روزنامه نیکی ژاپن:
هند در حال بررسی گام بعدی خود پس از لغو معافیت تحریمی بندر چابهار است
کیران شارما در یادداشتی در روزنامه نیکی ژاپن نوشت: هند در حال بررسی گام بعدی خود پس از اجرایی شدن تحریم‌های ایالات متحده علیه یک پروژه کلیدی بندری این کشور در ایران است؛ اقدامی که تحلیلگران می‌گویند می‌تواند جاه‌طلبی‌های هند در زمینه اتصال منطقه‌ای را محدود کند و به‌طور غیرمستقیم به نفع چین تمام شود.
ایالات متحده ماه گذشته اعلام کرد که معافیت اعطاشده در سال ۲۰۱۸ به هند برای ادامه توسعه و بهره‌برداری از بندر چابهار در سواحل جنوب‌شرقی ایران، رو‌به‌روی دریای عمان، لغو می‌شود. این لغو از روز دوشنبه، تنها یک روز پس از آن‌که سازمان ملل تحریم‌ها علیه ایران را به دلیل برنامه بحث‌برانگیز هسته‌ای تهران بازگرداند، اجرایی شد.
این بندر به هند دسترسی به افغانستان محصور در خشکی می‌داد و به شرکت‌های هندی امکان می‌داد بدون نیاز به عبور از پاکستان رقیب، به آسیای مرکزی غنی از انرژی برسند. تحلیلگران همچنین آن را پروژه‌ای می‌دیدند که می‌تواند در برابر بندر گوادر پاکستان ـ محور طرح «کمربند و جاده» چین ـ نقش متوازن‌کننده داشته باشد.
معافیتی که در دوره نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ تمدید شده بود، به شرکت دولتی «ایندیا پورتز گلوبال» و «سازمان بنادر و دریانوردی ایران» اجازه داد در مه سال گذشته قراردادی ۱۰ ساله برای تجهیز و بهره‌برداری از بندر امضا کنند؛ ۹ سال پس از آن‌که دهلی نو یادداشت تفاهمی برای توسعه این تأسیسات با تهران امضا کرده بود. بر اساس این توافق اخیر، هند قصد داشت حدود ۱۲۰ میلیون دلار برای تجهیز بندر سرمایه‌گذاری کند و همچنین یک خط اعتباری ۲۵۰ میلیون دلاری برای زیرساخت‌های مرتبط با پروژه در اختیار تهران قرار دهد؛ به این ترتیب ارزش کل قرارداد به ۳۷۰ میلیون دلار می‌رسید.
«ما در حال حاضر در حال بررسی تبعات لغو این معافیت برای هند هستیم.» این را «راندیر جایسوال»، سخنگوی وزارت امور خارجه هند، در پاسخ به پرسش خبرنگاران بیان کرد.
وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای در ۱۶ سپتامبر گفت که این اقدام «همسو با سیاست فشار حداکثری رئیس‌جمهور ترامپ برای منزوی کردن رژیم ایران» است و افزود که معافیت تحریمی در سال ۲۰۱۸ با هدف کمک به بازسازی و توسعه اقتصادی افغانستان صادر شده بود.
اما اکنون شرایط تغییر کرده است؛ افغانستان از اوت ۲۰۲۱ تحت کنترل طالبان قرار دارد و روابط هند و آمریکا پس از وضع تعرفه‌های سنگین ۵۰ درصدی از سوی ترامپ بر کالاهای هندی ـ شامل جریمه ۲۵ درصدی به دلیل خرید نفت روسیه ـ و همچنین وضع هزینه ۱۰۰ هزار دلاری بر صدور ویزای جدید H-1B که عمدتاً به نفع کارگران فناوری هندی بود، تیره شده است.
«من معتقدم هند حتماً با دولت ترامپ درباره لغو نشدن این معافیت صحبت کرده است، اما در حال حاضر آمریکا می‌خواهد از هر فرصتی برای تحت فشار قرار دادن دهلی نو جهت پذیرش برخی مطالباتش در توافق تجاری دوجانبه که اکنون در حال مذاکره است استفاده کند، به‌ویژه در بخش کشاورزی و برخی حوزه‌های بسیار حساس دیگر.» این را «سانجای کومار پاندِی»، استاد مرکز مطالعات روسیه و آسیای مرکزی در دانشگاه جواهر لعل نهرو، به نیکی آسیا گفت.
او افزود: «بنابراین، تا زمانی که در حوزه توافق تجاری اتفاق تازه‌ای نیفتد، همه این مسائل ـ از جمله تحریم خرید نفت روسیه، یا هزینه ویزای H-1B، یا حتی لغو معافیت تحریم‌های چابهار ـ را می‌توان در زمینه مذاکرات جاری توافق تجاری و تمایل ترامپ به گرفتن حداکثر امتیاز از هند دید.»
