به مناسبت سالروز درگذشت آخرین پادشاه سلسله قاجار
احمد شاه، اولین و آخرین پادشاه مشروطه ایران/ سلطانی که از مردمش نفرت داشت/ چرا مردم به آغوش استبداد گریختند؟
می توان احمد شاه را تنها پادشاه مشروطه واقعی ایران دانست. با این حال، عصر او پر از آشوب و بی ثباتی و فساد است. علت چیست؟ چرا ایران نتوانست مشروطه واقعی را تجربه کند؟ بخشی از مشکل به شخص احمد شاه و بخشی دیگر به شرایط کشور، دخالت کشورهای خارجی و وضعیت اجتماعی مردم بازمی‌گردد.
به گزارش خبر فوری، ۸ اسفند سالروز درگذشت احمد شاه، آخرین پادشاه سلسله قاجار است. پادشاهی که بسیاری او را نماد ضعف، سستی، بی‌دست و پایی دانسته و ایران عصر او را هم با آشوب، جنگ، قحطی، بی ثباتی و بلا و مصیبت می شناسند. اگرچه این تفاسیر و برداشت ها از شخص احمد شاه و ایران عصر او تا حدی درست است اما نباید از خاطر برد که احمد شاه تنها پادشاه واقعا مشروطه خواه ایران بود.
قانون مشروطه شدن حکومت در زمان مظفرالدین شاه قاجار به امضاء رسید اما خود شاه زنده نماند تا ثمرات این تصمیم را ببیند. فرزند او، محمد علی شاه تحمل نظارت مجلس را نداشت و به همین دلیل، آن را به توپ بست. قیام مشروطه خواهان باعث عزل و تبعید محمدعلی شاه شد تا حکومت به دست پسر خردسالش، احمد شاه سپرده شود. بعد از احمدشاه، رضاشاه و حکومت استبدادی اش روی کار آمد و درعمل نقش مجلس به عنوان نهاد ناظر بر اعمال شاه و دولت از بین رفت. در دهه ۲۰ و ۳۰ و با روی کار آمدن محمدرضا شاه جوان، رجالی مانند احمد قوام السلطنه و محمد مصدق تلاش کردند از شاه جدید پهلوی، پادشاهی مشروطه بسازند اما با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ این تلاش به شکست انجامید و مجلس قدرت واقعی خود را از دست داد و از مشروطه تنها صورتی بی‌محتوا و تهی باقی ماند.
بنابراین، می توان احمد شاه را تنها پادشاه واقعا مشروطه ایران دانست. با این حال، عصر او پر از آشوب و بی ثباتی و فساد است. علت چیست؟ چرا ایران نتوانست مشروطه واقعی را تجربه کند؟ بخشی از مشکل به شخص احمد شاه و بخشی دیگر به شرایط کشور، دخالت کشورهای خارجی و وضعیت اجتماعی مردم باز می گردد.
احمد شاه؛ پادشاهی ضعیف که از مردمش نفرت داشت
اگرچه احمدشاه پادشاهی مشروطه بود و تا حدود زیادی در امور اجرایی کشور دخالت نمی کرد اما به معنای دقیق کلمه معنای مشروطه را درک نمی کرد. او اصولا علاقه ای به حکومت کردن نداشت. تجربه تلخ او از انقلاب مشروطه، جدا شدن از پدر و مادرش در سن ۱۲ سالگی، تنهایی و انزوا در سال‌های جوانی و... باعث نفرت او از مردم ایران شده بود. او ایرانیان را قدرناشناس می دانست و معتقد بود آنها با پدرش رفتار بدی داشتند. او به یکی از نزدیکانش گفته بود؛ ترجیح می دهم در فرنگ کلم فروش باشم تا در ایران پادشاه.
احمدشاه اگرچه در سیاست دخالت زیادی نداشت اما فساد اقتصادی زیادی به نام او ثبت شده است. مشهور است که در دوره قحطی بزرگ، انبارهای کاخ گلستان را پر از آذوقه کرد و به مردم نداد. او رشوه های زیادی از دول خارجی دریافت کرد و دائما به خوشگذرانی و هوسرانی مشغول بود.
