نخل‌‎برداری و نخل‌گردانی آیین 250 ساله مردم کدکن/ دوباره نخل‌های عاشورایی قبام کردند

نخل‌برداری و نخل‌گردانی آیین مذهبی 250 ساله در شهر کدکن است که همه‌ساله در روز عاشورا با حضور عزاداران حسینی برگزار می‌شود.

پیشینه رسم نخل‌گردانی در مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان به 10 قرن می‌رسد، نخل به‌مفهوم درخت خرما بوده و در اصطلاح عامیانه به‌هر درخت و درختچه‌ای تزیینی هم نخل می‌گویند، اما در مراسم عزاداری اصطلاح نخل به‌تابوت واره‌ای می‌گویند که آن را بر دوش می‌کشند، در آستانه فرا رسیدن عاشورای حسینی به‌معرفی بیشتر این آیین قدیمی پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

سابقه یک هزار ساله آیین نخل‌گردانی

سرپرست هیأت امام حسن(ع) در کدکن در خصوص برگزاری این آیین مذهبی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در کدکن گفت:

مراسم نخل‌گردانی از سابقه یک هزار ساله برخوردار است و این آیین در کدکن از 250 سال قبل توسط مرحوم حاج سید هاشم کدکنی برگزار می‌شود.

سید جواد جوادی با بیان اینکه نخل در حقیقت یک سازه چوبی است که قسمت جلو و عقب آن از قطعات کوچک چوب به‌شکل نخلی بزرگ و شبکه شبکه ساخته‌ شده و وسط آن با چوب اسکلت‌بندی شده است؛ بیان کرد: برای پایه‌های آن، چهار قطعه چوب به‌صورت عمودی در چهار طرف و برای بلند کردن آن چند قطعه چوب به‌صورت افقی تعبیه‌ شده است.

وی در خصوص جزئیات بیشتر نخل برای مراسم نخل‌گردانی توضیح داد: این وسیله اتاقکی چوبی، حجیم به‌شکل مکعب مستطیل است که از قطعات چوب با یک کف‌بندی تشکیل‌ شده، الواری که در کف به‌کار می‌رود، معمولاً یک متر بالاتر از پایه‌های ستون‌ها قرار گرفته و در دو سر هر یک از تیرها حدود یک متر از 4 طرف کف دیواره نخل بیرون آمده که در واقع دستگیره نخل را تشکیل می‌دهد.

سرپرست هیأت امام حسن(ع) در کدکن ادامه داد: شکل ظاهری برخی نخل‌ها جناغی شکل سروی و برخی به‌صورت یک جناغ قوسی شکل است، البته نخل، شباهتی به‌درخت خرما ندارد و در روز عاشورا با سیاه‌پوش کردن نخل، آن را بلند همراه با دسته‌های سینه‌زن و زنجیرزن به گذرگاه‌های محله می‌برند و آن را آداب خاصی می‌گردانند.

آذین‌بندی نخل از هشتم محرم توسط خدام حسینیه

جوادی با بیان اینکه خدام حسینیه از صبح هشتم ماه محرم برای آذین‌بندی نخل و آماده کردن آن اقدام می‌کنند؛ افزود: نخل به‌صورت کامل با پارچه‌های مشکی، سیاه‌پوش می‌شود و در قسمت جلو و عقب نخل خنجر، آیینه‌های بزرگ و نیز یک سازه چوبی به‌شکل سرو در جلو و عقب نصب می‌کنند تا نخل برای روز عاشورا آماده شود.

وی با تأکید بر اینکه نخل، سازه‌ای چوبی و یکی از وسایل آیینی عزاداری و سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در ایام محرم است که در مراسم نخل‌گردانی روز عاشورا مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ خاطرنشان کرد: بر روی این پیکره‌ چوبی، پارچه‌هایی سیاه و سبزرنگ که منقش به‌تصاویر و شعارهای مذهبی است کشیده می‌شود، دو تاج به‌شکل دو مناره بر بالای نخل نصب شده، با آراستگی و نظمی خاص، بر روی دست آیین‌ورزان کدکن به‌حرکت درمی‌آید.

سرپرست هیأت امام حسن(ع) کدکن با اشاره به‌اینکه همراه با آیین نخل‌گردانی در کدکن شاهد روضه‌خوانی، سینه‌زنی، عزاداری، پخش نذری، ذبح قربانی و دود کردن اسپند نیز هستیم؛ بیان کرد: مهم‌ترین آیین عزاداری در شهر کدکن برگزاری مراسم نخل‌برداری و نخل‌گردانی در عصر روز عاشورا است که پس از مراسم علم‌اندازی به‌عنوان تداعی‌کننده لحظه شهادت امام حسین(ع)، شاهد حرکت دسته‌های عزادار هستیم و در نهایت مردمان سیاه‌پوش این شهر در دو ‌محله بالا(نخل‌برداری) و محله پایین (نخل‌گردانی) را انجام می‌دهند و در سوگ شهادت اباعبدالله(ع) می‌نشینند.

