چه کسی گلوله اول را شلیک می‌کند؟ | درس‌های استراتژیک دشوار | از بحران ارزی تا تهدید موشکی؛ تهران چگونه ۲۰۲۶ را آغاز می‌کند؟

به گزارش خبر فوری به نقل از نشنال‌نیوز، در داخل کشور، فروپاشی دیپلماسی هسته‌ای و بازگشت تحریم‌ها، ارزش ریال را به پایین‌ترین حد تاریخی خود رساند و فشار اقتصادی را تشدید کرده است. این کشور پهناور با بیش از ۹۰ میلیون نفر جمعیت، همچنین با خشکسالی و قطعی برق دست و پنجه نرم می‌کند.

مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، اخیراً در تلاش برای توضیح موانع بی‌شماری که ایران اکنون با آن مواجه است، گفته است که این کشور عملاً در یک جنگ تمام‌عیار با آمریکا، اروپا و اسرائیل قرار دارد و در عین حال نسبت به اختلافات داخلی هشدار داده است.

با این حال، در گفتمان رسمی ایران، سال ۲۰۲۵ به هیچ وجه سال شکست نبود، بلکه سال انعطاف‌پذیری و بازسازی بود. در حالی که در مذاکرات با واشنگتن اشتیاق نشان داده است، در عین حال قدرت‌نمایی نیز کرده و با اطمینان اعلام کرده است که برای رویارویی مجدد با اسرائیل آماده است.

در مرکز تهران، یک نقاشی دیواری که به تازگی رونمایی شده، به زبان فارسی و عبری نوشته شده است: «ما آماده‌ایم، شما آماده‌اید؟»، هشداری جدی در حالی که تنش با اسرائیل رو به افزایش است. با این حال، در پس این ماجرا، ایران با یک دوره طولانی و نامطمئن بهبودی پس از فقدان فرماندهان ارشد و دانشمندان هسته‌ای روبرو است.

امسال با کورسویی از دیپلماسی آغاز شد. پس از سال‌ها بن‌بست پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، مذاکرات غیرمستقیم با میانجیگری عمان از سر گرفته شد. اما تیترهای امیدوارکننده به سرعت جای خود را به پوشش جنگ در ماه ژوئن دادند، زیرا دیپلماسی با اولین درگیری مستقیم بین ایران و اسرائیل قطع شد.

برای بسیاری در ایران، خاورمیانه و فراتر از آن، مقیاس این نفوذ تکان‌دهنده بود. سال‌ها نفوذ موساد، خرابکاری داخلی را در طول جنگ کوتاه امکان‌پذیر کرد و پهپادهای قاچاق برای حمله به رادارهای دفاع هوایی، سیستم‌های موشکی و پرتابگرها از داخل ایران استفاده شدند. علی موسوی خلخالی، مفسر خاورمیانه، به روزنامه نشنال گفت : «این بزرگترین ضعف در حوزه اطلاعات و امنیت بود.»

گلوله اول

از آن زمان، ایران دستگیری و مجازات صدها نفر از مظنونان به همکاری با موساد را اعلام کرده و به بازسازی دفاع خود پرداخته و پس از دهه‌ها تکیه بر نیروهای مقاومت و خطوط دفاعی مقدم، تمرکز خود را به سمت حفاظت از قلمرو خود تغییر داده است. در طول شش ماه گذشته، تهران به جایگزینی پرتابگرهای آسیب‌دیده، تکمیل ذخایر موشکی، تقویت دفاع هوایی و گسترش عملیات اطلاعاتی علیه اسرائیل اقدام کرده است. همچنین رهبری نظامی خود را تغییر داده است.

با این حال، کارشناسان داخلی این ایده را که ایران اولین گلوله را شلیک کند، رد می‌کنند. مهدی بختیاری، تحلیلگر دفاعی، گفت: «انتظار حمله پیشگیرانه از سوی ایران منتفی است. ایران هرگز اولین مشت را نزده است. اسرائیل این روایت را برای توجیه حملات احتمالی خود بزرگنمایی می‌کند.»

بیشتر بخوانید:‌

گاف در سرود ملی | فرمانده ارتش استعفا داد

راز کفش‌های فرستاده آمریکا | چه چیزی پنهان شده بود؟ | جاسوسی با کتانی

بنا بر گزارش‌ها، دیدار نتانیاهو با دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، روز دوشنبه در فلوریدا، به موضوع تهدید موشکی احیا شده ایران و سرنوشت برنامه هسته‌ای این کشور پرداخته است.