این امر باعث نفرت مردم از شاه شده بود. بسیاری او را نه یک پادشاه مشروطه بلکه پادشاهی ضعیف و خوشگذران می دانستند که فقط به دنبال کسب مال است. احمد شاه خودش به این موضوع واقف بود. او ملت ایران را نادان و حقیر می پنداشت. به توسعه، تمدن، رفاه اجتماعی و اقتصادی عقیده ای نداشت و در زندگی شخصی هم فردی متمدن و متجدد نبود، بلکه مانند پادشاهان قبلی قاجار زندگی می کرد و برای خود حرمسرا درست کرده بود.
اما تمام مشکلات به روحیات شخصی و کاراکتر احمدشاه باز نمی گردد. تلقی مردم از شاه و حفظ باورهای سنتی، وقوع جنگ جهانی اول و قحطی و شکل گیری جنبش های اجتماعی و سیاسی مختلف در نابودی حکومت مشروطه و تحقیر احمد شاه نقش داشت.
جنگ جهانی اول و ورود قوای روس به شمال و شرق، هجوم قوای انگلیس به جنوب و حمله ارتش عثمانی به آذربایجان و شمال غربی ایران باعث نابودی اعتبار احمد شاه شد. شاه که از ورود قوای دشمن به تهران ترسیده بود به جای دفاع از پایتخت به اصفهان گریخت و امور اجرایی را به مجلس سپرد. این اتفاق باعث خشم و یاس مردم از شاه جوان شد. ایرانیان ذاتا شاه را جنگجو و مبارز می دانستند. در بسیاری از آثار تاریخی علت نابودی صفویه و شکست شاه سلطان حسین از افغان ها، نرمخویی شدید او ذکر شده است. عدم دخالت شاه در جنگ و فرار او باعث سقوط جایگاه او نزد ایرانیان شد. اگرچه حکومت مشروطه بود و بر اساس قانون مشروطه، پادشاه حق دخالت در اجرائیات کشور را نداشت اما جنگ استثناست. حتی پادشاه انگلستان و بلژیک و اسپانیا هم هنگام وقوع جنگ تلاش می کنند وارد ماجرا شده و به تقویت روحیه ملی مردمشان کمک کنند. حالا فرض کنید اقدام احمد شاه در کشوری مانند ایران که مردمش هنوز درکی از پادشاهی مشروطه نداشته و همچنان به آرمان پادشاه مقتدر و جنگجو باور داشتند، چه تاثیری داشت.
بی ثباتی، میراث سلطنت مشروطه احمد شاه
با آغاز جنگ جهانی، مشروطه خواهان در ولایات مختلف شروع به مبارزه با روس ها، انگلیسی ها و عثمانی ها کردند. با این حال، بعد از پایان جنگ، سلاح را بر زمین نگذاشتند و شروع به حکمرانی در مناطق محلی خود کردند. سلطنت مشروطه احمد شاه در نظر آنان به نوعی حکومت فاسد و بی عرضه تبدیل شده بود که بیشتر نماد آنارشی است تا نظم و قانون. در طول سلطنت احمد شاه جنبش های مختلفی در مناطق مختلف ایران ظهور کردند که تقریبا همه آنها در نهایت به جنگ با حکومت مرکزی بدل شدند. جنبش کلنل پسیان در خراسان، جنبش شیخ محمد خیابانی در آذربایجان، میرزا کوچک خان در گیلان، سیمیتقو در کردستان، شیخ خزعل در خوزستان، نایبیان در کاشان، کمیته مجازات در تهران و... همگی از جنبش هایی بودند که شروع به استقلال از حکومت مرکزی نموده و دولت مشروطه را بادردسرهای متعددی مواجه کردند.
