تخریب، تمامی ‌عملکرد ما در خانه هدایت/ نویسنده بوف کور اگر زنده بود پوزخند می‌زد

به گزارش خبر فوری، اینجا خیابان سعدی ضلع جنوب غربی بیمارستان امیراعلم پلاک سه است. خانه‌ای متروکه که من و شمای شهروند تنها می‌توانیم از درز دیوار و نرده‌های حیاط فرسایش آن را نظاره‌گر باشیم.

اینجا خانه پدری کسی است که گفته می‌شود همراهِ محمدعلی جمال‌زاده، بزرگ علوی و صادق چوبک از پدران داستان‌نویسی نوین ایران است.او سازنده اصلی ادبیات داستانی، ‌نقد ادبی و نخستین مترجم با قریحه آثار نویسندگان نوآور اروپایی در ایران به شمار می‌رود که به‌عنوان روشنفکری مستقل، خلاق و نوآور نقش مهمی ‌را در تکوین ادبیات داستانی فارسی ایفا کرد.

صادق هدایت در ۲۸ بهمن ۱۲۸۱ در شهر تهران به دنیا آمد. در 49 سال زندگی خود اعجاز نویسندگی را اثبات کرد و با یادگار گذاشتن آثار فاخری همچون بوف کور، وغ وغ ساهاب، توپ مرواری، داش آکل، سگ ولگرد و آثاری دیگر در ۱۹ فرودین ۱۳۳۰ به مرگی خودخواسته دنیای فانی را ترک و در آرامستان پرلاشز پاریس  به خاک سپرده شد.

آثار او یادگاری است که در نسل‌های بعد از او خوانده، دیده و فهمیده شده است اما در حالی که چنین قدرتی از نویسندگی غیرقابل انکار است، حال و روز خانه پدری هدایت نشان می‌دهد نوع نگاه ما به نوابغ به چه ترتیب است.

این خانه  یکی از خانه‌های قاجاری تهران است که صادق هدایت، دوران کودکی و نوجوانی‌اش را در آن گذراند. صاحب اصلی خانه، پدر صادق هدایت یعنی هدایت‌قلی‌خان اعتضادالملک بود.خانه‌ پدری صادق هدایت در سال ۱۳۲۳ توسط اعتضادالملک پدر هدایت فروخته شد؛ اما تا سال ۱۳۵۳ این خانه خالی ماند. در سال ۱۳۵۳ دفتر فرح پهلوی خانه را برای تبدیل آن به مرکز ادبی صادق هدایت خریداری می‌کند و کار مرمت در آن شروع می‌شود.

نامه‌ای در همان سال از این دفتر به کلیه وراث ارسال و از آنها درخواست می‌شود اگر وسیله ای از صادق هدایت در اختیار دارند، به صورت امانی تحویل دهند تا در خانه موزه صادق هدایت به معرض دید عموم گذاشته شود. سال ۱۳۵۷ انقلاب شکل می‌گیرد و کار نیمه تمام رها می‌شود و خانه صادق هدایت در اختیار دانشگاه علوم پزشکی و بعد از آن بیمارستان امیراعلم قرار می‌گیرد.در کمال شگفتی این بنا بعدها به مهد کودک صادقیه تبدیل شد. واکنش به این اقدام موجب شد که این بنا را به کتابخانه تبدیل کنند.

طبق نقشه‌ها، خانه صادق هدایت دارای یک زیرزمین و یک طبقه روی آن ایجاد شده است. طبقه اول خانه صادق هدایت به صورت متقارن و در دو سوی غربی و شرقی حیاط واقع شده، دسترسی به فضاهای اصلی طبقه اول از دو سمت شرق و غرب حیاط به تقارن و توسط ۶ پله امکان پذیر است، طبقه اصلی خانه صادق هدایت ۱۲۰ سانتی متر بالاتر از کف حیاط قرار دارد.

پس از بالا رفتن از پله‌ها در یک ایوان کوچ ۲ در ۳ متر که یک ستون سنگی با سرستون‌های ساده و مدور دارد، ورودی دو اتاق ۳*۵ در شمال و ۶*۴ در جنوب قرار دارد.

در بخش اصلی خانه صادق هدایت تالار اصلی با ابعاد ۶*۴ متر قرار گرفته که ایوانی به عمق ۲ متر در جلوی آن چشم انداز زیبای این تالار اصلی را با حیاط شمالی خانه صادق هدایت برقرار ساخته است.

زیرزمین خانه صادق هدایت، کل مساحت طبقه اول را در بر نگرفته است و حدود ۸۰ متر است که قبلا به عنوان آشپزخانه و انباری از آن استفاده می‌شده  ولیکن بعدها سرویس‌های بهداشتی در آن ساخته شد. لازم به ذکر است از طبقه اول دسترسی به قسمتی از زیرزمین نیز امکان پذیر است.

در قسمت جنوب شرقی عمارت خانه صادق هدایت یک بخش ورودی قرار دارد که با یک درب چوبی بزرگ به خیابان مرتبط است ولی در حال حاضر از آن استفاده نمی‌شود.

