قدمت نوروز در ایران چقدر است؟

نوروز در تعدادی از کشور‌های دیگر در سراسر خاورمیانه، آسیای مرکزی، آسیای جنوبی، بالکان و شرق آفریقا جشن گرفته می‌شود و قدمت آن حداقل به ۳۰۰۰ سال قبل می‌رسد.

این تعطیلات طی هزاران سالی که جشن گرفته می‌شود تغییراتی کرده است و مناطق مختلف سنت‌های متفاوتی را حفظ کرده یا توسعه داده‌اند.

همچنین گاهی برخی سنت‌های جدیدی را اضافه کرده‌اند. اما همه جا پیام اصلی این است که با شروع سال جدید تولدی دوباره را جشن می‌گیرند.

ریشه‌یابی نوروز

واژه نوروز از زبان فارسی میانه nōgrōz گرفته شده که ریشه در زبان اوستایی دارد. مورخان، معادل اوستایی آن را navaka raocah حدس زده‌اند.

منشأ و خاستگاه نوروز به‌درستی معلوم نیست. در برخی از منابع آن را به بابلیان نسبت داده‌اند. براین‌اساس، شروع برپایی جشن نوروز در ایران به سال ۵۳۸ قبل از میلاد، یعنی زمانی که کوروش بزرگ به بابل حمله کرد برمی‌گردد. در برخی منابع نیز زرتشت بانی این رسم بوده است.

منشأ نوروز

تاریخ و منشأ پیدایش خاصی برای نوروز تعریف نشده. طبق بعضی از افسانه‌ها سه هزار سال قبل در چنین روزی جمشید پس از بیرون آمدن از کاخ خود در جنوب دریاچه ارومیه که امروزه منطقه حسنلو نام دارد تحت‌تأثیر آفتاب سوزان و درخشان و هوا دلنشین قرار می‌گیرد. جمشید آن روز را نوروز می‌نامد و دستور می‌دهد که همه ساله در چنین روزی آیین و مراسم‌های خاصی برگزار کنند.

همچنین ریشه نوروز در شاهنامه این گونه بیان شده که جمشید در حال گذشتن از آذربایجان بوده، دستور می‌دهد برایش تختی قرار دهند. با تاج پر زرق و برقش روی آن تخت می‌نشیند؛ بنابراین با تابش نور خورشید به آن تاج دنیا نورانی می‌شود و به‌خاطر شادمانی مردم، آن روز را نوروز نامیده‌اند.

جشن نوروز در ایران باستان

 نوروز در دورة اشکانیان و ساسانیان ایام مبارکی بود. در دوره ساسانیان، نوروز دست‌کم شش روز طول می‌کشید و به دو دوره نوروز کوچک و نوروز بزرگ بخش‌بندی شده بود.

اسم دیگر نوروز کوچک، نوروز عامه بود، از یکم تا پنجم فروردین طول می‌کشید. روز ششم که به خرداد روز مشهور بود، نوروز بزرگ یا نوروز خاصه نامیده می‌شد.

بررسی نوروز قبل از اسلام

بر اساس روایات نخستین پادشاهی که موجب رسمیت پیدا کردن نوروز شد کوروش کبیر بود. وی قبل از میلاد و در سال ۵۳۸ دستور پاک‌سازی محیط‌زیست، ترفیع نظامیان، عفو مجرمان را در این روز‌ها داد.

البته ناگفته نماند قبل از اینکه کوروش بابل را فتح کند در آنجا نوروز را جشن گرفته بود. این را هم باید بدانید نوروز در زمان‌های ساسانیان و اشکانیان نیز مورد توجه بوده است. زمان برگزاری جشن نوروز در دوران ساسانیان حداقل ۶ روز طول می‌کشید و تقسیم به دو دوره نوروز کوچک و بزرگ می‌شد.

جایگاه نوروز در دوره هخامنشی

در دوره ساسانی ۲۵ روز قبل از شروع بهار با کاشت انواع غلات و حبوبات از جمله نخود، گندم، لوبیا، جو، برنج و ارزن تا شانزدهمین روز فروردین در انتظار بارور شدن گیاهان می‌نشستند. چرا که این عقیده را داشتند هرچه گیاهان بارورتر شوند در آن سال محصولات بهتر و بیشتری خواهند داد.

نوروز پس از اسلام

به دستور جلال‌الدین ملک‌شاه سلجوقی در دوران سلجوقیان برای بهسازی گاه‌شمار ایرانی چندین ستاره‌شناس جمع شدند، این گروه جایگاه نوروز را در یک بهار هنگام وارد شدن آفتاب به برج حمل ثبت کردند.

بنابراین، طبق گاه‌شمار معروف به تقویم جلالی برای اینکه نوروز در شروع بهار ثابت بماند قرار بر این شد که تقریباً هر چهار یا پنج سال یک بار به جای اینکه تعداد روز‌های سال ۳۶۵ روز باشد ۳۶۶ روز در نظر گرفته شود. شروع این گاه‌شماری از سال ۳۹۲ آغاز شد.

سخن پایانی

امروزه نوروز، نقطه اعتدال بهاری است و مردم آماده شدن خود را برای این جشن از هفته‌ها قبل شروع می‌کنند. همة ما هرساله خانه‌هایمان را از بالا به پایین تمیز می‌کنیم و به استقبال بهار می‌رویم. با انجام این نظافت بهاره، بدی‌های سال قبل را می‌شوریم و برای اتفاقات بهتر در سال جدید آماده می‌شویم.