اکونومیست در گزارشی مطرح کرد:
چرا اسرائیل به دمشق حمله کرد؟
در حالی که تنش‌های فرقه‌ای در جنوب سوریه بالا گرفته و دروزی‌ها در آتش درگیری میان جهادی‌ها و نیروهای دولتی گرفتار شده‌اند، جنگنده‌های اسرائیلی در ۱۶ ژوئیه پایتخت سوریه را هدف قرار دادند ـ اقدامی بی‌سابقه که کاخ ریاست‌جمهوری، وزارت دفاع و ستاد ارتش را نشانه گرفت.
اکونومیست نوشت: اسرائیل مدعی است هدف از این حمله، دفاع از اقلیت دروزی و اجرای منطقه حائل اعلام‌شده در سویداست. اما آنچه در ظاهر مداخله‌ای برای حفظ اقلیت‌ها به نظر می‌رسد، در باطن بخشی از رقابت پیچیده اسرائیل و دولت موقت سوریه برای بازتعریف نظم امنیتی پس از اسد است. این حمله، نه‌تنها مسیر آشتی احتمالی دمشق و تل‌آویو را مسدود کرد، بلکه خطر گسترش دوباره خشونت‌های فرقه‌ای در منطقه را دوچندان ساخت.
در تاریخ ۱۶ ژوئیه، ستون‌هایی از دود بر فراز دمشق برخاست؛ پس از آنکه جنگنده‌های ارتش اسرائیل چندین نقطه کلیدی در پایتخت سوریه را هدف قرار دادند. این حملات، کاخ ریاست‌جمهوری، وزارت دفاع و ستاد فرماندهی ارتش سوریه را هدف گرفتند که در پی آن، دست‌کم یک نفر کشته و چندین تن دیگر زخمی شدند.
این حملات پس از وقوع درگیری‌های فرقه‌ای شدید در استان عمدتاً دروزی‌نشین سویدا در جنوب‌غربی سوریه انجام شد. در روزهای اخیر، صدها نفر در جریان درگیری میان بادیه‌نشین‌ها، شبه‌نظامیان دروزی، نیروهای دولتی سوریه و همچنین بر اثر حملات هوایی اسرائیل کشته شده‌اند.
مقامات اسرائیلی اعلام کردند هدف از این حملات ـ چه در جنوب سوریه و چه در دمشق ـ پایان دادن به یورش نیروهای دولتی سوریه به مناطق دروزی‌نشین و همچنین اعمال منطقه غیرنظامی اعلام‌شده اطراف سویدا بوده است؛ منطقه‌ای که اسرائیل پس از سرنگونی رژیم بشار اسد در دسامبر، به‌طور یک‌جانبه به‌عنوان منطقه حائل معرفی کرده بود.
با این حال، مشخص نیست که این تحولات بتوانند امنیت بیشتری برای جامعه دروزی یا دولت اسرائیل به همراه داشته باشند. در کوتاه‌مدت، این وضعیت احتمالاً موجب تضعیف موقعیت احمد شرع، جهادگرای پیشین اهل سنت و رئیس‌جمهور موقت سوریه خواهد شد و همچنین تلاش‌های ایالات متحده برای ترمیم روابط میان دمشق و تل‌آویو را با مانع مواجه خواهد ساخت. در نهایت، بسته به تصمیماتی که احمد شرع و بنیامین نتانیاهو در ادامه اتخاذ خواهند کرد، احتمال تشدید بی‌ثباتی در سوریه افزایش می‌یابد.
یکی از عوامل اصلی تشدید تنش‌ها در سوریه، تلاش احمد شرع، رئیس‌جمهور موقت این کشور، برای سرکوب اقلیت‌های مذهبی ـ از جمله جامعه دروزی ـ به‌جای تلاش برای آشتی و ادغام آن‌ها در ساختار یک دولت کثرت‌گراست. پس از آنکه در تاریخ ۱۱ ژوئیه یک تاجر دروزی ربوده شد و این حادثه به درگیری‌هایی میان نیروهای محلی، گروه‌های جهادی و شبه‌نظامیان دروزی در استان سویدا انجامید، شرع با اعزام نیروهای دولتی به منطقه، عملاً این واقعه را بهانه‌ای برای تثبیت کنترل دولت بر جنوب‌غرب سوریه قرار داد؛ آن‌هم تحت پوشش توقف خشونت‌ها.
براساس گزارش یک میانجی، رهبران محلی جامعه دروزی آمادگی خود را برای تسلیم در برابر دولت و تحویل سلاح‌ها اعلام کرده بودند. با این حال، تصمیم شرع برای اعزام ارتش، موجی از افراط‌گرایی جهادی را به راه انداخت. ده‌ها نفر از دروزی‌ها در جریان این خشونت‌ها کشته شدند؛ صحنه‌هایی که یادآور کشتار صدها نفر از علویان در ماه مارس بود. در برخی موارد، مهاجمان سبیل‌های سنتی مردان دروزی را تراشیدند و تصاویر تحقیر آن‌ها به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. جلال مسعدی، کارشناس حل‌وفصل منازعات سوریه، در این‌باره گفت: «تکرار تاریخ است.»