در مراجعه خبرنگار خبر فوری به این بنا، مسئولان بیمارستان اعلام کردند بازدید از این بنا بدون نامه اداری امکان پذیر نیست. حتی برای مراجعه به کتاب‌ها و انجام کار پژوهشی لازم است از محلی که پژوهش برای آن انجام می‌شود نامه‌ای به بیمارستان ارائه شود. موضوعی که جهانگیر هدایت برادرزاده صادق هدایت چند سال قبل در نامه اعتراضی خود خطاب به وزیر وقت میراث فرهنگی مطرح کرده بود.

متن نامه به این ترتیب است:

جناب آقای مسعود سلطانی فر

ریاست محترم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

با سلام به استحضار می‌رساند خانه پدری صادق هدایت نویسنده معروف معاصر ایران که آثارش به بسیاری زبان‌ها در دنیا ترجمه شده و شهرت جهانی دارد طی شماره ۲۳۹۱ در تاریخ ۱۳۷۸/۸/۲۶ از آثار ملی کشور شناخته شده و به همین مناسبت پلاک فلزی به زبان‌های فارسی و انگلیسی کنار در این خانه نصب شده است.

من برادر زاده صادق هدایت و مسئول کلیه امور مربوط به این نویسنده پرآوازه در ایران و جهان می‌باشم. این خانه که در واقع به پدربزرگم مرحوم هدایت قلی خان هدایت تعلق داشت در اواخر دوره قاجاریه ساخته شده که طبعاً معماری قاجاری دارد و از آثار ملی شهر تهران است که حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد. پدربزرگم در سال ۱۳۲۳ خانه را فروخته و به ساختمان دیگری نقل مکان کرد. در اواخر رژیم گذشته این خانه توسط دولت از صاحبان آن خریداری و تحت تعمیر قرار گرفت که قرار بود به «خانه صادق هدایت» تبدیل شود. ولی با وقوع انقلاب این خانه تعمیر شده و آماده، بلاتکلیف ماند و بیمارستان امیراعلم معلوم نیست بر چه اساسی از سال ۱۳۵۸ خانه را تصرف کرده تبدیل به مهدکودک فرزندان کارکنان بیمارستان کرد. متأسفانه آثار این حرکت ناشایست هنوز بر دیوار و حیاط و ساختمان خانه به رأی العین مشاهده می‌شود. بعد از اعتراض‌های بسیار بیمارستان مهدکودک را تعطیل و ظاهراً خانه را تبدیل به کتابخانه بیمارستان کرد. در عین حال علیرغم قوانین و مقررات مربوط به اماکن ملی دیوار خانه را خراب کرده دری از حیاط بیمارستان در آن ایجاد کرده و سپس هر آن گونه که خواستند در معماری ساختمان دخالت کرده و به مقدار بسیار زیاد ساختمان را برای کارهای مورد نظر خود تغییر دادند. درِ اصلی ساختمان واقع در خیابان تقوی شماره ۳ بسته شده و ورود به ساختمان برای مردم ممنوع شد و هر کس می‌خواست خانه صادق هدایت را بازدید کند بایستی به دانشگاه علوم پزشکی مراجعه و کتباً تقاضا کرده و پس از انجام تشریفات سوأل برانگیزی اجازه کتبی ورود را اخذ و به بیمارستان امیر اعلم مراجعه می‌کرد.

متأسفانه پس از طی همه این تشریفات زاید در بیمارستان با سؤال و استهزا کسانی روبرو می‌شد که مدعی بودند چرا تمایل به بازدید این خانه را دارد!

به علت عدم توجه به خانه ای قدیمی‌این خانه در معرض فرو ریزی و تخریب کامل قرار گرفته و چون از جانب مسئولین بیمارستان هیچ اقدامی‌در جهت رفع خرابی‌ها نمی‌شود متأسفانه این خانه دچار خرابیهای بسیار شده که روزبروز دامنه آن بیشتر میشود. موضوع کتابخانه بیمارستان یک ظاهرسازی است و بیمارستان امیراعلم این خانه را تبدیل به زباله دان خود کرده و این توهین به فرهنگ و ادب و میراث فرهنگی این کشور است که بیمارستانی با خانه ای که میراث ملی است هر کاری دلش می‌خواهد می‌کند و از جانب میراث فرهنگی هیچ اقدامی‌نمی‌شود. امضاء کنندگان زیر که به فرهنگ و ادب و میراث فرهنگی کشورشان متعهد بوده و نمی‌خواهند این تخریب تدریجی خانه صادق هدایت را به ویرانی کامل بکشاند از جنابعالی تقاضا دارد به درخواست‌های زیرعطف توجه بفرمایید : ۱- این خانه از تصرف غیر قانونی بیمارستان امیراعلم خارج شده و درِ غیر قانونی بین بیمارستان و خانه مسدود و خانه در اختیار میراث فرهنگی استان تهران قرار گیرد.

