جزئیات طرح آمریکا برای پایان دادن به جنگ در نوار غزه

احمد زیدآبادی تحلیلگر سیاسی در یادداشتی با عنوان «طرح گذار در نوار غزه» در روزنامه هم‌میهن نوشت:  طرحی که رسانه‌های نزدیک به محافل سیاسی آمریکا مفاد آن را افشا کرده‌اند، شامل 21 ماده است که اجزاء اصلی آن در دیدار رهبران شماری از کشورهای عرب و مسلمان با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید، مورد موافقت و رضایت حاضران قرار گرفته است.

این طرح 21 ماده‌ای که توسط استیو ویتکاف نمایندۀ ویژۀ رئیس‌جمهور آمریکا و با مشورت مؤثر تونی‌بلر نخست‌وزیر سابق بریتانیا و جارد کوشنر داماد ترامپ تهیه و تدوین شده است، بر آزادی و مبادلۀ فوری اسیران، اعلام آتش‌بس دائمی، عقب‌نشینی تدریجی ارتش اسرائیل از نوارغزه، تشکیل کمیته‌ای از متخصصان فلسطینی برای ادارۀ امور روزمرۀ مردم غزه، شکل‌گیری یک نیروی ثبات‌بخش بین‌المللی با حضور نظامیان کشورهای عرب و مسلمان برای دوران گذار، خلع سلاح حماس، غیرنظامی کردن نوارغزه و رادیکالیسم‌زدایی از مردم آن، ترسیم چشم‌اندازی برای مذاکره بین اسرائیل و فلسطینی‌ها به منظور یافتن یک «افق سیاسی» به قصد «همزیستی مسالمت‌آمیز» و نهایتاً گشودن راهی برای تأسیس کشور فلسطینی در آینده‌ای نامشخص تأکید شده است.

طبق گزارش‌های رسانه‌ای، تونی‌بلر قرار است در دوران انتقالی ادارۀ نوارغزه، نقش اصلی را بازی کند و به نحوی مدیریت کلان آن را به طور موقت به دست گیرد. اهمیت طرح این است که ارادۀ ساکنان نوارغزه برای اقامت در زادگاه خود و حق بازگشت آنها در صورت مهاجرت به خارج از منطقه، به رسمیت شناخته شده است.

دونالد ترامپ در ماه‌های نخست ورودش به کاخ سفید اصرار داشت که نوارغزه به تلی از خاک و زباله تبدیل شده است و ساکنان آن باید آنجا را ترک کنند تا وی آن ناحیه را تحت تملک خود به ریویرا یا موناکوی جدیدی تبدیل کند! ترامپ اما در طرح جدید از این خواست خود عقب نشسته است و این موضوع قاعدتاً به مذاق رهبران اسرائیل تلخ خواهد آمد، زیرا آنها زمینه‌سازی برای خروج مردم نوارغزه از سرزمین خود را پایۀ سیاست‌شان قرار داده‌اند.

نکتۀ دیگری که ترامپ برخلاف مواضع قبلی دولت خود با آن همراهی نشان داده، اشاره به نقش دولت خودگردانِ تحتِ رهبری محمود عباس در ادارۀ آیندۀ نوارغزه است.

طبق مفاد طرح، در صورت پیشرفت کار در نوارغزه، ادارۀ این منطقه نهایتاً به دولت خودگردان فلسطین سپرده خواهد شد البته به شرط آنکه تمام اصلاحات ساختاری مورد نظر آمریکا و متحدانش را به انجام رسانده باشد. این موضوع نیز مورد رضایت اسرائیلی‌ها نیست و آنها خواستار دور نگه داشتن کامل تشکیلات تحت رهبری عباس از نوارغزه هستند.

با این حال، خلع سلاح حماس و غیرنظامی کردن نوارغزه و رادیکالیسم‌زدایی از مردم آن، مورد استقبال شدید اسرائیلی‌هاست. در این طرح به اعضای حماس امکان داده شده است که یا متعهد به زندگی مسالمت‌آمیز شوند و یا در شرایطی ایمن، آنجا را به مقصد کشورهای دیگر ترک کنند.

در عین حال، اسرائیل متعهد شده است که دیگر حمله به قطر را تکرار نکند. این موضوع به معنای تضمین امنیت رهبران تبعیدی حماس در خاک قطر در صورت پیشرفت آتش‌بس و ایجاد ثبات در نوارغزه است.

 هنوز از واکنش رسمی حماس به این طرح گزارشی منتشر نشده است، اما خبرها حکایت از فشار شدید کشورهای عرب از جمله قطر بر رهبران این سازمان دارد تا با طرح مذکور موافقت کنند. بنابراین، به نظر می‌رسد حماس جز پذیرش طرح راه دیگری پیش رو نداشته باشد، چراکه در صورت نشان دادن سرسختی، رهبران آن، دیگر بعید است جایی در قطر یا ترکیه داشته باشند.

اقدام مشابهی ظاهراً قرار است از سوی ترامپ علیه نتانیاهو صورت گیرد تا او مجبور به پذیرش طرح شود. نتانیاهو نیز چاره‌ای جز نشان دادن همراهی خود با طرح 21 ماده‌ای ندارد؛ هرچند که به قیمت فروپاشی ائتلاف تحت رهبری او تمام شود. در این میان طرح 21 ماده‌ای ظاهراً خشنودی کامل بسیاری از کشورهای عرب و مسلمان را به همراه دارد.

اندونزی به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان آمادگی خود را برای حضور نظامیانش در نهاد مسئول تأمین امنیت در نوارغزه اعلام کرده و رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه نیز از همکاری خود با ترامپ برای حل مشکلات منطقه خبر داده است. کشورهای عرب بخصوص مصر، اردن، عربستان و امارات که ادامۀ جنگ در نوارغزه آنها را به دردسر بزرگی انداخته است، با عملیاتی شدن طرح می‌توانند نفس راحتی بکشند.

طرح 21 ماده‌ای به آنان این امکان را می‌دهد که آن را با خیال راحت به افکار عمومی مردم خود بفروشند؛ هرچند که تشکیل کشور فلسطینی مورد نظر آنها به آینده‌ای نامشخص موکول شده است و چه‌بسا اصلاً رنگ واقعیت هم به خود نبیند! در هر صورت، با عملیاتی شدن طرح 21 ماده‌ای، کشورهایی چون عربستان و قطر و اندونزی و پاکستان روند عادی شدن روابط‌شان با اسرائیل را آغاز خواهند کرد.

این بهایی است که ترامپ در ازای عقب‌نشینی خود از ریویراسازی نوارغزه، مصرانه از آنان طلب می‌کند. گام موازی این عادی‌سازی، تشدید فشارهای مشترک همۀ آنان علیه جمهوری اسلامی و گروه‌های همسوی آن در منطقه بخصوص حزب‌الله برای همسو شدن با نظم جدید در حال ظهور از هر طریق ممکن است.