مروری بر ساختار اداری فوق العاده پیشرفته ایران باستان/ ساسانیان با مدیران اهل رشوه چه می کردند؟

رساله برجای مانده از زمان خسرو انوشیروان نشان می دهد رشوه گیری در ایران باستان خطرناک ترین خیانت به کشور و مردم به حساب آمده و مجازات سنگین و محرومیت داشته است.

مروری بر ساختار اداری فوق العاده پیشرفته ایران باستان/ ساسانیان با مدیران اهل رشوه چه می کردند؟

به گزارش خبر فوری، در روز 20 فوریه سال 1932 فردی به نام تاراپور « J. Tarapore » در شهر بمبئی هند رساله «آیین مدیریت و نامه نگاری دولتی ایران» در دوران ساسانیان را از روی یک نسخه اصل بازنویسی کرد و منتشر ساخت. این آیین نامه یک دستور العمل اداری بود که در دوران سلطنت خسروانوشیروان ساسانی برای مقامات دولتی ارسال شده بود تا رعایت کنند.

متن این رساله که از طریق پارسیان مهاجر به هندوستان انتقال یافته بود توسط تاراپور کشف و بعد از بازنویسی و ترجمه، به زبان های مختلف چاپ شد.

این رساله تحول عمیقی بر فضای ایران شناسی گذاشت. نوشته تاراپور به خوبی ثابت کرد که ایرانیان چه توانایی ژرفی در مسائل اداری و دیوانی داشته اند و بی جهت نیست که طبقه دیوان سالاران و وزرا در اعصار مختلف و در حکومت های بیگانه ای همانند عباسیان و مغولان از میان ایرانیان انتخاب می شده اند.

آیین مدیریت در عصر خسرو انوشیروان

دربار 3

آیین نامه خسرو انوشیروان که به انوشیروان عادل مشهور است چند فقره بسیار مهم و پر از نکته دارد که بد نیست به آنها اشاره داشته باشیم.

الف.  در این آیین نامه کهن، به مقامات دولتی و کارمندان سازمان های عمومی تاکید شده بود که در گزارش ها و نامه های اداری از تعارفات معمول دست بردارند، ملاحظات را کنار بگذارند، روشن بنویسند، لفاظی نکنند، و توجه داشته باشند که اگر گزارش خلاف واقع بدهند به سختی مجازات خواهند شد.

ب. در این آیین نامه به ماموران دیوانی توصیه های بسیار خوبی شده است. همچنین، برای متخلفین اداری نیز مجازاتی در نظر گرفته شده است. فی المثل، رشوه گیری در این آیین نامه خطرناک ترین خیانت به کشور و مردم به حساب آمده که مجازات سنگین و محرومیت خواهد داشت.

ج. آیین نامه خسروی در موارد متعدد روی جمع آوری مالیات و منصفانه بودن آن و خصوصیات ویژه ماموران مالیه و خودداری از به مقاطعه دادن امر جمع آوری مالیات ها تاکید کرده است.

د. در این آیین نامه مدیران دولتی را از تبعیض و افاده و بی اعتنایی به مردم بر حذر داشته شده اند. آیین نامه ماموران دولتی را خدمتگذار مردم خوانده است.

ه. از نکات جالب این آیین نامه نمایش پیشرفته بودن دانش مدیریت اداری ایران باستان است؛ در این آیین نامه مشخص شده که به مدیران و کارمندانی است که در انجام وظیفه سهل انگاری و قصور کنند نمره منفی دهند و هر مدیری که نمرات منفی اش به میزان معینی (حد نصاب) برسد از خدمت عزل می شود.

ی. آیین نامه خسروی از دیپترتاران (دفترداران یا همان کارکنان ارشد ادارات) خواسته است که در گزارش خود به چند نکته اساسی توجه کنند، از جمله اینکه چه می خواهند بگویند و چه خبری می خواهند برسانند، منظورشان از نوشتن گزارش چیست و چرا باید خبر را بدهند. طبق این دستور العمل، نامه باید دارای تاریخ باشد و دور یک چوب (حول محور) لوله شده باشد. نامه تاشده موجب مواخذه بود.

سیستم پیشرفته اداری ایران در عصر ساسانی

دربار 2

قدرت اداری و دیوانی ایرانیان باعث شد بعد از تصرف ایران به دست اعراب و نابودی ساسانیان، آنها آرام آرام وارد دستگاه خلافت شوند. اگرچه امویان ترجیح می دادند به جای ایرانیان از مسیحیان ساکن دمشق و مصر برای رتق و فتق امور استفاده کنند اما عباسیان از ایرانیان کمک گرفتند و وزرای بزرگی چون خاندان برمکی در زمان هارون الرشید و فضل بن سهل در زمان مامون الرشید توانستند چنان نظام دیوانی محکمی در بغداد بنا کنند که حتی با نابودی آنها نیز آسیب ندیده و 500 سال دوام آورد.

با حمله مغولان به خاورمیانه و تسلط ایلخانان و تیموریان بر منطقه، بار دیگر ایرانیان به دستگاه حکومتی وارد شده و طبقه دیوان سالاران را تشکیل دادند. غالب وزرای خان های مغول ایرانیان بودند. عطاملک جوینی و خواجه نصیرطوسی شاید از شهره ترین این وزرا و چهره ها باشند.

