این محل روزگاری پاتوق کفتاربازان تهران بود

این قدیمی‌ترین محله تهران در نیمه دهه پنجاه نیز باز به همان حالت نزار قبل از احداث پارکش بازگشت، محله‌ای کثیف با کوچه پس کوچه‌هایی که تجمع زباله و جوی‌های لجن درشان غوقا می‌کرد. به همین مناسبت خبرنگار کیهان در آن برهه گزارشی از وضعیت این محله تهیه کرد که در آن به تاریخچه جالب این محله نیز پرداخت. گزارش یادشده که روز سیزدهم خرداد ۱۳۵۵ بمنتشر شد به این شرح بود:

گورستان سابق، اولین پارک تهران، پایگاه کفتربازان عاشق دیروز، یکی از قدیمی‌ترین محلات تهران، اینک خواستار آن چیزهایی است که پدیده‌های جدید زندگی به وجود آورده است. بچه‌ها محل بازی می‌خواهند، جوان‌ترها کتابخانه و آن‌هایی که سنی ازشان گذشته خواستار رسیدگی بیشتر به بهداشت عمومی، جمع‌آوری مرتب زباله‌ها از کوچه‌ها و جوی‌ها و... هستند.

جنوب خیابان مولوی و غرب خیابان سیروس محله باغ فردوس را در خود جای داده است. از خیابان سیروس، خیابان امین‌السلطان [چهارراه مولوی تا میدان شوش] به سوی غرب جدا شده و به خیابان کوتاه باغ فردوس می‌رود. از همین یک قسمت بازار روز قرار گرفته که صبح‌ها از آن ده‌ها زن چادر به سر خرید می‌کنند.

از غرب خیابان باغ فردوس، محله باغ فردوس آغاز می‌شود و تا گود عرب‌ها و میدان غار ادامه می‌یابد. محله در سال‌های پیش و با توجه به نیازهای آن زمان ساخته شده است: کوچه‌های باریک و اغلب بن‌بست آن و تنها کوچه اصلی ۵ متری که به آن نام خیابان ادب (قبلا ادیب بوده) داده‌اند، راه‌های ارتباطی محله با خیابان‌های الی شهر را برقرار می‌کند.

باغ فردوس؛ اولین پارک تهران

در سال ۱۲۸۴ هجری قمری، ناصرالدین‌شاه بعد از دو دهه سلطنت، با ساخت ۱۲ دروازه جدید برای تهران، تصمیم به گسترش پایتخت گرفت. به این منظور چند دروازه را جابه‌جا کرد. به عنوان مثال یکی از دروازه‌ها را از بازار (حضرتی فعلی) به شمال میدان شوش تغییر مکان داد.

با گسترش تهران، قسمت‌هایی از میدان‌های مولوی و شوش در داخل تهران قرار گرفت، و با ساختمان بازارچه‌هایی چون بازارچه سوسکی -چهارراه شاهین فعلی - بازارچه صابون‌پزخانه - چهارراه حاج غلامعلی - قبرستان تهران که از ضلع شمال غربی میدان حسن‌آباد -محل آتش‌نشانی فعلی - بود، به محل فعلی باغ فردوس انتقال داد. بعدا با دفن شدن آیت‌الله سید ابوالقاسم امامی، امام‌جمعه وقت تهران و داماد ناصرالدین‌شاه در قبرستان گذاشتند. تا این‌که در سال‌های بعد، طبق فرمانی که به بوذرجمهری کفیل بلدیه تهران داده شد، وی مسئول ساختن پارکی در محل قبرستان جهت استفاده اهالی پایتخت گردید. و درنتیجه اولین پارک تهران به سبک جدید به نام باغ فردوس در پاییز سال ۱۳۰۳ هجری قمری ساخته و مورد استفاده قرار گرفت.

اما استفاده از باغ فردوس دیری نپایید و باغ به‌تدریج تبدیل به اماکن مسکونی شد و تا امروز که فقط نامی از باغ فردوس روی محله به یادگار مانده است.

محله تنها یک خیابان باریک (که بیشتر به کوچه می‌ماند تا خیابان) دارد. که آن هم حالا با یکطرفه شدن خیابان‌های اطرافش پر رفت و آمد شده، و اگر یک گاری یک‌اسبه وارد آن شود، جلوی اتومبیل‌ها را خواهد گرفت، و سرعت ترافیک آن را تا حد سرعت گاری خواهد کرد.

خود محله باغ فردوس به محلات کوچک‌تری مانند میدان امین‌السلطان میدان بلدیه، سرقبرآقا، بازارچه عباس هرندی، بازارچه صابون‌پزخانه، بازارچه حاج غلامعلی، بازارچه سعادت، گود عرب‌ها، صفا، شاهین، قنات، یخچال وزیری، ادب... تقسیم می‌شود. که هرکدام از محله‌ها چندین کوچه پس کوچه اغلب تنگ و بن‌بست دارند.

از جمعیت تقریبی محله که پرسیدیم. یکی می‌گفت نصف جمعیت تهران، دیگری یک میلیون نفر تخمین می‌زد و آن یکی ۵۰۰ هزار نفر. و از این رقم پایین‌تر نمی‌آمدند.

به هر حال با توجه به تعداد زیاد محلات و کوچه‌ها و این‌که در هر خانه معمولا دو خانواده غالبا ده‌نفری و بیشتر زندگی می‌کنند، می‌توان به جمعیت زیاد ساکن در محله‌ای پی برد. اما اسم‌گذاری محله‌ها هم هریک داستان شنیدی دارد:

میدان بلدیه را به علت وجود بلدیه (شهرداری فعلی) به این اسم نام‌گذاری کرده‌اند.

در این میدان هر روز صبح ماموران شهرداری آشغال‌ها را خالی می‌کنند و تا ظهر نشده، ماشین‌های شهرداری آشغال‌ها را جمع کرده و به خارج شهر می‌برند. اما همین چند ساعت ماندن آشغال‌ها در میدان باعث چمع شدن مگس‌ها و... شده است.

در گود عرب‌ها، عرب‌ها زندگی می‌کرده‌اند که اکنون بیشتر آن‌ها به محلات دیگر مانند مفت‌آباد رفته‌اند.

عباس هرندی کاشی‌ساز و تابلونویس قدیم در این محل زندگی می‌کرده، او حدود سی سال پیش فوت کرد، اما اسمش را روی بازارچه هرندی به یادگار گذاشت. محله‌های باغ فردوس جمعا ۸ دبستان، ۴ دبیرستان و سه مدرسه راهنمایی تحصیلی دخترانه و پسرانه دارد.

نزدیک به نیمی از اهالی محلات باغ فردوس را مهاجران شهرستانی تشکیل داده‌اند که در آن کاشانی‌ها بیشترین سهم را دارند و بقیه به ترتیب از شهرهای خراسان، اصفهان و آذربایجان آمده‌اند.