چگونه یک گروه شبه نظامی وحشی به سرسپرده جدید اروپا تبدیل شد؟ /شبه نظامیان خلیفه حفتر چه کسانی هستند؟

"باسل نحاس" می‌گوید حتی پس از چندین روز در دریا بودن به نظر می‌رسید که همه چیز خوب پیش می‌رود. این تبعه سوریه به همراه حدود صد پناهجوی دیگر از سواحل لیبی به سمت اروپا حرکت کرده بود. نحاس ۳۶ ساله‌ای که نام اش را برای استفاده در این گزارش به خواسته شخص او تغییر دادیم آرزو داشت زندگی تازه‌ای را در هلند آغاز کرده به این امید که بعدا بتواند همسر و دو فرزندش را نیز به آنجا منتقل کند تا در کنار یکدیگر زندگی کنند.

به گزارش اشپیگل، او در تماس تلفنی با خبرنگار "اشپیگل" می‌گوید که قایقی که در آن به سر می‌برد در دریا بر روی امواج آرام به خوبی حرکت می‌کرد. سرنشینان آن قایق علیرغم پرواز پهپاد‌های آژانس حفاظت از مرز‌های اروپایی (فرانتکس) در بالای سرشان از چندین جزیره یونان گذشتند. هدف آنان یعنی رسیدن به سواحل ایتالیا دور از دسترس نبود. با این وجود، در تاریخ ۱۸ آگوست زمانی که قایق به منطقه‌ای رسید که مقام‌های مالت در آن مسئولیت عملیات جستجو و نجات را برعهده دارند یک کشتی با پرچم لیبی به قایق نزدیک شد.

نحاس می‌گوید آنان به سرنشینان کشتی گفتند که زنان و کودکان در قایق هستند. او می‌افزاید: "با این وجود، آنان ما را به در اختیار داشتن اسلحه و مواد مخدر متهم کرده و به سوی قایق مان تیراندازی کردند". نحاس می‌گوید کشتی لیبیایی آنان را به مدت سه ساعت تعقیب کرد و سپس سرنشینان کشتی پناهجویان را با خشونت به داخل کشتی خود انتقال دادند. مقام‌های فرانتکس اعلام کرده اند که یکی از پهپاد‌های آن آژانس از این صحنه فیلمبرداری کرده است. نحاس می‌گوید نام واحدی که مردان درون کشتی به آن تعلق داشتند روی لباس‌های شان نوشته شده بود: طارق بن زیاد*.

او در ادامه اشاره می‌کند که لیبیایی‌ها آنان را به گروگان گرفته به بندر بنغازی انتقال دادند. در آنجا در شرق لیبی جایی که نحاس پیش‌تر هرگز به آنجا نرفته بود پناهجویان مورد آزار و اذیت قرار گرفتند. او می‌گوید: "ما را کتک می‌زدند. به قدری ما را کتک زدند که بدن‌مان از شدت ضربات کبود شد". نحاس می‌گوید لیبیایی‌ها سپس آنان را به درون آب بندر پرتاب کردند. نحاس می‌گوید ساعت‌های ممتمادی در آب بوده و شور بودن آب باعث سوزش بیش‌تر زخم هایش می‌شد.

او می‌گوید: "من در آن لحظه از هوش رفتم و نمی‌دانستم که مرده ام یا زنده هستم. وقتی به هوش آمدم دیدم در ساختمانی در نزدیکی بندر هستیم. در آنجا دیدم لباس نارنجی رنگ مشابه لباس‌هایی که داعشی‌ها بر تن گروگان‌های شان می‌کردند را بر تن دارم. سپس من و چندین مرد دیگر را بستند و به سمت مان شلیک کردند. به یاد می‌آورم با شنیدن صدای شلیک گلوله به زمین افتادم و بیهوش شدم. پس از به هوش آمدن متوجه شدم که به سوی بدن ام شلیک نکرده اند".