به همین مناسبت، بد نیست مروری بر ساختار دیوانی ایرانیان در عصر ساسانیان داشته باشیم؛ ساختاری که در دوران خلافت عباسی و عصر مغولان نیز ادامه پیدا کرد و ایران را در عرصه دیوان سالاری شهره نمود.

در زیر مروری بر طبقات و سلسله مراتب اداری دربار ساسانی داریم:

وزیر بزرگ

در چارت اداری و سیاسی ساسانیان، شاه در راس قدرت قرار داشت و بعد از او وزیر بزرگ بیشترین قدرت را داشت (حتی بیشتر از شاهزادگان و اشراف). وزیر بزرگ را تا پایان روزگار ساسانیان «وزرگ فرمذار» می‌خوانده‌اند.

وزیر بزرگ هم نائب السلطنه شاه بود و هم مسئول رتق و فتق مسائل اداری، گرفتن مالیات، اداره مالی جنگ، آبادی روستاها و شهرها، ساخت پل و جاده و... . او را باید دیوان سالار کل نامید.

دیوان سالاران

پایین تر از دیوان سالار کل یا وزیر بزرگ، دیوان سالاران جزء قرار داشتند. این دیوان سالاران هر یک رئیس یک دیوان بود. دیوان به نوعی در حکم وزارت خانه بود. یک دیوان مسئول ساخت جاده بود و دیوان دیگر مالیات می گرفت و... . دیوان سالارها به جز قصر در مراکز ایالات نیز مستقر بودند و به صورت شبکه ای به یکدیگر وصل می شدند. دستورات و آیین نامه ها نیز از دیوان مرکزی و از طریق چاپارها به صورت مهر و موم شده به آنها می رسید.

دبیران

زیردست دیوان سالارها، دبیران بودند که به عنوان کارمندان اداری و سیاسی شناخته می شدند. هر دیوان متشکل از ده ها، صدها و یا هزاران دبیر می شد که به مثابه بدنه دیوان بوده و مسائل مختلف مربوط به خود را حل و فصل می کردند.

احکام اداری چگونه اجرایی می شد؟

دربار 4

تمام فرامین و اقدامات دبیران و دیوان سالاران بر اساس مهر شاه انجام می گرفت. در واقع نشان مهر یا خاتم شاهی همان چیزی بود که به یک حکم اداری الزام قانونی می داد. بر اساس گزارش مورخان اسلامی، شاهان پارسی چند خاتم و مهر داشتند. از این جمله اند، خاتم اسرار، خاتم رسایل، خاتم تخلید و خاتم خراج. این خاتم ها در دست شاه و وزیر بزرگ بود و نامه های مهم اداری و سیاسی بعد از وصول به دربار و گرفتن مهر شاهی به دست ماموران اجرایی و دیوان سالاران می رسید. مسائل کوچک تر نیز بر اساس همین احکام کلی منقوش به مهر شاه، و بنا به تشخیص دبیران و دیوان سالاران اجرا می گردید.

منبع: خبر فوری
شبکه‌های اجتماعی
دیدگاهتان را بنویسید

نظرات شما - 22
  • ناشناس
    19

    از حکومت آخوندی زرتشتی که ی کپی از حکومت هخامنشیان البته بصورت ضعیفش رو مطلب میزنید اما از خود حکومت آریستوکراسی هخامنشیان چیزی نمی نویسید که خود نشان دهنده نفهمی شما و اکثر روشنفکران نماهای این دوران است.

  • رضا
    2

    الان چرا از این ترجمه در اداره کشور استفاده نمی شود تا اختلاس و رانت ریشه کن شود.

    نظرات شما -
    • پشمک فروش
      2

      چه سئوالی میکنید اگر قرار بود مردم در رفاه و آسایش باشند که این همه دروغ فضای ایران را پر نکرده بود.ایمان بیاوریم به عصر دروغ و نیرنگ آدمهای کوتوله.

    • ناشناس
      0

      موضوع خواستن است .

  • سخن
    1

    انها که فهم سلیم و پندار نیک داشتن از اندیشه ایرانی برای ابادانی بهره جستن،هرکس به فراخور خرد خویش، گروهی هم غارت و چپاول و قتل و سوزاندن کتاب ها ،...

    نظرات شما -
    • ناشناس
      7

      باز هم ی مشت افسانه و توهم و خرافات از خوبی ها و وضعیت مناسب مردم و عدالت و همه چیز تمام بودن در زمان حکومت عاریایی های مهاجم و آوارگان سیبری. برید خودتون سیاه کنید دیگه نمی توانید تاریخ سانسور و تحریف کنید. این سرزمین تاریخ حدود 10 هزار ساله دارد و نیاکان ما قبل از حمله عاریایی ها تمدن و فرهنگ و حکومت داشتند اما از وقتی که مهاجم خونخوار سیبری نیاکان ما را شکست دادند و ایران توسط این وحشی های جنگجو اشغال شد ، نه تنها مردم ایران و اطراف بلکه حتی کتابخانه های یونان هم روز خوش ندید.