جوادی با بیان اینکه بعد از انقلاب تعداد نخل‌ها در کدکن به‌دو نخل افزایش‌ یافته، به‌طوری‌که یکی از این نخل‌ها در محله بالا در مقابل حسینیه امام حسن(ع) و دیگری در محله پایین در مزار شهدا گردانده می‌شود؛ یادآور شد: در روز عاشورا هر دو نخل بر دوش عزاداران به‌سمت میدان امام حسین(ع) در محله بالا حرکت می‌کند و در پایان روز عاشورا با خطبه‌خوانی بر نمادی از پیکر مطهر امام حسین(ع) مراسم را به‌پایان می‌رسانند.

نخل‌گردانی آیینی که کمتر دچار تحریف‌ شده است

امام‌جمعه کدکن نیز با اشاره به‌قدمت دیرینه برگزاری آیین نخل‌برداری و نخل‌گردانی در این شهر گفت: این آیین یکی از مراسم‌های باشکوه در شهر کدکن است که با حضور اقشار مختلف مردم عزادار و عاشق اهل‌بیت(ع) هرساله در دهمین روز از ماه محرم برگزار می‌شود.

حجت‌الاسلام حسین بوژمهرانی با بیان اینکه نخل یک چهارچوب چوبی است که با پارچه‌های مشکی که نماد عزاداری امام حسین(ع) است، آذین‌بندی می‌شود؛ افزود: نخل از چهارگوشه توسط افرادی در روز عاشورا حمل می‌شود و در زمانی که روضه‌خوان اعلام می‌کند که امام حسین(ع) از اسب به‌زمین می‌افتد، صدای ناله و شیون و سینه‌زنی شرکت‌کنندگان به‌اوج خود می‌رسد، بعد از پایان مراسم نخل را به‌عنوان نمادی از پیکر مطهر امام حسین (ع) بلند و در فضایی باز که نخل‌گاه شناخته می‌شود، می‌چرخانند، این حرکت در طول مسیر بارها توسط حمل‌کنندگان چرخیده می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه هر یک از اقلامی که نخل را تزئین می‌کنند، به‌عنوان نمادی مطرح است؛ اظهار داشت: چوب نخل نمادی از پیکر مطهر سیدالشهدا(ع)، سیاه‌پوش کردن به‌عنوان پارچه سیاه‌روی جنازه، شمشیر و نیزه‌ها به نشانه تیر و نیزه‌های واردشده بر بدن امام حسین(ع)، سرو نخل به‌عنوان قد و قامت علی‌اکبر(ع)، آیینه به‌عنوان نور وجود مبارک امام حسین(ع)، علم‌هایی که بر نخل بسته می‌شود به‌عنوان علمدار امام حسین (ع)، پارچه‌های زینتی که بر نخل می‌بندند، به‌عنوان حجله حضرت قاسم(ع)، زنگ‌هایی که در قدیم بر آن می‌بستند، به‌عنوان زنگ کاروان امام حسین (ع)، عزادارانی که نخل را برمی‌دارند به‌عنوان تشییع‌کنندگان و برای مردم شناخته‌ شده است.

امام‌جمعه کدکن با اشاره به‌اینکه تزئین نخل در سال‌های اخیر با وسعت کمتری انجام می‌شود و تنها به‌سیاه‌پوش کردن و تزئینات ساده آن بسنده می‌شود؛ ادامه داد: نخل‌بندی و نخل‌گردانی در واقع آیینی باشکوهی است که با حضور عاشقان و دلدادگان حسینی باعظمت خاصی برگزار می‌شود.

بوژمهرانی با تأکید بر اینکه نخل‌گردانی ازجمله آیین‌هایی است که کمتر به‌فراموشی سپرده‌ شده و از همه مهم‌تر اینکه کمتر دچار تحریف‌ شده است؛ افزود: بزرگ‌ترین گردهمایی و اجتماع عزاداران حسینی در شهر کدکن تربت‌حیدریه در دهه اول محرم با حضور گسترده کدکنی‌های مقیم شهرهای دیگر و مهمانان زیادی از نقاط مختلف استان برگزار می‌شود.

منبع: فارس

763