تقریبا غیرممکن است که به طور مستقل گزارش نحاس در مورد شکنجه در لیبی قابل تایید باشد. با این وجود، آن چه او بیان کرد با روایت‌های دیگر پناهجویان مطابقت دارد. دادگاه حقوق بشر اروپا در سال ۲۰۱۲ میلادی با صدور حکمی دستور داده بود پناهجویانی که در راه اروپا هستند به دلیل خطر مواجهه با شکنجه و مرگ نباید به لیبی انتقال یابند. با این وجود، به نظر می‌رسد اروپا این خطر را نادیده می‌گیرد. سال‌های متمادی است که مقام‌های اتحادیه اروپا با گارد ساحلی لیبی همکاری می‌کنند.

لیبی در حال حاضر به دو بخش تقسیم شده است دولت برسمیت شناخته شده بین المللی کنترل بخش غربی را در اختیار دارد و یک دولت رقیب در شرق که کنترل بنغازی را در اختیار دارد. گارد ساحلی در بخش غربی کشور پناهجویان را پیش از رسیدن به سواحل اروپا در دریا رهگیری می‌کند. اتحادیه اروپا گارد ساحلی لیبی را آموزش می‌دهد و تامین مالی می‌کند و یک مرکز کنترل نجات در آن کشور ایجاد کرده بود. برای اتحادیه اروپا این سازوکاری راحت بود. اتحادیه اروپا سال‌ها ادعا کرده که دولت طرابلس مسئول منطقه جستجو و نجات بوده به این دلیل که مختصات قایق‌های پناهجویان برای شان ارسال می‌شد و در این میان اروپایی‌ها هیچ گونه مسئولیتی را در قبال هرگونه اتفاقی که پس از رخ می‌داد نمی‌پذیرفتند.

با این وجود، اکنون مسیر‌ها در مدیترانه تغییر کرده اند. قایق‌های بیش تری از تابستان ۲۰۲۲ میلادی توسط قاچاقچیان مهاجر به آب انداخته می‌شوند و از بنغازی و سایر نقاط شرق لیبی حرکت می‌کنند. این منطقه توسط دولت لیبی که از سوی اتحادیه اروپا برسمیت شناخته شده کنترل نمی‌شود. در عوض، خلیفه حفتر یک فرمانده جنگ سالار که با روسیه روابط نزدیکی دارد بر نیرو‌های شبه نظامی در آن منطقه حکمرانی می‌کند. حفتر توسط شبکه‌ای از شبه نظامیان از جمله تیپ طارق بن زیاد گروهی که باسل نحاس می‌گوید او را در دریای مدیترانه به اسارت گرفت مورد حمایت قرار می‌گیرد. شبه نظامیان به صدام حفتر پسر محبوب فرمانده جنگ پاسخگو هستند. به گفته عفو بین الملل افراد تحت امر حفتر مرتکب تجاوز و شکنجه شده و باعث ناپدید شدن افراد شده اند و زندانیان را نیز اعدام کرده اند. بر اساس گزارش محرمانه اتحادیه اروپا آنان توسط مزدوران گروه واگنر مورد حمایت قرار می‌گیرند.

اتحادیه اروپا به طور رسمی از شبه نظامیان فاصله می‌گیرد. سخنگوی کمیسیون اتحادیه اروپا می‌گوید تیپ طارق بن زیاد شریک قانونی آن اتحادیه نیست.

با این وجود، آیا این ادعا حقیقت دارد یا ممکن است اتحادیه اروپا دیگر تنها به گارد ساحلی در غرب لیبی متکی نباشد بلکه مخفیانه با حفتر در شرق لیبی در حال همکاری می‌باشد؟

خبرنگاران درگیر در پروژه تحقیقاتی میدانی در گفتگو با هفت پناهجو از خلال صحبت با آنان به یافته‌های مشترکی دست یافتند. هر هفت نفر آنان ادعا کردند که توسط شبه نظامیان حفتر به زور به لیبی برده شده اند. آنان داده‌های موقعیت کشتی‌ها و هواپیما‌های نظارتی اروپایی را زیر نظر گرفتند و پیام‌های رادیویی ضبط شده و اسناد محرمانه را بررسی کردند. این گزارش نشان می‌دهد که اروپایی‌ها به عملیات طارق بن زیاد با هدف بازگرداندن مهاجران به لیبی کمک کرده‌اند که اصطلاحا "بازگشت به عقب" نامیده می‌شود.

