این کار ساده آشپزخانه خطر زوال عقل را افزایش می‌دهد
پژوهشگران هشدار می‌دهند که یک عادت رایج خانه‌داری می‌تواند با آزادسازی ذرات ریز پلاستیکی، سلامت مغز و سایر اعضای بدن را تهدید کند.
شست‌وشوی ظروف پلاستیکی در ماشین ظرفشویی می‌تواند منجر به آزادسازی میکروپلاستیک‌های خطرناکی شود که با افزایش ریسک ابتلا به زوال عقل، سرطان و بیماری‌های قلبی مرتبط هستند.
میکروپلاستیک‌ها ذراتی بسیار ریز هستند که قادرند از موانع زیستی طبیعی بدن مانند سد خونی-مغزی عبور کنند؛ موضوعی که نگرانی‌هایی جدی درباره تأثیر آن‌ها بر سلامت انسان به وجود آورده است. این ذرات نه‌تنها با بیماری زوال عقل، بلکه با ابتلا به سرطان، بیماری‌های قلبی و حتی مشکلات باروری نیز در ارتباط هستند. مطالعه جدید نشان می‌دهد که تنها یک بار شست‌وشوی ظروف پلاستیکی در ماشین ظرفشویی می‌تواند نزدیک به یک میلیون ذره میکروپلاستیکی آزاد کند. پژوهشگران تخمین می‌زنند که این میزان معادل تجمع حدود شش میلی‌گرم میکروپلاستیک در بدن انسان در طول یک سال است؛ مقداری که تقریباً برابر با یک‌چهارم یک دانه برنج محسوب می‌شود.
به گفته دانشمندان، عامل اصلی در آزادسازی این ذرات، گرمای تولیدشده در ماشین ظرفشویی است. در یک چرخه معمولی، ظروف پلاستیکی در معرض دمایی تا حدود ۷۰ درجه سانتی‌گراد قرار می‌گیرند و هم‌زمان در معرض مواد شوینده، حرارت و فرسایش ناشی از چرخش‌های شدید و فشار آب هستند. همین ترکیب عوامل باعث شکست ساختار مولکولی پلاستیک و آزادسازی ذرات ریز آن می‌شود.
دکتر الویس اوکوفو از دانشگاه کوئینزلند در این‌باره گفته است: «حتی فعالیت‌های ساده روزمره مانند شستن ظرف می‌تواند تبعات مهمی برای محیط زیست و سلامت انسان داشته باشد. ما نشان دادیم که ظروف پلاستیکی در ماشین ظرفشویی ذرات پلاستیکی آزاد می‌کنند.» این موضوع در شرایطی مطرح می‌شود که در سال ۲۰۲۵، حدود ۷.۲ میلیون نفر از افراد بالای ۶۵ سال در ایالات متحده با بیماری آلزایمر زندگی می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود که این عدد تا سال ۲۰۳۰ به ۹ میلیون و تا سال ۲۰۴۰ به حدود ۱۲ میلیون نفر برسد.
اگرچه تاکنون ارتباط قطعی میان میکروپلاستیک‌ها و زوال عقل به اثبات نرسیده، اما یک مطالعه اخیر که بر روی ۵۴ نمونه بافت مغز انجام شده، نشان داده که بیماران مبتلا به زوال عقل دارای غلظت بسیار بیشتری از ذرات میکروپلاستیکی در مغز خود هستند. این تحقیق توسط تیمی در دانشگاه علوم پزشکی نیومکزیکو انجام شده و نشان می‌دهد که در برخی موارد، سطح این ذرات تا ۱۰ برابر بالاتر از افراد فاقد علائم زوال عقل بوده است.