«برهما چلانی»، کارشناس ژئو‌استراتژی مستقر در هند، در پستی در ایکس نوشت که لغو معافیت تحریم‌ها بر تجارت هند با افغانستان و آسیای مرکزی ضربه خواهد زد؛ او بندر چابهار را «یک متقابل راهبردی در برابر بندر گوادر پاکستان، پروژه چینی کمربند و جاده» توصیف کرد.
چلانی افزود: «طنز ماجرا اینجاست که هند در سال ۲۰۱۹ با توقف واردات نفت از ایران به‌طور کامل، برای تبعیت از تحریم‌های دوره نخست ترامپ، منافع خود را محدود کرد. آن تبعیت یک سود هنگفت نصیب پکن کرد و چین را تقریباً به تنها خریدار نفت ارزان ایران ـ ارزان‌ترین نفت جهان ـ تبدیل نمود، که امنیت انرژی چین را تقویت کرد و به زیان هند تمام شد.»
او نتیجه گرفت: «سیاست فشار حداکثری ترامپ همواره به معنای بیشترین منفعت برای پکن بوده و این هند است که باید هزینه‌اش را بدهد.»
برخی تحلیلگران معتقدند اقدامات اخیر ترامپ که به هند آسیب زده ـ و به‌ظاهر بر چین تأثیری نگذاشته ـ با هدف رسیدن به یک توافق تجاری یا سرمایه‌گذاری با پکن است. آن‌ها اشاره می‌کنند که ترامپ نشانه‌هایی فرستاده مبنی بر این‌که خواهان دیدار با «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور چین است.
«هر کاری که ترامپ کرده، در واقع همه کشورهایی را که مقابل چین ایستاده بودند، از خود رنجانده است؛ چه هند، چه فیلیپین، ویتنام، ژاپن یا استرالیا. همه کشورهایی که مقاومت کردند، اکنون با تعرفه‌ها روبه‌رو هستند.» این را «نامراتا هاسیجا»، پژوهشگر مرکز تحلیل و راهبرد چین در دهلی نو، گفت.
او افزود: «ترامپ فکر می‌کند می‌تواند با شی جین‌پینگ معامله کند، اما این را از من داشته باشید: روزی که او در دیداری دوجانبه با شی بنشیند، شی او را بارها دور خواهد زد و ترامپ بیش از آنچه به دست آورد، خواهد داد. شی جین‌پینگ زیر فشار داخلی زیادی بود به‌خاطر کندی اقتصاد چین و بحران بخش املاک، اما ترامپ در واقع به رئیس‌جمهور چین یک فرصت دوباره داده است.»
به گفته «راج کومار شارما»، پژوهشگر ارشد اندیشکده «نت‌استرت» در دهلی نو، لغو معافیت تحریم‌ها علیه بندر چابهار از سوی دولت ترامپ همچنین ناشی از یک ملاحظه راهبردی دیگر واشنگتن است.
او گفت: «آمریکا نمی‌خواهد هیچ امتیازی به ایران بدهد. در عین حال، واشنگتن طالبان را تحت فشار گذاشته تا پایگاه هوایی بگرام را در افغانستان به آمریکا واگذار کند.» او به اظهارات اخیر ترامپ اشاره کرد که گفته بود ایالات متحده در تلاش برای بازپس‌گیری این پایگاه است.
شارما تأکید کرد که تحریم‌ها علیه چابهار روی هند تأثیر خواهد گذاشت، چرا که این بندر گره مهمی در تلاش‌های دهلی نو برای اتصال به اوراسیاست. «اکنون این موضوع بیش از پیش به تأخیر خواهد افتاد و فضای راهبردی را برای چین باز خواهد کرد.»
پاندِی گفت هند همچنان باور دارد که بسیاری از این مسائل در آینده حل خواهد شد و شاید دولت ترامپ هم «عقلانی‌تر» به ادامه تعامل با هند نگاه کند. او افزود: «با در نظر گرفتن این موضوع، دولت هند رویکردی بسیار محتاطانه اتخاذ کرده و واکنش شتابزده نشان نداده است.»
به گفته پاندِی، تجارت هند با آسیای مرکزی در حال حاضر «بسیار محدود» و کمی بیش از ۲ میلیارد دلار در سال است و از این رو تأثیر مستقیم چندانی نخواهد داشت. «[اما] در بلندمدت، این خبر بدی برای پروژه‌های اتصال هند است؛ برای تمایلش به دور زدن پاکستان؛ برای تمایلش به ایفای نقش فعال‌تر در افغانستان و آسیای مرکزی. اما باید صبر کرد و دید، زیرا هنوز خیلی زود است برای ارزیابی دقیق تأثیر آن.»