گروهی از روشنفکران غالبا قاجاری که خود از بانیان مشروطه بودند و گمان داشتند برای ترقی و مدرن شدن ایران ابتدا باید "قانون" بر کشور حاکم شود و لازمه حکمرانی قانون هم شکل گیری قوه مقننه است، حالا مخالف حکومت احمد شاه و سلطنت مشروطه او بودند. کسانی مانند محمدعلی فروغی، تیمورتاش، فرمانفرما، تقی زاده، سید ضیاء طباطبایی و... به این باور گرایش پیدا کردند که ایران هنوز آماده سلطنت مشروطه نیست و دموکراسی بیشتر به هرج و مرج منجر شده نه توسعه. آنها درست یا غلط معتقد بودند ابتدا یک حکومت مرکزی مقتدر باید روی کار بیاید تا از بالا به اصلاحات مبادرت ورزد و از طریق، وحدت اقوام ایرانی، متحد الشکل کردن البسه، تعلیم و تربیت، مدل شهرها و دیار و حتی زبان و فرهنگ آنان زمینه ترقی و شکوه ایران را فراهم کند.
از این رو، این رجال روشنفکر قاجاری که غالبا از سیاستمداران ذی نفوذ بوده و به خصوص با لابی های انگلیسی ارتباط داشتند، تصمیم به عزل احمد شاه و برچیده شدن حکومت مشروطه اش گرفتند.
شکست پروژه مشروطه و فرار به آغوش دیو استبداد
گزینه مورد نظر رجال قاجاری مشروطه، رضا خان بود. او در کودتای سوم اسفند سید ضیاء طباطبایی نقش اصلی را ایفاء کرد و بعد از اشغال تهران هم به مقام سردار سپهی رسید. در طول حضورش در وزارت جنگ، تقریبا تمام جنبش های محلی خودمختار سرکوب شدند. ثبات به پایتخت بازگشت و راه ها امن شد. به همین دلیل، مردم که از بی ثباتی، آشوب و بی نظمی خسته شده بودند ترجیح دادند به جای پایبندی به آرمان مشروطه مجددا زیر لوای استبداد بروند و آزادی خود را به رضا خان بفروشند و به جایش امنیت بخرند.
بدین ترتیب، با تاج گذاری رضا شاه، تنها دوره سلطنت مشروطه ایران پایان یافت و ایران بار دیگر به آغوش استبداد رفت. بدین شکل، سلطنت مشروطه احمد شاه به تجربه ای تلخ از ضعف و بی ثباتی بدل شد.
عجیب جمله زیبایی گفته.من ترجیح میدهم درخارج کلم فروش باشم تادرایران پادشاه باشم روحش شاد لعنت بر انگلیس ورضا شستی نامردم که ب ایشان ومردم ایران ظلم کردند لعنت خداجان برحکومت های خاعن وطن فروش دلارهای نفتی حرامتان باد چقدگفتیم تقسیم بندی کنیدبین ملت شریف
رضا قلدر خیلی بی رحم بود حتی به این بچه رحم نکرد لعنت به روحت پهلوی
طبق قرارداد1919وثوق دوله امتيازات زيادي به اانگليس ميخواست بدهد احمد شاه فبول نكرد وكفت در پاريس سبزي بفروشم بهتر از ان است كه شاه باشم!!
سلسله قجز تمام شد ولی چقدر بعضی حکومتهای معاصر آشنا به این سلسه نزدیکند از نظر فساد و فحشا و رانت و دزدزی
تاریخ واقعا تکرار میشه
دیشب خواب دیدم قراره زلزله بزرگی در ایران بیاد
اگه این خواب تعبیر نشد که هیچ
ولی اگه به حقیقت پیوست می‌تونید روی من حساب کنید به عنوان یک پیشگو
چین و روسیه عالین دارن ثروت مردم و بیت المال ایرانو غارت میکنن و به به و چه چه دنبالشون راه انداختید. لبنان و سوریه و عراق کم بودن که کل ایرانو میخورن این دو تا هم اضافه کردید بهشون
الان یعنی استبداد نداریم ؟
حرف از رفراندوم و نظر خواهی از نظر مردم که میزنی ،یک گروه از افراد فشارشون میره روی 1000 .
