احمدی: توقف اسنپ بک پیچیده شده است
یک کارشناس مسائل بین‌الملل گفت که با توجه به مواضع ایران، اروپا و آمریکا، تاکنون به احتمال زیاد اسنپ‌بک فعال خواهد شد؛ چراکه نه در شرایط و مواضع ایران و نه اروپا نشانی از تغییر و انعطاف دیده نمی‌شود و از سویی زمان برای توقف اسنپ‌بک کافی نیست.
«کوروش احمدی» دیپلمات پیشین ایرانی درباره نقش و تاثیر اجرای توافق ایران و آژانس بر توقف اسنپ‌بک از سوی اروپایی‌ها گفت: طبعا دو طرف می‌توانند به توافقی در این رابطه برسند، اما باید دید که آن‌ها تا چه حد مایل به نشان دادن انعطاف هستند. انعطاف مدنظر اروپا از سوی ایران این است که ایران با آژانس همکاری کند و تکلیف ذخایر اورانیوم غنی‌شده در سطوح مختلف را مشخص کند و برای بازرسی از سایت‌ها در همین زمان کم تا پایان دوره ۳۰ روزه اسنپ‌بک موافقت کند. مساله دیگر پذیرش مذاکره مستقیم با آمریکا از سوی ایران برای رسیدن به یک توافق جدید است که با توجه به مواضع ایران، بعید به نظر می‌رسد ایران آماده چنین انعطافی باشد.
وی با اشاره به بیانیه سه کشور اروپایی در نشست شورای حکام آژانس در هفته گذشته درباره ایران اظهار کرد: این بیانیه نیز نشان داد که مواضع اروپا همچنان در قبال ایران سخت‌گیرانه است. در این بیانیه گفته شده که همکاری با آژانس باید فوری و بلافاصله انجام شود، در حالی که ایران گفته است اول باید وضعیت سایت‌های هسته ای را به لحاظ امنیتی و زیست محیطی بررسی کند و بعد گزارشی از وضعیت سایت‌ها تهیه و به شورای عالی امنیت ملی ارائه کند و بعد از آن گزارش لازم را در اختیار آژانس قرار دهد. طبعا بعید است که چنین کاری بتواند در زمان باقی مانده تا ۲۸ سپتامبر (۸ مهر) نهایی شود، چرا که یک پروسه دو سه ماهه را باید برای آن در نظر گرفت. اروپایی‌ها هم‌چنین در رابطه با مذاکرات میان ایران و آمریکا نیز خواستار انجام این کار بدون فوت وقت و قید و شرط هستند. در این رابطه نیز ایران گفته است که آمادگی مذاکره با آمریکا را دارد اما در مورد جزئیات آن صحبتی نشنیده‌ایم.
احمدی با بیان اینکه مساله «زمان» در دستیابی به هرگونه توافق و عبور از شرایط کنونی، بسیار مهم و اثرگذار است، گفت: در فاصله اندک باقی مانده تا بازگشت قطعنامه‌های قبلی، باید دید تا چه حد دو طرف حاضر به انعطاف برای رسیدن به یک راه‌حل میانه هستند. در همین رابطه، محدودیت زمانی تا رسیدن به سررسید قطعنامه ۲۲۳۱ یعنی ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) هم مهم است. طرف غربی بسیار جدی است که این سررسید بدون تمدید آن یا بدون نهایی شدن اسنپ بک و بازگشت ۶ قطعنامه شورای امنیت، علیه ایران رد نشود.
راه برون رفت از چالش
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که «تلاش ایران برای جلوگیری از اسنپ بک در این مدت را چطور ارزیابی می‌کنید؟» اظهار کرد: در چند ماه گذشته تحرک، ابتکار و تلاش خاصی که هدف آن به‌طور مشخص جلوگیری از فعال شدن اسنپ بک یا جلوگیری از نهایی شدن آن باشد، از ناحیه مقامات خودمان ندیده‌ایم و به نظر می رسد در این حوزه تمایلی به اقدامی جدی وجود ندارد. مقام معظم رهبری در سخنرانی اخیر خود با اعضای هیات دولت تأکید کردند که برای غلبه بر حالت نه جنگ نه صلح که دشمن قصد تحمیل دارد، «نباید منتظر تحولات بیرونی بود». این بیانات را برخی تفسیر به این کرده‌اند که در ارتباط با مذاکرات و برنامه هسته‌ای قرار نیست تحولی فوری شکل بگیرد و مشکلات داخلی را باید با تکیه بر توان داخلی حل و فصل کرد.