در ماه ژوئن، پایگاه‌های هسته‌ای عمیق ایران که در اعماق زمین قرار داشتند، پس از ورود بمب‌افکن‌های B-2 آمریکایی به درگیری، محافظت محدودی ارائه دادند. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، بارها ادعا کرد که این سایت‌ها «کاملاً و تماماً نابود شده‌اند» اما ارزیابی‌ها متفاوت است و برخی از اطلاعات ایالات متحده، به جای تخریب، عقب‌نشینی چند ماهه تا چند ساله را پیشنهاد می‌کنند.

ایران میزان خسارت را پنهان نگه داشته است، زیرا ناظران این را بخشی از استراتژی ابهام تفسیر می‌کنند. پیش از حملات، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که ایران بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰ درصد در اختیار دارد که به گفته آژانس، در صورت فرآوری بیشتر، برای ساخت چندین سلاح کافی است.

هادی محمدی، مفسر امور ایران، به روزنامه نشنال گفت: «دانشی که طی بیش از بیست سال تولید شده است، مطمئناً با بمباران چند مکان و ترور ده‌ها دانشمند از بین نخواهد رفت.»

اهرم فشار زمان صلح

نبرد خرداد، بحث‌هایی را در داخل ایران بر سر نقش چین و روسیه به عنوان شرکای استراتژیک برانگیخت. در حالی که خشم بر بی‌طرفی فرضی مسکو متمرکز بود، بسیاری از تحلیلگران می‌گویند این درگیری درس آشکاری به همراه داشت: ایران تا حد زیادی تنها ایستاد.

گزارش‌های تأیید نشده از آن زمان حاکی از احتمال خرید جنگنده‌های سوخو-۳۵ روسی و انتقال تسلیحات چینی است، زیرا ایران به دنبال پر کردن شکاف‌های موجود در دفاع هوایی خود است. با این حال، کارشناسان نسبت به اغراق در مورد حمایت خارجی هشدار می‌دهند. خلخالی گفت: «واردات روسیه پیشرفت خاصی نداشته است. روسیه در سال ۲۰۱۶ به ایران سامانه اس-۳۰۰ داد، در حالی که به رقبای خود سامانه‌های توانمندتری مانند اس-۴۰۰ و اکنون اس-۵۰۰ می‌دهد.»

از نظر او، اهرم واقعی ایران همچنان داخلی است: موشک‌ها و پهپادها. او گفت: «گزارش‌ها از هزاران موشک تولید شده ماهانه پس از جنگ حکایت دارند. حتی اعلام اینکه ایران به سرعت در حال گسترش ذخایر موشکی خود است، صرف نظر از ارقام دقیق که همچنان طبقه‌بندی شده هستند، به خودی خود بازدارندگی ایجاد می‌کند.» بحث دیگر مربوط به محور مقاومت بود که زمانی سپر مقدم ایران بود و نتوانست پشتیبانی قاطعی در زمان جنگ ارائه دهد.

اشکان ممبینی، مفسر محافظه‌کار، ادعاهای فروپاشی را رد می‌کند و اصرار دارد که نیروهای مقاومت همچنان تأثیرگذار هستند. «اگر مقاومت تضعیف شده بود، پس این همه فشار و تلاش از سوی آمریکا و متحدانش برای خلع سلاح آن برای چیست؟»

خلخالی دیدگاه سنجیده‌تری ارائه داد: «حماس، حزب‌الله، حوثی‌ها و شبه‌نظامیان عراقی همچنان قدرت‌هایی هستند که می‌توانند علیرغم ضربات، منافع ایران را در منطقه تأمین کنند، اما من در مورد تأثیر آنها در جنگ مستقیم ایران و اسرائیل مطمئن نیستم.»

تحلیلگران می‌گویند این گروه‌ها برای اهرم فشار در زمان صلح ارزش خود را حفظ می‌کنند، اما آشکارا قادر به ارائه کمک‌های قابل توجه در زمان جنگ، زمانی که ایران با حمله مستقیم مواجه شد، نبودند. این واقعیت، همراه با حمایت محدود از سوی قدرت‌های بزرگ متحد در ماه ژوئن، به نظر می‌رسد که تغییر جهت تهران به سمت بازدارندگی متکی به خود را تقویت می‌کند، در حالی که دیپلماسی را برای امنیت بلندمدت روی میز نگه می‌دارد.