت هایی می شود که در بسیاری از مناطق شهری رخ می دهد. این اثرات شامل تغییرات مورفولوژیک، عملکردی، ایمونولوژیک و بیوشیمیایی است. به دلیل حلالیت کم در آب، بخش قابل توجهی از ازن استنشاقی به اعماق ریه ها نفوذ می کند، اما واکنش پذیری آن توسط نازوفارنکس موش ها و انسان در حال استراحت به ترتیب در حدود ۱۷% و ۴۰% پاک می شود.

مونوکسید کربن

CO گازی بی رنگ و بی بو است که توسط سوخت های فسیلی تولید می شود، به ویژه زمانی که احتراق مناسب نیست، مانند سوزاندن زغال سنگ و چوب. میل CO به هموگلوبین (به عنوان یک حامل اکسیژن در بدن) حدود 250 برابر بیشتر از اکسیژن است.

بسته به غلظت CO و طول مدت قرار گرفتن در معرض آن، مسمومیت خفیف تا شدید ممکن است رخ دهد. علائم مسمومیت با CO ممکن است شامل سردرد، سرگیجه، ضعف، حالت تهوع، استفراغ و در نهایت از دست دادن هوشیاری باشد. علائم بسیار شبیه به سایر بیماری ها مانند مسمومیت غذایی یا عفونت های ویروسی است.

دی اکسید سولفور

SO2 گازی بی رنگ و بسیار واکنش پذیر است که به عنوان یک آلاینده مهم هوا محسوب می شود. بطور عمده از مصرف سوخت فسیلی، فعالیت های آتشفشانی طبیعی و فرآیندهای صنعتی ساطع می شود. SO2 برای زندگی گیاهان، حیوانات و سلامت انسان بسیار مضر است.

افراد مبتلا به بیماری های ریوی، کودکان، افراد مسن و کسانی که بیشتر در معرض SO2 هستند در معرض خطر بیشتری برای بیماری های پوستی و ریوی هستند.

SO2 مقدار اکسیژن موجود در آب را کاهش می دهد و باعث مرگ گونه های دریایی از جمله حیوانات و گیاهان می شود. قرار گرفتن در معرض SO2 می تواند باعث آسیب به چشم ها (اشکی و تیرگی قرنیه)، غشاهای مخاطی، پوست (قرمزی و تاول) و مجاری تنفسی شود. برونکواسپاسم، ادم ریوی، پنومونیت و انسداد حاد راه هوایی شایع ترین یافته های بالینی مرتبط با مواجهه با SO2 هستند.

اکسید نیتروژن

سرفه و خس خس سینه شایع ترین عارضه مسمومیت با اکسیدهای نیتروژن است، اما سوزش چشم، بینی یا گلو، سردرد، تنگی نفس، درد قفسه سینه، دیافورز، تب، برونکواسپاسم و ادم ریوی نیز ممکن است رخ دهد. در گزارش دیگری پیشنهاد شده است که سطح اکسید نیتروژن بین 0.2 تا 0.6 ppm برای جمعیت انسانی بی ضرر است.

سرب

Pb یا سرب یک فلز سنگین سمی است که به طور گسترده در صنایع مختلف استفاده می شود. آلودگی سرب ممکن است از منابع داخلی و خارجی ناشی شود. از موتورها، به ویژه موتورهایی که از بنزین حاوی تترااتیل سرب استفاده می کنند، منتشر می شود.

سرب یک سم عصبی قوی است، به ویژه در نوزادان و کودکان به عنوان گروه های پرخطر. عقب ماندگی ذهنی، ناتوانی های یادگیری، اختلال حافظه، بیش فعالی و رفتارهای ضد اجتماعی از اثرات نامطلوب سرب است. بنابراین کاهش سطح سرب هوای محیط بسیار مهم است.

درد شکم، کم خونی، پرخاشگری، یبوست، سردرد، تحریک پذیری، از دست دادن تمرکز و حافظه، کاهش احساسات و اختلالات خواب شایع ترین علائم مسمومیت با سرب است. قرار گرفتن در معرض سرب با مشکلات متعددی مانند فشار خون بالا، ناباروری، اختلالات گوارشی و کلیوی و درد ماهیچه ها و مفاصل ظاهر می شود.

خطرات سلامتی آلودگی هوا

اختلالات تنفسی

از آنجایی که بیشتر آلاینده ها از راه های هوایی وارد بدن می شوند، سیستم تنفسی در خط اول مبارزه در شروع و پیشرفت بیماری های ناشی از آلاینده های هوا قرار دارد. بسته به دوز آلاینده های استنشاقی و رسوب در سلول های هدف، سطح متفاوتی از آسیب را در سیستم تنفسی ایجاد می کنند.

اختلالات قلبی و عروقی

بسیاری از مطالعات تجربی و اپیدمیولوژیک ارتباط مستقیم قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا و بیماری‌های قلبی و عروقی را نشان داده‌اند. آلودگی هوا همچنین با تغییراتی در تعداد گلبول های سفید خون همراه است که ممکن است بر عملکرد قلب و عروق نیز تأثیر بگذارد.

عوارض عصبی روانی

رابطه بین قرار گرفتن در معرض مواد سمی معلق در هوا و سیستم عصبی همیشه مورد بحث بوده است. با این حال، اکنون اعتقاد بر این است که این مواد سمی اثرات مخربی بر سیستم عصبی دارند. اثر سمی آلاینده های هوا بر سیستم عصبی شامل عوارض عصبی و اختلالات روانی می باشد.

سایر عوارض طولانی مدت

از دیگر عوارض آلودگی هوا می توان به مشکلات پوستی، پیری پوست، سرطان کبد، اختلالات اوتیسم و موارد مرتبط با آن در جنین و کودکان، اختلال غدد درون ریز، عوارض سیستم ایمنی و مشکلات چشمی اشاره نمود.

موارد یاد شده تنها بخشی از مشکلات آلودگی هوا و خطرات ناشی از آن بر روی سلامتی است.

بطور کلی بیماری و مشکلات سلامتی دغدغه ای است که تمامی هموطنان ما در ایران با آن دست به گریبان هستند و همواره به دنبال مرجعی برای یافتن پاسخ پرسش های خود درباره بیماریهای مختلف و موارد مرتبط با سلامتی هستند. در سایت جامع و تخصصی سلامت مدیا  این تیم سعی کرده اند تا به پرسش ها و علامت سوالهای شما در رابطه با بیماریها و سلامتی پاسخ داده و بهترین راهکارها را از معتبرترین سایت ها و منابع معتبر علمی دنیا جمع آوری نمایند. حتما با سر زدن به این سایت می توانید اطلاعات عمومی وتخصصی خود در رابطه با سلامتی و بیماری را افزایش دهید.