نرخ دیه در سال ۱۴۰۴؛ فرق زن و مرد چقدر است؟
نرخ دیه سال 1404 در ماههای عادی، یک میلیارد و 600 میلیون تومان و در ماههای حرام دو میلیارد و 133 میلیون تومان تعیین شده است.

اگرچه طبق فقه اسلامی، دیه زن نصف دیه مرد است، اما بر اساس ماده 551 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، صندوق تأمین خسارتهای بدنی موظف به پرداخت مابهالتفاوت میشود. این پرداخت از وظایف قانونی صندوق محسوب میشود و در صورت شناسایی مقصر، وی ملزم به بازپرداخت مبلغ یادشده به صندوق خواهد بود.
مفهوم و مبنای قانونی دیه
دیه مبلغی است که بهعنوان جبران خسارت بدنی یا فوت ناشی از جرائم غیرعمدی، مانند تصادفات رانندگی، پرداخت میشود. این مبلغ از نظر شرع و قانون ایران نوعی حقالناس است که برای بازگرداندن عدالت و جبران زیان واردشده تعیین میشود.
در قانون مجازات اسلامی، دیه در کنار «ارش» و «جریمه نقدی» از ابزارهای جبران خسارت محسوب میشود. اما تفاوتهایی دارد. دیه مبلغ مشخص در قانون دارد (مثل دیه چشم، دست یا فوت کامل)، اما ارش مبلغی است که میزانش در قانون مشخص نیست و پس از معاینه پزشکی قانونی، قاضی بر اساس نوع جراحت تعیین میکند.
دیه همچنین با جریمه نقدی هم فرق دارد. زیرا جریمه نقدی یک مجازات مالی برای سرپیچی از قانون است، نه جبران خسارت.
مبلغ نرخ دیه کامل انسان در سال 1404
طبق اعلام رسمی قوه قضائیه در هفته آخر اسفند 1403، نرخ دیه کامل انسان در تصادفات یا جرائم غیرعمدی به شرح زیر است:
دیه کامل در ماههای عادی، یک میلیارد و 600 میلیون تومان و مبلغ دیه کامل در ماههای حرام (چهار ماه قمری)، یکسوم معادل 533 میلیون تومان افزایش یافته و دو میلیارد و 133 میلیون تومان تعیین شده است. این مبلغ نسبت به سال 1403 حدود 33 درصد افزایش داشته است. یعنی برای دیه در ماههای عادی 533 میلیون و دیه در ماههای حرام 711 میلیون تومان افزایش یافته است.
لازم به ذکر است که مبلغ دیه کامل، مبنای محاسبه برای بیمهها، دادگاهها و حتی ارش است.
همچنین ماههای حرام ذیالقعده، ذیالحجه، محرم و رجب هستند که در سال 1404 با بازههای ۹ اردیبهشت تا ۳ مرداد و ۱ تا ۳۰ دی مصادف شدهاند.
جدول نرخهای دیه در سال 1404
نوع دیه |
مبلغ (تومان) |
توضیحات |
---|---|---|
دیه کامل انسان (عادی) |
یک میلیارد و 600 میلیون |
در ماههای غیرحرام |
دیه کامل انسان (حرام) |
دو میلیارد و 133 میلیون |
شامل محرم، رجب، ذیقعده، ذیحجه |
نصف دیه کامل |
800 میلیون |
مثل قطع یک دست یا یک چشم |
یکسوم دیه |
533 میلیون |
جراحات سنگین مانند نقص عضو جزئی |
یکدهم دیه |
160 میلیون |
صدمات خفیفتر یا شکستگی ساده |
دیه اعضای بدن و نحوه محاسبه
دیه اعضای بدن بر اساس درصدی از دیه کامل انسان تعیین میشود. برخی از موارد رایج عبارتند از:
دیه هر چشم سالم: نصف دیه کامل
دیه هر دست: نصف دیه کامل
دیه هر پا: نصف دیه کامل
دیه هر دندان: یکچهلم دیه کامل (در حدود 30 میلیون تومان برای سال 1404)
دیه شکستگی استخوان: بسته به محل و درمان، بین یکدهم تا یکسوم دیه کامل
در جراحات یا صدماتی که در قانون عدد مشخصی ندارند، مانند کما در اثر تصادف که ممکن است عمق آن و صدمات وارده در هر مورد متفاوت باشد، ارش جایگزین دیه شده و مبلغ آن توسط پزشک قانونی و قاضی تعیین میشود.
