تاثیرات یک دگردیسی | چرا غرب از سوریه استقبال کرد و افغانستان را کنار گذاشت؟

آغوش باز برای الشرع

احمد الشرع، رئیس‌جمهور جدید سوریه که پیش‌تر با نام ابو محمد الجولانی شناخته می‌شد و سابقه همکاری با شاخه‌ای از القاعده را داشت از سوی غرب مورد استقبال قرار گرفته است. او با امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، دیدار کرده، وزیر خارجه‌اش پرچم جدید سوریه را در سازمان ملل برافراشته و از سوی دونالد ترامپ در ریاض مورد ستایش قرار گرفته است. ترامپ در این دیدار قول رفع تمامی تحریم‌ها علیه سوریه و عادی‌سازی روابط را داده است. همچنین، سوریه از فهرست ممنوعیت سفر جدید ترامپ حذف شده است. در مقابل، افغانستان که در ممنوعیت سفر ۲۰۱۷ ترامپ قرار نداشت، اکنون در فهرست جدید ممنوعیت سفر قرار گرفته است. این تصمیم خطراتی را برای شرکای سابق آمریکا، از جمله کسانی که با نیروهای آمریکایی همکاری کرده‌اند و در انتظار ویزای ویژه مهاجرت هستند، ایجاد می‌کند. این تفاوت در برخورد با دو کشور، به‌رغم شباهت‌های امنیتی و ریسک‌های مشابه، برای طالبان که در کابل قدرت را در دست دارند، «شوکه‌کننده» توصیف شده است.

دیدار با زنان آن هم با کت‌و‌شلوار!

الشرع، رهبر گروه حیات تحریر الشام که همچنان در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دارد، اقداماتی انجام داده که با سیاست‌های طالبان تفاوت دارد. او با گروه‌های زنان سوری دیدارهای علنی برگزار کرده و زندگی سکولار در دمشق را تا حدی حفظ کرده است. این اقدامات، همراه با بازسازی تصویر او از یک جنگجوی جهادی به یک شخصیت سیاسی در کت‌وشلوار به او کمک کرده تا به‌عنوان رهبری عمل‌گرا و انعطاف‌پذیر شناخته شود. پس از سرنگونی بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، بسیاری از سوری‌ها، به‌ویژه سنی‌ها، از این تغییر استقبال کردند و هزاران نفر از مهاجران سوری به کشور بازگشتند یا برای بازدید آمدند، فضایی که گاهی «شادی‌آور» توصیف شده است.

محدودیت زنان،‌ پناه با القاعده

در مقابل طالبان از زمان بازگشت به قدرت در اوت ۲۰۲۱، محدودیت‌های شدیدی بر زنان و دختران اعمال کرده‌اند، از جمله ممنوعیت تحصیل دختران پس از کلاس ششم، تعطیلی سالن‌های آرایش و محدودیت‌های شدید بر آزادی حرکت و بیان. این سیاست‌ها، همراه با حفظ روابط با گروه‌های تروریستی مانند القاعده (مانند میزبانی ایمن الظواهری، رهبر القاعده، در کابل تا زمان کشته شدنش در حمله پهپادی آمریکا)، باعث شده طالبان از نظر غرب غیرقابل‌قبول باقی بمانند. واکنش مهاجران افغان به بازگشت طالبان عمدتا منفی بود و هزاران نفر از کشور گریختند، برخلاف بازگشت سوری‌ها به کشورشان.

تفاوت‌های تاریخی و روانی!

الشرع و تحریرالشام با ترومای حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ مرتبط نیستند در حالی که طالبان به دلیل میزبانی از القاعده در آن زمان، همچنان با این تروما پیوند خورده‌اند. این تفاوت روانی وزن زیادی در تصمیم‌گیری‌های غرب دارد. الشرع با موفقیت تصویر خود را بازسازی کرده است. او که زمانی در پوستر «جایزه برای عدالت» آمریکا با جایزه ۱۰ میلیون دلاری به‌عنوان تروریست معرفی شده بود، در ادلب سخنرانی‌های دانشگاهی برگزار کرد، لباس نظامی شبیه فیدل کاسترو پوشید و حالا با کت‌وشلوار ظاهر می‌شود، که نشان‌دهنده مهارت او در مدیریت تصویر عمومی است.

سوری‌های موافق الشرع و افغان‌های مخالف طالبان

اکثریت سوری‌ها در داخل و سنی هستند و بسیاری از آنها دولت الشرع را کمتر از رژیم اسد تهدیدآمیز می‌دانند. گروه‌های اقلیت مانند علوی‌ها، دروزی‌ها و کردها محتاط‌تر هستند اما کمتر در تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی دیده می‌شوند. بازگشت سوری‌ها به کشور و فضای مثبت پس از سقوط اسد، مشروعیت بیشتری به الشرع داده است. در مقابل جماعت افغان، شامل تاجیک‌ها و پشتون‌ها، عمدتاً با طالبان مخالف هستند، به‌ویژه تاجیک‌ها که هرگونه تعامل آمریکا با طالبان را رد می‌کنند. این مخالفت، همراه با سیاست‌های سرکوبگرانه طالبان، باعث شده غرب تمایل کمتری به تعامل با آن‌ها داشته باشد.

دیپلماسی و تعاملات بین‌المللی

کشورهای غیرغربی مانند چین، ازبکستان و امارات با طالبان روابط دیپلماتیک برقرار کرده‌اند آنهم بدون توجه به مسائل حقوق بشر. اما کشورهای غربی به دلیل محدودیت‌های قانونی و فشارهای داخلی نمی‌توانند این رویکرد را اتخاذ کنند. در مقابل، الشرع با نمایش انعطاف سیاسی و دیدار با رهبران غربی، توانسته حمایت بیشتری جلب کند. دیدار او با ترامپ در عربستان و رفع تحریم‌های سوریه نشانه این تغییر رویکرد است.