حداقل در سه مورد می‌توان اثبات کرد که مقام‌های فرانتکس یا مقام‌های مالت قایق‌های حمل پناهجویان را کشف کرده اند و سپس آن قایق‌ها توسط نیرو‌های تحت امر حفتر از منطقه جستجو و نجات مالت به لیبی بازگردانده شده اند و این کار با استفاده از مختصات ارسال شده از قایق‌های پناهجویان و شیوه‌های غیر مستقیم دیگر توسط اروپایی‌ها برای هدایت شبه نظامیان لیبیایی میسر شده است.

شبه نظامیان حفتر ظاهرا کار‌هایی که اروپایی‌ها نمی‌خواهند انجام دهند را به نیابت از آنان انجام داده اند. مردان تحت امر حفتر بیش‌تر شبیه باند‌های تبهکار هستند و نه یک گارد ساحلی استاندارد. آنان اساسا به سرسپردگان اتحادیه اروپا تبدیل شده اند علیرغم این واقعیت که کماکان از طریق عملیات قاچاق انسان در لیبی درآمد کسب می‌کنند.

نگاهی به حساب‌های کاربری اینستاگرام و تیک تاک کافیست تا درباره مردانی که خود را عضو تیپ طارق بن زیاد می‌نامند بیش‌تر بدانید. در برخی ویدئو‌ها آنان با پیراهن‌های گوچی و لوئی ویتون بر تن شان ژست گرفته اند و در برخی دیگر از پست‌ها سوار بر جیپ با عینک دید در شب بر روی چشمان شان هستند و کلاه بر سر کرده و مسلسل حمل می‌کنند. از بهار امسال برخی از آنان بر روی عرشه کشتی‌ها نیز ژست گرفته اند و با افتخار چاقو‌های بلندشان را نشان می‌دهند و در حال بریدن گوشت خام برای کباب کردن هستند.

یک پژوهشگر علوم سیاسی امریکایی که نخواسته نام اش فاش شود می‌گوید اعضای "طارق بن زیاد" در حدود ۶ تا ۸ هزار مرد هستند. داده‌ها نشان می‌دهند کشتی آنان توسط یک شرکت که مقر آن در دبی می‌باشد به ثبت رسیده است.

مشخص نیست که چه کسی برای اعزام آن به لیبی هزینه کرده است با این وجود، نکته آشکار شده آن است که اروپایی عملیات آن کشتی را از بهار زیر نظر داشتند. بر اساس گزارش محرمانه‌ای که توسط واحد ماموریت اتحادیه اروپا که وظیفه گشت زنی در دریای مدیترانه را برعهده دارد در تاریخ ۲۵ مه تنظیم شده شبه نظامیان وابسته به حفتر برای اولین بار در آن زمان پناهجویان را به لیبی بازگرداندند. از آن زمان به این سو شبه نظامیان بیش از ۱۰۰۰ نفر را رهگیری کرده اند.

"نورا مارکارد" یکی از کنشگران امور حقوقی می‌گوید:"مقام‌های فرانتکس می‌دانند که افراد انتقال یافته به لیبی در معرض شکنجه و سایر رفتار‌های غیر انسانی قرار می‌گیرند. در نتیجه، آن آژانس باید اطمینان حاصل می‌کرد که طرف دیگری برای مثال کشتی‌های تجاری به سرعت در محل حاضر می‌شوند و مسئولیت نجات پناهجویان را برعهده گیرند. قانون دریایی زنجیره‌ای از مسئولیت‌ها را پیش بینی می‌کند. اگر مانند این مورد هیچ بازیگر ذیصلاحی مسئولیت سازماندهی یا اجرای عملیات نجات را بر عهده نگیرد مسئولیت آن بر عهده فرانتکس بوده است، زیرا کاری که شبه نظامیان انجام داده اند بیش‌تر شبیه یک آدم ربایی است تا عملیات نجات".