فقط میزان رای ملت است
در دقيقه نود مربي تبم ملي را عوض مي كنيم چون خيال مي كنند نتيجه مي گيرند روي هم رفته ما ملت خيالاتي هستيم !!!!
رضا شاه پهلوی خیلی عوضی بود شاه و احمد شاه قاجار تنها ومظلوم عاقبتی جزاین ندارند کسانیکه ظلمت ایجاد می کنند
همون رضا شاه اگر نبود ایران یکپارچه وآبادنبود روح رضاشاه ومحمدرضاشاه شاد
هروقت ایران کمی اومده به خودش بیادوسروساماني بگیره چنان طوری خورده تو سرش که تا50سال دور خودش چرخیده ،حالا ببینم چی میشه???
دقیقا ما در این حکومت در حال دور خوردن به دور خودمون هستیم
نویسنده علی الرغم تلاش برای مطرود دانستن رضا خان ،اقدامات اصلاحی ویکپارچه کردن کشور توسط رضاشاه رو در آن شرایط لازم میدونه واز طرفی هم اون رو میکوبه که مستبد بود.
خوب برادر من با خودمون صادق باشیم که اون زمان و اون شرایط و اون فرهنگ زمان اقتضا میکرد برای حفظ مملکت و تمامیت ارضی و یکپارچه کردن و اصلاحات و جود شخصی مثل رضا خان لازم و واجب بود.
تاریخ این مملکتو بی تعصب قضاوت کنیم .
کاش اون دوران استبداد طولانی بود
ترجیح می دهم در فرنگ کلم فروش باشم تا در ایران پادشاه.
رضااااااااااااشاااااااااااااااااااه رووووووووووووحت شاااااااااااد
گورپدرقاجار وپهلوی الان قرن۲۱هست فکری به حال گرانی بدبختی ملت بکنید
این متن یعنی همه بد بودن فقط ما خوبیم. مردم تو گرونی و بدبختی و فقر و بیکاری و نداری الان دارن غرق میشن کمر هممونو این وضعیت گرونیها خرد و له کرده همین روزا از گرسنگی تلف میشیم همه مردم لاغر و نحیف شدن یه کم دور و برتون نگاه کنید. بعد شما میرید پته شاه های قبل شاهی خودتونو رو آب میریزید مردم با این حرفا سرشون گول نمالید که ما خوبیم حالا که چی پته صد سال پیشو رو میکنین هی.
آره گرانی و تورم هست یه بازنشسته که حقوقش تازه شده ۸ میلیون خیلی قدرت خرید نداره ولی زمان رضا خان آیا حقوق پدر به دختری که مطلقه بود میدادن ؟و در مورد گشنگی مردم که گفتی من نمیدونم مردمی که دارن از گشنگی ضعف و غش میکنن چرا پردرآمدترین شغل شده کاشت ناخن و اینستاگرام پر شده از فیلم میکاپ مادرشوهر مادرزن و... ملتی که شکمشون گشنش ولی آرایش و خرید ولنتاین و کریسمس شون همیشه برقراره تازه سفره هالووین و مهمانی و هر مناسبت خارجی و ایرانی به کنار همیشه همین بوده یه سری فقط به فکر شکمند یه سری به فکر آزادی و بی بند وباری و همیشه خودبدبخت پنداری همین رضا خان سه تا زن داشت چندین بچه همشونم شدن صاحب کاخ و کلی املاک سرمایه گذاری بعد میگن چه اشکالی داره سرمایه خودشونو دستشون تو جیب ملت که نیست زادگاه رضا میر پنچ آلاشت سواد کوه که تا ۳۰ سال پیش مردمش هنوزم زندگی روستایی داشتن حالا چنین فردی چطور اینهمه ملک و املاک دارایی از خودش به جا گذاشته در حالی که میگفتن مادرش از فقر رفته تهران و بچه ش تو راه از سرما نیمه جان بوده
ناشناس وضع موجود برای بازار و جیره خوراش خوبه 🤠 ...