دیه زن چقدر است؟ شرایط پرداخت دیه کامل برای بانوان
بر اساس فقه اسلامی و قانون مجازات اسلامی، دیه کامل زن معادل نصف دیه کامل مرد است. بنابراین در سال 1404 دیه کامل زن در ماههای عادی، 800 میلیون تومان و دیه کامل زن در ماههای حرام، یک میلیارد و 66 میلیون و 500 هزار تومان است.
با این حال، مطابق تبصره ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی، در حوادثی که قربانی مرد نباشد (مانند زن یا فرد خنثی)، مابهالتفاوت دیه او تا سقف دیه مرد از صندوق تأمین خسارتهای بدنی پرداخت میشود.
همچنین در صورتی که خسارت جانی واردشده به زن تا یکسوم دیه کامل انسان باشد، دیه زن و مرد برابر محاسبه میشود. یعنی در جراحات و صدمات جزئی، تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد و مقصر باید کامل مبلغ دیه را پرداخت کند.
نقش بیمه شخص ثالث در پرداخت دیه
در تصادفات رانندگی، اگر راننده بیمه شخص ثالث معتبر داشته باشد، پرداخت دیه به عهده شرکت بیمه است. شرکت بیمه موظف است خسارتهای جانی و مالی ناشی از تصادف را تا سقف تعهدات جانی مندرج در بیمهنامه جبران کند، چنانچه میزان دیه بیشتر از سقف تعهدات باشد، مابقی مبلغ باید توسط مقصر حادثه یا وراث او پرداخت شود. اما نحوه و سقف این دو نوع خسارت متفاوت است.
در بیمه شخص ثالث، سقف تعهدات جانی شرکتهای بیمه معادل دیه کامل در ماههای حرام است. یعنی حداکثر مبلغی که بیمه برای خسارات جانی پرداخت میکند، ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان خواهد بود. مگر اینکه سقف بیمه شخص ثالث کمتر از مقدار دیه باشد که در این صورت مقصر باید مازاد آن را پرداخت کند و یا اینکه بیمهنامه خودرو مقصر منقضی شده باشد که در آن صورت پرداخت کامل دیه به عهده مقصر است.
در تصادفاتی که هیچ آسیب جانی وارد نشده و فقط خودرو یا اموال خسارت دیدهاند، بیمه شخص ثالث موظف است خسارت مالی را جبران کند، اما با یک محدودیت عددی. طبق قانون، سقف خسارت مالی معادل است با 2.5 درصد مبلغ دیه کامل در ماه حرام، یعنی 53 میلیون 325 هزار تومان است. در اینجا مبلغ «دیه» فقط بهعنوان مبنای محاسبه عدد سقف مالی استفاده میکند، نه اینکه واقعاً ربطی به جان انسان داشته باشد.
اگر هزینهی تعمیر خودرو بیشتر از سقف بیمه باشد (مثلاً تصادف شدید با خودروی گرانقیمت)، مازاد آن را باید راننده مقصر شخصاً بپردازد. بسیاری از رانندگان برای رفع این محدودیت، بیمهی بدنه خودرو را هم جداگانه تهیه میکنند تا خسارات مالی بیشتر را پوشش دهد.
دیه زنان در صورت تصادف جرحی
طبق ماده ۱۰ قانون بیمه اجباری، در پرداخت خسارت بدنی از محل بیمه شخص ثالث، جنسیت و دین زیاندیده تأثیری در میزان پرداخت ندارد. یعنی اگر خانمی در تصادف فوت شود، بیمه موظف است کل مبلغ دیه کامل سال حادثه را پرداخت کند، نه نصف آن.
همچنین سن نیز نقشی ندارد. بنابراین خسارت دیده چه کودک، چه بزرگسال و چه کهنسال باشد، نزد قانون و بیمه پرداخت دیه یکسان است.