چرا بیت‌کوین کمیاب است؟
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که به بیت‌کوین ارزش می‌دهد، کمیابی ذاتی آن است. ویژگی که آن را به طلای دیجیتال تبدیل کرده است.
از زمان عرضه اولیه بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹، یکی از ویژگی‌های متمایز آن، محدود بودن تعداد کل واحدهای قابل استخراج بوده است. برخلاف ارزهای فیات که توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی می‌توانند به شکل نامحدود چاپ شوند، بیت‌کوین دارای سقفی نهایی برای عرضه است: تنها ۲۱ میلیون واحد. این موضوع باعث شده تا بیت‌کوین در برابر تورم مقاوم تلقی شود و در میان طرفدارانش به عنوان طلای دیجیتال شناخته شود.
اما سؤال مهم اینجاست که چند بیت‌کوین تاکنون استخراج شده؟ آیا همه بیت‌کوین‌ها در دسترس هستند؟= و مهم‌تر از همه، این کمیابی چه تأثیری بر ارزش و تقاضای بازار دارد؟ این مقاله به بررسی دقیق این موضوع و پشت‌پرده کمیابی بیت‌کوین می‌پردازد؛ مفهومی که یکی از ارکان کلیدی درک ارزش این دارایی دیجیتال محسوب می‌شود.
سقف عرضه محدود؛ فلسفه طراحی و پیامدهای آن
ساتوشی ناکاموتو، خالق مرموز بیت‌کوین، از ابتدا به دنبال خلق ارزی بود که مستقل از سیستم‌های مالی متمرکز باشد و در برابر تورم مقاومت کند. یکی از اجزای مهم این طراحی، محدود بودن عرضه کلی بیت‌کوین به ۲۱ میلیون واحد بود؛ عددی که به‌طور دقیق و قطعی در کد منبع بیت‌کوین تعریف شده و امکان افزایش آن وجود ندارد.
این طراحی، برخلاف ارزهای دولتی که در زمان بحران‌های مالی با چاپ بی‌رویه پول مواجه می‌شوند، به بیت‌کوین خاصیت ضدتورمی بخشیده است. فرایند عرضه بیت‌کوین با الگوریتمی به نام هاوینگ (Halving) کنترل می‌شود که هر چهار سال یک‌بار پاداش ماینرها را نصف می‌کند. در ابتدا، استخراج هر بلاک ۵۰ بیت‌کوین پاداش داشت، اما این مقدار امروز به ۳.۱۲۵ واحد کاهش یافته و در سال‌های آتی نیز کمتر خواهد شد.
چند بیت‌کوین استخراج شده و چندتا باقی مانده؟
بر اساس داده‌های رسمی بلاک‌چین بیت‌کوین، تا اوایل سال ۲۰۲۵ بیش از ۱۹.۷ میلیون بیت‌کوین استخراج شده و در چرخه بازار قرار گرفته است. این یعنی بیش از ۹۳ درصد از کل بیت‌کوین‌های ممکن تا امروز تولید شده‌اند. با این حال، سرعت استخراج در سال‌های آینده به شدت کند خواهد شد و استخراج ۶.۷ درصد باقی‌مانده ممکن است تا حدود سال ۲۱۴۰ به طول بینجامد.
اما نکته مهم‌تر آن است که همه بیت‌کوین‌های استخراج‌شده در دسترس نیستند. تخمین‌ها نشان می‌دهد که حدود ۳ تا ۴ میلیون بیت‌کوین برای همیشه از دست رفته‌اند؛ به دلیل گم شدن کلیدهای خصوصی، پاک شدن کیف‌پول‌ها یا فوت صاحبان بدون برنامه‌ریزی برای انتقال دارایی. این موضوع عملاً عرضه قابل‌استفاده را کمتر از مقدار رسمی می‌کند و به کمیابی بیت‌کوین شدت می‌بخشد.
کمیابی برنامه‌ریزی‌شده و تأثیر آن بر ارزش‌گذاری
در دنیای اقتصاد، کمیابی یکی از ارکان مهم ارزش‌گذاری دارایی‌هاست. دقیقاً همان‌طور که طلا به دلیل کمیاب بودن ارزشمند است، بیت‌کوین نیز با بهره‌گیری از همین منطق طراحی شده است. تفاوت اصلی در آن است که میزان طلای قابل استخراج هنوز به‌صورت دقیق مشخص نیست، اما در مورد بیت‌کوین این محدودیت از ابتدا روشن و قطعی است.
به همین دلیل، بیت‌کوین جایگاه ویژه‌ای به‌عنوان "طلای دیجیتال" در بین سرمایه‌گذاران پیدا کرده است. حتی بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری سنتی و بانک‌ها نیز اکنون بیت‌کوین را در پرتفوی خود گنجانده‌اند. در واقع، هرچه به سقف عرضه ۲۱ میلیون واحد نزدیک‌تر می‌شویم، فشار خرید و نگهداری بیت‌کوین افزایش یافته و این موضوع می‌تواند به بالا رفتن قیمت در بلندمدت منجر شود—به‌ویژه اگر تقاضا نیز در سطح بالایی باقی بماند یا افزایش یابد.
بازار، روانشناسی سرمایه‌گذار و نقش کمیابی در تصمیم‌گیری‌ها
کمیابی نه‌تنها یک ویژگی اقتصادی است، بلکه اثر روانی قدرتمندی نیز دارد. در روانشناسی بازار، هنگامی که یک دارایی کمیاب باشد، احساس "از دست دادن فرصت" (FOMO) در میان سرمایه‌گذاران تقویت می‌شود. این احساس موجب می‌شود افراد به خرید و نگهداری بیشتر ترغیب شوند، حتی اگر قیمت‌ها در سطوح بالا قرار داشته باشند.
در بازار بیت‌کوین، این موضوع به خوبی قابل مشاهده است؛ بسیاری از سرمایه‌گذاران خرده‌پا و نهادی به‌طور مداوم بخشی از دارایی خود را به بیت‌کوین اختصاص می‌دهند، با این تصور که در آینده نزدیک، دستیابی به این رمزارز سخت‌تر و گران‌تر خواهد شد. همچنین، برخی استراتژی‌ها مانند HODL (نگهداری بلندمدت) دقیقاً بر پایه همین کمیابی بنا شده‌اند و موجب کاهش عرضه در بازارهای ثانویه می‌شوند. در نهایت، ترکیب کمیابی ذاتی با رفتارهای انسانی، ساختاری پیچیده اما مؤثر برای پشتیبانی از ارزش بیت‌کوین فراهم کرده است.
نگران نباشید، مراکزی در ایران مشغول ماینینگ هستند با استفاده از برق مردم و صنای