در جریان کشتار علویان در ماه مارس، واکنشی از سوی افکار عمومی مشاهده نشد، چرا که بسیاری از سوری‌ها به‌دلیل پیوند دیرینه این جامعه با رژیم اسد، آن‌ها را سزاوار مجازات می‌دانستند. اما شرایط درباره دروزی‌ها متفاوت است؛ فرقه‌ای رازآلود با جمعیتی حدود یک میلیون نفر در منطقه شام که بخش قابل‌توجهی از آنان در ارتش اسرائیل خدمت می‌کنند.
با گسیل نیروهای دولتی به سویدا، جوامع دروزی در شمال اسرائیل به‌طور گسترده خواستار مداخله دولت خود در حمایت از هم‌کیشان‌شان در سوریه شدند. آن‌ها با مسدود کردن جاده‌های شمالی، عبور از حصار مرزی با سوریه، و نیز برگزاری تجمعاتی گسترده، موفق به دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل شدند. در این دیدار، نتانیاهو موافقت خود را با دخالت در بحران سویدا اعلام کرد.
رویکرد احمد شرع برای تبدیل سوریه به پایگاه برتری‌طلبی سنی‌ها، با نقش خودخوانده اسرائیل به‌عنوان حافظ منافع اقلیت‌های منطقه و سلطه راهبردی‌اش در تعارض قرار دارد. با این حال، در هفته‌های اخیر نشانه‌هایی از احتمال آشتی میان دمشق و تل‌آویو دیده می‌شد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به‌دنبال پیوستن سوریه به توافقات ابراهیم بود؛ مجموعه‌ای از معاهدات صلح میان اسرائیل و برخی کشورهای عربی. در قالب پیش‌نویس یک توافق عدم‌تخاصم، قرار بود ادعاهای سوریه درباره بلندی‌های جولان ـ که اسرائیل در سال ۱۹۶۷ اشغال و سپس ضمیمه کرد ـ کنار گذاشته شود و مسیر عادی‌سازی روابط میان دو کشور هموار گردد.
شرع تا پیش از این، حملات مکرر اسرائیل به تجهیزات نظامی به‌جا مانده از دوران حکومت اسد را بدون پاسخ تحمل کرده بود و حتی زمانی که اسرائیل از خطوط آتش‌بس عبور کرد، واکنشی نشان نداد. گفته می‌شود که وی در جریان سفرهای خود به امارات متحده عربی و جمهوری آذربایجان با مقامات اسرائیلی دیدارهایی داشته است. همچنین برای چندین ماه، فرماندهان نظامی تحت امر او در جنوب سوریه مانورهای خود را به‌صورت مستقیم با افسران ارتش اسرائیل هماهنگ کرده‌اند.
در حال حاضر، دستیابی به یک توافق، دور از انتظار به نظر می‌رسد. به نظر می‌رسد بنیامین نتانیاهو به این ارزیابی رسیده که توسل به نیروی نظامی، نه‌تنها امنیت اسرائیل را تقویت می‌کند، بلکه به بهبود موقعیت سیاسی او در داخل نیز کمک می‌نماید. نمایش قدرت در برابر تهدیدات بالقوه در دیگر جبهه‌ها، ممکن است برای او حاشیه‌ای برای مانور در مذاکرات مربوط به آتش‌بس در غزه فراهم آورد. با این حال، این راهبرد می‌تواند به جای مهار بحران، موجب تشدید خشونت‌های فرقه‌ای در سوریه شود.
اکنون بخش زیادی از تحولات آینده به تصمیمات احمد شرع وابسته است. اگر او اجازه دهد جامعه دروزی همچنان در مواضع خود باقی بماند، این اقدام ممکن است موجب بی‌اعتمادی و نارضایتی در میان پایگاه جهادی او شود و در عین حال، سایر اقلیت‌های قومی و مذهبی ـ به‌ویژه کردها که همچنان در برابر تمرکزگرایی او مقاومت می‌کنند ـ را جسورتر سازد. چنین مسیری، عملاً به معنای پذیرش نفوذ و کنترل اسرائیل بر مناطق جنوبی سوریه خواهد بود.
در مقابل، اگر شرع تصمیم به ازسرگیری عملیات نظامی بگیرد، خطرات جدی‌تری در پیش خواهد بود: افزایش ناپایداری، دور شدن نه‌تنها اقلیت‌های وحشت‌زده، بلکه حتی بدنه اهل‌سنت کشور، و همچنین احتمال از دست دادن حمایت کشورهای غربی.
یک دانشجوی دروزی در سوریه در این‌باره می‌گوید: «زور و انتقام، بیشتر دشمن می‌آفریند تا دوست.»
بسیاری در منطقه امیدوارند که رویدادهای این هفته، سرآغاز دور جدیدی از چرخه‌های خشونت‌آمیز نباشد.