۲- از جانب سازمان میراث فرهنگی هیئتی با حضور بازماندگان صادق هدایت مأمور بررسی وضع خانه شده و در جهت تعمیر آن برنامه ریزی نمایند.

۳- موضوع بسیار مهم صدمات و خرابی‌هایی که از طرف بیمارستان امیراعلم در این خانه واقع شده دقیقاً بررسی شده و موضوع پرداخت هزینه تعمیرات از جانب بیمارستان در مراجع ذیربط پیگیری شود.

۴- در نهایت خانه بایستی تبدیل به یک مرکز ادبی و فرهنگی شود که هنرمندان در آن حضور یافته و برنامه‌های هنری اجرا کنند البته این برنامه ریزی لازم است در جهت ایجاد درآمد مالی حرکت کند و حتی بازدید از خانه مستلزم ورودیه باشد که البته چگونگی آن به موقع خود بررسی خواهد شد.

جناب آقای سلطانی فر تعداد امضاء ذیل این نامه از آن هنرمندان، دانش آموختگان، دانشجویان و جوانان سراسر این مملکت است و تقاضا دارد به این مهم عطف توجه خاص بفرمایید.

اکنون تقاضای عاجل ما آن است که این خانه از حالت بسیار تأسف بار زباله دان بیمارستان امیراعلم درآمده در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گیرد و مقدمات برای اجرای برنامه‌های فرهنگی فراهم شود .

ضمناً جهت هرگونه توضیح آمادگی خود را اعلام می‌دارم .

با احترام و تشکر

اما این نامه حتی موجب نشد کوچکترین اقدامی ‌در خصوص خانه صادق هدایت انجام شود. شاید تنها تغییر پاک کردن نقاشی‌های کودکانه از دیوار بنا بود که در زمان تغییر کاربری و دایر کردن مهدکودک کشیده شده بود. بطوریکه در سال 99حجت نظری عضو سابق کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران در پست اینستاگرامی‌ خود نوشت: «چند سال پیش در حال عبور از خیابان تقوی بودم که خانه صادق هدایت را به دوستانی که همراهم بودند نشان دادم. خانه‌ای که در اختیار بیمارستان امیراعلم است و امکان بازدید از آن برای عموم وجود ندارد و تنها تابلویی که در کنار در ورودی نصب شده نشان می‌دهد مالک خانه نابغه معاصر ادبیات کشورمان، صادق هدایت است.

آن روز طرح روی دیوار خانه، حسابی تو ذوق‌مان زد که اصلا چرا باید خانه‌ای با چنین قدمتی که احتمالا بسیاری از شاهکارهای هدایت در آن خلق شده و محل رفت‌وآمد روشنفکران و نویسندگان زیادی بوده، این طور به سبک مهدهای کودک نقاشی شده باشد. البته بعد از تعاملاتی که در دوره فعلی مدیریت شهری با بیمارستان داشتیم، چند وهله این خانه برای بازدید عموم باز شد.

بهمن ماه سال نود و هفت و در آستانه صد و شانزدهمین زادروز صادق هدایت بود که بازدیدی از خانه این نویسنده داشتم. رئیس بیمارستان امیراعلم که در این بازدید همراه ما بود گفت: که دلیل نقاشی‌های کودکانه روی دیوار خانه هدایت، کاربری مهد کودک این خانه در سال‌های قبل بوده است و من هم تاکید کردم این نقاشی، آن هم با کیفیتی که در پی باران و تابش آفتاب و ... رنگ و رو رفته هم شده تناسبی با این خانه ندارد و بهتر است اصلاح شود. خوشبختانه مسئولان بیمارستان هم استقبال کردند و با همکاری شهرداری منطقه ۱۲ اقداماتی آغاز شد.

چند روز پیش بود که شصت و نهمین سالمرگ صادق هدایت را پشت سر گذاشتیم و همین بهانه‌ای شد که پیگیر موضوع شوم و مطلع شدم که چند وقتی است آن نقاشی‌ از روی دیوار بیرونی خانه پاک شد و دیوار به حالت عادی برگشته است. امیدوارم خیلی زود با تعامل مسئولان شهرداری و بیمارستان امیر اعلم به عنوان مالک خانه هدایت، امکان بازدید دائمی‌عموم از این خانه تاریخی فراهم شود و در کنار دیگر خانه ـ موزه‌ها، خیلی زود خانه ـ موزه هدایت هم در تهران داشته باشیم.»

در حال حاضر این اثر تاریخی با وجود ثبت ملی در تاریخ 26 آبان 1378 به حال خود رها شده است. هیچ اقدامی ‌نه از سوی شهرداری و شورای شهر تهران و نه از سوی وزارت میراث فرهنگی برای حفاظت از آن صورت نمی‌گیرد که اگر باشد این رسانه حاضر به انعکاس آن است. صادق هدایت در آثار خود زنده است و از پشت عینک گرد خود به این وضعیت پوزخند می‌زند.