این دیپلمات پیشین کشورمان در پاسخ به اینکه «اجرای توافق ایران و آژانس که در قاهره امضا شد، تا قبل از ۲۸ سپتامبر از جمله در رابطه با بازگشت بازرس‌ها و ارائه گزارش فنی درباره سایت‌های هسته‌ای، می‌تواند نظر اروپا را برای دست برداشتن از اسنپ بک تامین کند؟» گفت: مساله دو چیز است؛ اول محدودیت زمان و دیگری شرایط سه‌گانه‌ای که طرف اروپایی برای بازگشت از تصمیم اسنپ بک قرار داده است. مساله این است که حتی اگر طرف اروپایی و آژانس انعطاف نشان دهند و یک شروع خوبی را شاهد باشیم و ایران هم گزارش خود را به آژانس دهد و بازرسی‌هایی هم امکان پذیر شود و مذاکرات ایران و آمریکا هم به نحوی آغاز شود، باز هم مشکل ضییق وقت و محدودیت زمان وجود دارد و ممکن است مسئله ساز شود.
احمدی ادامه داد: اگر اروپا نامه‌ای مطابق بند ۱۳ قطعنامه ۲۲۳۱ به شورای امنیت بنویسد و بگوید مشکلی که در ارتباط با تخلف ایران مطرح کرده بود، حل شده و در نتیجه اسنپ بک متوقف شود، در آن صورت تکلیف قطعنامه ۲۲۳۱ چه می‌شود؟ آیا اروپا به لغو کامل قطعنامه رضایت می‌دهد؟ چراکه اگر اقدامی در مورد آن انجام نشود (نهایی شدن اسنپ بک یا تمدید سررسید) این قطعنامه در ۱۸ اکتبر مختومه خواهد شد. اگر بخواهند قطعنامه ۲۲۳۱ را تمدید کنند، مثلا برای ۶ ماه، در آن صورت آمریکا با حق وتو می‌تواند مسئله‌ساز شود. اروپا احتمالا خواهد خواست که تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ قبل از توقف روند ۳۰ روزه اسنپ بک انجام شود و پس از آن نامه اروپا برای توقف روند اسنپ بک ارسال شود. به عبارتی رفع این چالش نیازمند این است که در مهلت باقی مانده تا ۲۸ سپتامبر اختلافات میان ایران و اروپا رفع شود و با توجه به مواضع ایران و نیز بیانیه اخیر سه کشور در آژانس بعید است روند به سمت حل و فصل این موضوع برود؛ شرایط الان بسیار پیچیده و پر ریسک شده است.
واسطه‌ها کارکرد مناسبی ندارند
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این پرسش که «چرا یکی از شروط اروپا، درخواست برای مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا است؟» گفت: از ۲۰ سال پیش تاکنون مشکل اصلی در رابطه با مساله هسته‌ای بین ایران و آمریکا مطرح شده‌اند. در این میان تنها توافقی که به نتیجه رسید، توافقی بود که در اثر مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا در مورد برجام به دست آمد. مذاکراتی که از طریق کشورهای ثالث به دست آمده در نهایت به نتیجه نرسیده است. تجربه سال‌ها مذاکرات نشان داد که واسطه‌ها کارکرد مناسبی نتوانسته‌اند داشته باشند و کار پیش نرفته است. اساسا نحوه مذاکرات غیر مستقیم را طرف آمریکایی توهین به خود می‌داند. شاید چند جلسه با واسطه بتوان مذاکراتی برگزار کرد، اما مساله آن قدر به لحاظ فنی و سیاسی پیچیده است که واسطه‌ها یا به عبارتی میانجی‌ها، پیچیدگی بحث را درک نمی‌کنند و معلوم نیست مطالب قابل انتقال به نحوی دقیق و درست به طرف دیگر منعکس شده یا خیر. حتی ساختار ۱+۵ هم در مقاطعی خواست ایران بود وگرنه چین و روسیه و دیگران دخالتی در این مباحث نداشتند. بنابراین اگر ایران با آمریکا به توافق برسد، اروپا هم از آن تبعیت می‌کند. معتقدم دیگر شرایط و تحولات به گونه‌ای نیست که بخواهیم درگیر واسطه‌ها شویم.
وی در پاسخ به اینکه با این شرایط توقف اسنپ بک غیر ممکن است؟ گفت: به احتمال زیاد اسنپ بک فعال خواهد شد؛ چرا که هم شرایط ایران و اروپا نشانی از همراهی ندارد و هم زمان برای توقف اسنپ بک کافی نیست.
دل پیچیه گرفتم