خطایی که 197 کودک را در خطر سرطان قرار داد/ عده‌ای از کودکان کشته شده‌اند

یک رسوایی کم‌سابقه در حوزه درمان ناباروری اروپا افشا شده است. نتیجه یک تحقیق گسترده رسانه‌ای نشان می‌دهد اسپرم یک اهداکننده دانمارکی که بدون آنکه خودش بداند حامل یک جهش ژنتیکی بسیار خطرناک بوده، طی حدود ۱۷ سال در دست‌کم ۶۷ کلینیک درمان ناباروری در ۱۴ کشور استفاده شده و حداقل ۱۹۷ کودک با آن به دنیا آمده‌اند. برخی از این کودکان به سرطان مبتلا شده‌اند و تعدادی نیز جان خود را از دست داده‌اند.

به نقل از بی بی سی، این جهش ژنتیکی به ژن TP53 آسیب می‌زند؛ ژنی که به بدن کمک می‌کند از تبدیل سلول‌های طبیعی به سلول‌های سرطانی جلوگیری کند. وقتی این ژن دچار جهش شود، فرد در معرض ابتلا به بیماری‌ای به نام سندرم لی فرومنی قرار می‌گیرد؛ وضعیتی بسیار نادر و خطرناک که احتمال ابتلا به سرطان را در طول زندگی تا حدود ۹۰ درصد افزایش می‌دهد، به‌ویژه در دوران کودکی. خود اهداکننده بیمار نیست، اما حدود ۲۰ درصد اسپرم‌های او حامل این جهش بوده‌اند.

خانواده‌های اروپایی چگونه باخبر شدند؟

پزشکان در چند کشور، هنگام معاینه کودکان مبتلا به سرطان‌های نادر، متوجه الگوی مشابهی شدند و گزارش‌ها را در انجمن ژنتیک انسانی اروپا مطرح کردند. از اینجا ماجرا علنی شد. کلینیک‌ها در فرانسه، دانمارک، اسپانیا، آلمان، بلژیک، یونان، قبرس و چند کشور دیگر با والدین تماس گرفتند و خواستار انجام آزمایش ژنتیک شدند.

در یکی از نمونه‌ها، مادر فرانسوی که ۱۴ سال پیش از اسپرم این اهداکننده استفاده کرده بود، بعد از تماس کلینیک متوجه شد دخترش حامل این جهش است. او گفته نمی‌تواند تصور کند چگونه اسپرم ناایمن در اختیارشان قرار گرفته، اما حالا زندگی‌شان زیر سایه اضطراب دائمی ابتلا به سرطان قرار دارد.

ضعف قوانین و وابستگی کلینیک‌ها به بانک‌های بین‌المللی اسپرم

بر اساس قوانین بین‌المللی، محدودیتی واحد برای تعداد کودکانی که می‌توانند از اسپرم یک اهداکننده متولد شوند وجود ندارد. هر کشور مقررات خودش را دارد. برای مثال: کشورهایی مانند بلژیک، استفاده از اسپرم یک اهداکننده را برای بیش از ۶ خانواده ممنوع می‌دانند. بریتانیا سقف را ۱۰ خانواده تعیین کرده است.

اما اسپرم این اهداکننده در بلژیک به تنهایی برای ۳۸ زن استفاده شده که نتیجه آن تولد ۵۳ کودک بوده است. بانک اسپرم اروپا اعلام کرده که محدودیت‌ها در برخی کشورها «نقض شده» و این موضوع را «متأسفانه» پذیرفته است.

متخصصان می‌گویند دلیل اصلی چنین اتفاق‌هایی، وابستگی گسترده کلینیک‌های اروپایی به بانک‌های بزرگ بین‌المللی اسپرم است که صادرات گسترده دارند و هیچ نظارت جهانی بر تعداد دفعات استفاده از اسپرم یک فرد وجود ندارد.

چه کسی مقصر است؟

در این ماجرا نه فقط ضعف قوانین، بلکه نقص سیستم‌های غربالگری هم نقش داشته است. جهش ژن TP53 در بسیاری از موارد با آزمایش‌های معمول قابل شناسایی نیست، زیرا ممکن است تنها بخش کوچکی از سلول‌ها آن را داشته باشند. متخصصان می‌گویند حتی اگر قوانین سخت‌تر شود، هیچ سیستم غربالگری‌ای نمی‌تواند امنیت صددرصدی تضمین کند.

با این حال، پزشکان و نهادهای نظارتی اروپا خواستار اصلاح فوری قوانین شده‌اند، از جمله تعیین یک سقف جهانی برای تعداد خانواده‌هایی که می‌توانند از یک اهداکننده بچه‌دار شوند.

وضعیت در بریتانیا

اسپرم این اهداکننده مستقیماً به کلینیک‌های بریتانیا فروخته نشده است، اما تعدادی از خانواده‌های بریتانیایی که برای درمان ناباروری به دانمارک سفر کرده بودند، از اسپرم این فرد استفاده کرده‌اند و اکنون مطلع شده‌اند.

جمع‌بندی

این پرونده که رسانه‌های اروپایی آن را بزرگ‌ترین بحران اهداکنندگی اسپرم خوانده‌اند، پرسش‌هایی جدی را درباره نظارت، غربالگری، مقررات، مسئولیت‌پذیری و شفافیت در حوزه درمان ناباروری مطرح کرده است.

در حالی که هزاران خانواده به کمک اسپرم اهداکننده صاحب فرزند می‌شوند، این ماجرا یادآور این واقعیت است که بدون استانداردهای جهانی و کنترل دقیق، کوچک‌ترین نقص می‌تواند به بحرانی انسانی با ابعاد گسترده تبدیل شود.