به نظر نمی‌رسد که مقام‌های اتحادیه اروپا از اقدامات انجام شده توسط شبه نظامیان لیبیایی آزرده خاطر شده باشند. در یک گزارش داخلی که به دست "اشپیگل" رسیده مشخص شده که فرانتکس از تیپ طارق بن زیاد تحت عنوان "یک قایق گشتی گارد ساحلی" یاد کرده است. برخی از کارشناسان حقوقی مانند مارکارد مدت هاست که از ارسال مختصات به طرابلس انتقاد می‌کنند. اکنون مشخص شده که مرکز کنترل امداد و نجات لیبی نه تنها به گارد ساحلی در بخش غربی این کشور هشدار می‌دهد بلکه اطلاعات را به شبه نظامیان طارق بن زیاد در شرق لیبی نیز انتقال می‌دهد نیرو‌هایی که از روش‌های وحشیانه تری استفاده می‌کنند.

مقام‌های مالت آشکارا اعتراف می‌کنند که با حفتر همکاری کرده اند. یک مقام بلندپایه مالت که نخواسته نام اش فاش شود می‌گوید آنان داده‌های اطلاعاتی را با نیرو‌های تحت فرمان حفتر در شرق لیبی به اشتراک گذاشته اند. آن مقام می‌گوید در اواخر ماه مه هیئتی از مالت از حفتر در بنغازی بازدید کرد. از آن زمان به این سو مقام‌های مالت ظاهرا تیپ طارق بن زیاد را اساسا به عنوان گارد ساحلی رسمی شرق لیبی برسمیت شناخته اند. در یک مکالمه رادیویی مربوط به تاریخ ۲ آگوست که محتوای آن همراه با جزئیات به دست "اشپیگل" رسیده مردی با لهجه مالتی مختصات یک قایق پناهجویان را که به سمت منطقه جستجو و نجات تحت مسئولیت مالت می‌رود در اختیار تیپ طارق بن زیاد قرار می‌دهد. مقام مالتی در آن مکالمه می‌گوید:" "طارق بن زیاد. طارق بن زیاد. من برای تو یک موقعیت دارم. آیا آن موقعیت را می‌خواهی"؟

اتحادیه اروپا دوست دارد تلاش‌های خود برای بستن مرزهایش در پس لفاظی‌های بشردوستانه پنهان کند. "اورسولا فون در لاین" رئیس کمیسیون اروپا اخیرا اعلام کرد که یک "ائتلاف جهانی" برای افزایش فشار بر قاچاقچیان پناهجو تشکیل شده است. او گفت که تمرکز ویژه بر روی مبارزه با شبکه‌های تبهکار است که از مهاجران پول در می‌آورند.

شاید برای آغاز این کار شرق لیبی و مردان تحت فرمان حفتر گزینه خوبی باشند! آنان مدلی را راه اندازی کرده اند که بسیار شبیه اخاذی پول در ازای تامین امنیت و حفاظت از مسیر‌های حمل و نقل است. به ندرت هیچ قایقی بدون اطلاع آنان می‌تواند بنغازی را ترک کند و تنها افرادی که پول کافی به نیرو‌های طارق بن زیاد پرداخت می‌کنند قادر به سوار شدن در کشتی در آنجا هستند.

باسل نحاس می‌گوید این حقیقتی می‌باشد که او تجربه کرده است. او می‌گوید پس از ۲۲ روز شکنجه توسط مردان طارق بن زیاد آنان او را به یک گروه مسلح دیگر تحویل دادند. او می‌گوید پس از پرداخت ۴۰۰۰ یورو باج توسط یکی از آشنایان اش آزاد شد. مذاکرات از طریق واتس آپ انجام شده و "اشپیگل" اسکرین شات‌هایی را از پیام‌ها به دست آورده است که در آن شماره تلفن شخص باج گیرنده دیده می‌شود.