  • متفاوت
    3

    جهان دراینده دچاریک اپیدمی خطرناک بنام ،جنگ فهم ، خواهدشد،جنگی که شایدبین نسل جدید وقدیم ، نوجوان وپیر،اتفاق خواهدافتاد وچنین جنگی به مراتب خطرناکتر از هر نوع اپیدمی خواهدبودکه تابه حال رخ داده است.حالا شما همچنان درپی ساختارهای حکومتی بیاندیشید.

  • بازنشسته
    1

    بفرمایید الان با رشوه گیران و اختلاس گران چه می کنند؟!

    نظرات شما -
    • ناشناس
      1

      هر چه دزد تر باشند عزیز تر ومقرب تر میشوند .

  • ناشناس
    4

    چه کردن با افتخارعربها با این سرزمین؟

  • ناشناس
    1

    زمانی که عربها به ایران حمله کردند تمام کتابها و هیبت ایرانی رو از بین بردن فقط این سنگ نوشته ها در کوهها و یا جای های که دسترسی به انان نبودند برجا ماند و این دست نوشته ها نشان این هست که در ان زمان ایران چقدر قدرتمند و با شکوه و همراه با عدالت بوده است حالا اخوند های ما برعکس حرف میزنند

  • ناشناس
    3

    هیهات چی بودیم چی شدیم

    نظرات شما -
    • حسین
      2

      تمام دوران گذشته خوب بوده دوران امیر کبیر ، سیاهترین دوران الان است رشوه ،اختلاس ، رانت خواری آزاد است همه در حال تاخت وتاز از همدیگر سبقت میگیرند .....

  • ناشناس
    3

    امروزه چی ؟؟ ما همیشه به گذشته افتخار کردیم کورش و داریوش و نادر .....

  • عادل
    1

    الان هرکس اختلاس نکنه جایی در پست مقام ندارد چون همه باید مثل خودشان باشه ای وای برما

  • ناشناس
    1

    الان نه شما میدانید نه مردم که آیا فلان موردکه بنام اختلاس در افکار عمومی مطرح شد واقعاً اختلاس بود یانه؟ اگر دزدی و اختلاس بوده چرا فلان مسئول متهم همچنان مسئول است؟ پس نبوده و شایعه ای بیشنبوده و چرا فلانی را به جرم اختلاس و دزدی اعدام کردند.... وقتی در اتفاقات دور و بر ما و همکنون اینقدر قطعیت وجود ندارد, چگونه صحبت از اتفاقات و جرائم و کیفرهایی میکنید که در 2500 سال پیش رخ داده....امروز را بچسبیم و شفافیت را بعنوان خواسته عمومی ...باقی ماجرا وقت تلف کردن است....

  • ناشناس
    2

    خدامیدونه پادشاهان ایرانی همه اصیل ونسب داربودندوعادل این آخوندای گداهستندکه معلوم نیست ازکجااومدن اونوقت عمالش میگن انوشیروان ظالم بوده.انوشیروان ازعادل ترین پادشاهان ایرانی بود درود برایران وایرانی.

  • خزان
    2

    در زمان شاه مشتی روشنفکر عمدتا شرق گرا به همراهی کسانی چون شریعتی و جلال آل احمد و کسان دیگر سرگردان در بیابانهای عربستان واقعیات تاریخ گذشته ایران را به سخره گرفتند و نسل جوان آنزمان را در زمین و هوا معلق گذاشتند که با کوچکترین صدای تظاهری به خودبودن شب و روز را در خیابانها گذراندند.عاقبت چون کودک مادر گم کرده نالان و گریان بدنبال گذشتگان در هر کوی و برزن امروز سر میکشند.

  • ناشناس
    2

    طبق این نوشته، دقیقاً از زمان حمله اعراب (در دوره ساسانیان) به ایران، بدبختی ها شروع شد(ورود اعراب به دستگاه خلافت)..

    نظرات شما -
    • ایرانی
      3

      همینطوره ، اعراب فرهنگ ایران را نابود کردند ، امروز هم ما اسیر فرهنگ اعراب هستیم و هرگز پیشرفت نخواهیم کرد . در واقع اجازه پیشرفت به ایران نمی دهند . ارزش پول امارات ۳ برابر دلار آمریکااست . سایر کشورهای عربی هم پولشان از ایران بیشتر می ارزد . منابع و ثروت ایران کجا ، منابع اعراب کجا . ایکاش ایرانی ها کتاب بخوانند و آگاه باشند تا حداقل نسل های آینده مثل ما نابود نشوند .

  • ناشناس
    0

    سلام کلا فرهنگ ایران باستان قدیم حذف وازبین رفتن چون بودنش برای فرزندان اینده پیام بدی برای حکومت اخوندی دارد شما راچه به حکومت داری برین حیاط مسجدها را جارو بزنید یه مثله که گفتن به خره بگن اقا سرگیجه میگیره

  • محمد
    0

    متاسفانه

اخبار مرتبط سایر رسانه ها

    اخبار سایر رسانه ها