اون حقوق هم میدن حرمسرا باهاش درست کنن ...🪓👹
خودت رو خسته نکن ، آب ۱۰۰ درجه جوش میاد نه ۹۹.۹ درجه ...🥱
احمد شاه اگر بیشتر بود ایران اندازه استان خراسان هم نبود
فعلا که کیشُ قشم رو دادند به روسیه
لعنت خدا بر پادشاهان قاجار باد!
الان همه چی ردیفه آقای محترم
درود به رضاشاه بزرگ
روحت شادرضاشاه
هنوز هم خیلی از هموطنای نخبه مون ترجیح میدن کلم فروشی در فرنگ رو به پادشاهی در ایران .
چرا سعی میکنید پای ترکهای عثمانی را به عنوان دشمنان این ملت معرفی کنید کجا عثمانی ها در جنگ جهانی اول به ایران حمله کرده اند
هر چی سعی کنید ترکهای ایران و ترکهای ترکیه را از همدیگر جدا کنید موفق نخواهید شد چون این دو دولت ایران و ترکیه و آذربایجان همگی یک ملت واحد و ترک هستند
در عصر حاضر تمام اقوام و ملت‌ها با همدیگر سعی میکنندزندگی مسالمت‌آمیز و در آرامش و صلح باشند ولی یک عده سعی میکنند میان ملت بزرگ ترک فاصله بیندازند ولی بدانید ملت ترک چه در ایران چه در آذربایجان شمالی چه در ترکیه وسایر نقاط جهان می‌دانند با هم برادر هستند و سعی دشمنان ترک‌ها عبث می‌باشد
یک عده هم با بی شعوری از زبان تبریزی ها به آذربایجان شمالی توهین میکنند ولی نمی‌دانند یک تبریزی واقعی به خودش توهین نمی‌کند
کاش همون حکومت به قول شما استبدادی الان بود ، میدیدی ایرانمون چی بود رضا شاه روحت شاد
رضا دیکتاتور انگلیسی بود ازمردم انتقامجویی می کرد ملک واملاک مردم را غارت کرد درهمین اندازه بود
کاش حداقل تاریخ میخواندید
هرکس ایشان را دوست دارد با ایشان محشور شود
همینطوردروغ وشعرمیگین که به این روزافتادیم چقدمیگیری این مزخرفات روبنویسی
سلام ای کاشکه من هم می توانستم به انداز رضا شا کبیر به این کشور خدمت میکردم و نامم استبداد میگذاشتن و انسان خداوند ازاد اعریدتش و خارج از هرمسله سیاسی باید حرف حق بزنتحه
خدا عقل بده ،به هر کس می‌خواد حرف بزنه،بنده خدا نسخه انگلیس برای ملت ایران دقیقا نسخه طالبان امروزی است برای مردم افغانستان
اگه از مردمش نفرت داشت پس چرا پهلوی اول را روی کار آوردند؟
مشروطه خببودولی بمحض امضامشروطه شیخ وملاهاباسواستفاده ازموقعیت بوجود آمده مشروعه افول وعقب ماندگی رابهآن چسباندن که مشروطه رابه دره سقوط بردومحمدعلی شاه چاره رابستن مجلس بتوپ دیدواحمدشانیزدراین مشروطه مشروعه قرق وخفقان گرفت اگررضاشانبودخان بازی های بوجود آمده از مشروطه هنوزحکومت میکردم رژیم کنونی بخوبی کارهای مثبت رضاششاه کبیرومحمدرضاشاه فقیدراروشن
رضا شاه روحت شاد
نویسنده محترم ایران اون زمان پاریس نبوده که مدام در حال کوبیدن رضاشاه هستی باید اعتراف کنیم که رضاشاه نقش مهمی در پیشرفت ایران داشته