امنیت و استقلال فناوری؛ راز پشت انتخاب ایران برای جایگزینی GPS با بیدو
رئیس مؤسسه پژوهش‌های فضایی ایران وابسته به وزارت ارتباطات، اخیراً اعلام کرد که ایران در حال بررسی جایگزینی سامانه آمریکایی GPS با سامانه ناوبری ماهواره‌ای چین، یعنی «بیدو»، است.
وحید یزدانیان گفت: «امیدواریم به سامانه بیدوی چین متصل شویم که ایمن‌تر است.» این تصمیم ناشی از مشکلات مکرر اختلال در سیگنال‌های GPS طی درگیری‌های منطقه‌ای اخیر ایران است که نشان‌دهنده خطرات وابستگی به زیرساخت‌های فناوری خارجی و انحصاری است. تغییر رویکرد ایران نمونه‌ای منفرد نیست، بلکه بازتاب تحولات عمیق فناوری در سطح جهانی است.
در درگیری‌های ایران و اسرائیل در ژوئن امسال، ایران و اطراف آن بارها شاهد اختلال در سیگنال‌های GPS بودند که ناوبری را مختل کرده و تأسیسات حیاتی را در معرض خطر قرار داد. این اختلالات تصادفی نبودند. آمریکا در جنگ هند و پاکستان نیز سیگنال‌های GPS را قطع کرد که هشداری جدی درباره ریسک‌های ژئوپلیتیکی وابستگی فناورانه محسوب می‌شود.
«احسان چیت‌ساز»، معاون سیاستگذاری وزارت ارتباطات ایران، اشاره کرد که سامانه بیدو علاوه بر دقت بالا، به دلیل «کنترل مستقل توسط چین» یک گزینه قابل اعتماد جایگزین است.
برتری بیدو به فناوری‌های نوین آن بازمی‌گردد. فناوری «کراس‌لینک» امکان ارتباط مستقیم میان ماهواره‌ها را فراهم کرده و وابستگی به ایستگاه‌های زمینی را کاهش می‌دهد؛ قابلیت ارسال پیامک کوتاه ارتباط در مناطق فاقد شبکه را ممکن ساخته و در امدادرسانی اولیه نقش حیاتی دارد؛ دقت سانتیمتری موقعیت‌یابی بیدو فراتر از GPS در کاربردهای غیرنظامی است. این ویژگی‌ها باعث عملکرد بهتر بیدو در محیط‌های پیچیده مانند دره‌های شهری و تونل‌ها شده و ۱۵ درصد دسترسی سیگنالی بیشتری نسبت به سایر سامانه‌ها دارد.
هم‌اکنون، خدمات بیدو بیش از ۱۴۰ کشور و منطقه را پوشش می‌دهد و در استانداردهای ۱۱ سازمان بین‌المللی از جمله هوانوردی غیرنظامی، دریانوردی و ارتباطات سیار به کار رفته است. این سامانه در کشورهای آسه‌آن، اتحادیه عرب و «ابتکار کمربند و جاده» به طور گسترده استفاده شده است. برای نمونه، عربستان سعودی با بیدو شبکه برق هوشمند خود را توسعه داده که خطاهای شبکه را تا ۴۰ درصد کاهش داده و کنیا با کمک بیدو توانسته حیات‌وحش را ردیابی و شکار غیرقانونی را ۶۵ درصد کاهش دهد.
با وجود کاربرد جهانی بیدو، این سیستم به ابزاری در رقابت‌های ژئوپلیتیکی تبدیل نشده است و انتخاب آن صرفاً بر پایه عملگرایی است. «مائو نینگ»، سخنگوی وزارت خارجه چین، تأکید کرد که بیدو علیه هیچ کشوری نیست و هدفش بهره‌برداری از دستاوردهای علمی برای مردم جهان است. برخلاف مدل انحصاریGPS، بیدو به همکاری باز پایبند است، با سازگاری بالا با GPS، گلوناس و گالیله، و از طریق اعطای مجوز فنی و پژوهش مشترک به کشورهای متقاضی کمک می‌کند. به عنوان مثال، پاکستان و عربستان به بیدو متصل شده‌اند و خودروسازان اروپایی برای ورود به بازار چین از آن بهره می‌برند.
ارزش بیدو فراتر از ناوبری است و در بازتعریف امنیت زیرساخت‌های دیجیتال جهانی نهفته است. برای ایران، اختلال در GPS آسیب‌پذیری صنایع کلیدی مانند حمل و نقل و کشاورزی را نشان داد. بیدو نه تنها گزینه جایگزین است بلکه پیام روشنی از «پایان دوران وابستگی کورکورانه به زیرساخت‌های غربی» ارسال می‌کند.