در مطالعه‌ای دیگر، پژوهشگران ۱۳ نوع مختلف از ظروف پلاستیکی را جمع‌آوری کرده و شبیه‌سازی دقیقی از عملکرد ماشین ظرفشویی انجام دادند تا میزان آزاد شدن ذرات پلاستیکی در آب را ارزیابی کنند. آن‌ها دریافتند که نه‌تنها دیگر ظروف موجود در ماشین به این ذرات آلوده می‌شوند، بلکه این ذرات از طریق فاضلاب به محیط زیست نیز راه پیدا می‌کنند. گرچه یافته‌های این مطالعات ممکن است نگران‌کننده به نظر برسند، اما دکتر اوکوفو خاطرنشان کرده است که: «با وجود تعداد بالای ذرات آزادشده، میزان کلی جرم این ذرات نسبت به دیگر منابع شناخته‌شده آلودگی پلاستیکی همچنان پایین است.»
موضوع نفوذ میکروپلاستیک‌ها به مغز انسان نخستین بار در سال گذشته مورد توجه جهانی قرار گرفت، زمانی که محققان اعلام کردند برای نخستین‌بار این ذرات را در مغز انسان یافته‌اند. آنان هشدار دادند که این ذرات ممکن است به درون سلول‌ها نفوذ کرده و عملکرد آن‌ها را تغییر دهند؛ موضوعی که به گفته آنان، هیچ تردیدی در مورد خطر آن برای سلامت انسان باقی نمی‌گذارد.
در یکی از مطالعات صورت‌گرفته توسط دانشگاه سائوپائولو، پژوهشگران توانستند الیاف و ذرات پلاستیکی را در مغز هشت نفر از میان ۱۴ جسد مورد بررسی، شناسایی کنند. این ذرات در بخشی از مغز به نام پیاز بویایی (olfactory bulb) یافت شدند؛ منطقه‌ای که در بالای حفره‌های بینی قرار دارد و اطلاعات مربوط به حس بویایی را پردازش کرده و به سایر بخش‌های مغز منتقل می‌کند. وجود این ذرات در بینی نیز مشاهده شده است، که فرضیه ورود آن‌ها از طریق تنفس را تقویت می‌کند. به باور محققان، سطوح ذرات پلاستیکی کوچک‌تر موسوم به نانوپلاستیک‌ها که حتی راحت‌تر وارد بدن می‌شوند، ممکن است بسیار بالاتر باشد.
پروفسور تایس موآد، پژوهشگر ارشد این مطالعه، گفته است: «این تحقیق نشان می‌دهد که مسیر بویایی ممکن است یکی از مهم‌ترین راه‌های ورود پلاستیک به مغز باشد؛ به این معنا که تنفس در محیط‌های داخلی می‌تواند یکی از منابع اصلی آلودگی مغز به پلاستیک باشد.» او افزود: «ورود آسان‌تر نانوپلاستیک‌ها به بدن ممکن است موجب شود که سطح کلی ذرات پلاستیکی در بدن بسیار بیشتر از آن‌چیزی باشد که تصور می‌کنیم. آن‌چه نگران‌کننده است، توانایی این ذرات در نفوذ به سلول‌ها و تغییر عملکرد طبیعی بدن انسان است.»
این یافته‌ها در حالی منتشر می‌شود که استفاده از ظروف پلاستیکی در خانه‌ها، رستوران‌ها و صنایع غذایی همچنان به‌طور گسترده ادامه دارد. کارشناسان محیط‌زیست و سلامت حالا خواستار بازنگری در نحوه استفاده از پلاستیک در زندگی روزمره شده‌اند و توصیه می‌کنند که در صورت امکان، از ظروف شیشه‌ای یا فلزی که در برابر حرارت مقاوم هستند استفاده شود. در نهایت، اگرچه هنوز نمی‌توان ارتباط مستقیم و قطعی میان میکروپلاستیک‌ها و زوال عقل را تأیید کرد، اما شواهد موجود نشان می‌دهد که حتی ساده‌ترین عادات خانگی ممکن است پیامدهایی فراتر از آن‌چه تصور می‌شود، برای سلامت انسان داشته باشند.
