تنش در قره‌باغ کوهستانی، گذرگاه لاچین کجاست و چرا مهم است؟

در جریان گفتگوی تلفنی روز سه‌شنبه ۱۵ اوت کاترین کولونا، وزیر خارجه فرانسه و آرارات میرزویان، همتای ارمنی او نیز، مراتب «نگرانی عمیق» فرانسه از مسدود ماندن گذرگاه لاچین توسط آذربایجان اعلام شد. 

خانم کولونا از «انسداد مداوم این گذرگاه» توسط آذربایجان ابراز تاسف کرد و آن را «مغایر با تعهدات در چهارچوب توافق آتش‌بس و زیان‌آور برای روند مذاکرات دانست».

گذرگاه لاچین به عنوان تنها راه ارتباط زمینی بین منطقه قره‌باغ کوهستانی و جمهوری ارمنستان، مسیری حیاتی برای تامین غذا و برق ساکنان قره باغ است. این گذرگاه که از زمان آتش‌بس سال ۲۰۲۰ میلادی تحت کنترل نیروهای روس‌ است، هم‌اکنون گرفتار محاصره‌‌ای است که توسط آذربایجانی‌ها سازماندهی شده است.

گذرگاهی به داخل خاک آذربایجان

این کریدور نواری به عرض تقریبی ۵ کیلومتر واقع در یک جاده کوهستانی پرپیچ و خم است؛ جاده‌ای به طول بیش از ۶۵ کیلومتر که ارمنستان را به شهر استپاناکرت، مرکز منطقه قره‌باغ کوهستانی متصل می‌کند. این مختصات جغرافیایی سه روستای لاچین، سوس و زابوخ را در دل خود دارد.

گذرگاه لاچین از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به طور رسمی بخشی از خاک کشور آذربایجان بوده است. با این حال از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۲۰ میلادی عملا بخشی از منطقه جدایی‌طلب قره‌باغ کوهستانی قلمداد می‌شده است.

هنگامی که درگیری برای کنترل بر این منطقه مورد مناقشه در سال ۲۰۲۰ از سر گرفته شد، در حقیقت تنها این گذرگاه بود که امکان تخلیه اکثریت جمعیت ارمنی‌تبار را از این منطقه کوهستانی به ارمنستان می‌داد.

در توافقنامه آتش‌بس، ایجاد یک راه جدید تردد برای دور زدن لاچین، سوس و زابوخ نیز پیش‌بینی شده است. آذربایجان به ساکنان این سه روستا در ماه اوت سال گذشته میلادی دستور داد که خانه‌های خود را ترک کنند تا اداره ‌آن منطقه را به دست گیرد و جاده جدیدی به طول ۳۲ کیلومتر بسازد. 

ارمنستان نیز به نوبه خود، هنوز بخشی از جاده خود را تکمیل نکرده است.

مسیری حیاتی

این مسیر تنها جاده‌ای است که این دو سرزمین را به یکدیگر متصل می‌کند و به مردم اجازه تردد و تامین گاز و برق را می‌دهد. با این حال، این مسیرشاهد اقدامات محدودکننده فزاینده‌ای از سوی باکو است.

در ۱۲ دسامبر سال ۲۰۲۲ میلادی گروهی از معترضان آذربایجانی که خود را به عنوان فعالان محیط زیست معرفی کردند، این مسیر را مسدود کردند. در طی مدت، روزهایی بود که تردد با ارمنستان کاملا متوقف شده بود و هیچ فرد و کالایی اجازه عبور نداشت.

در ۲۳ آوریل گذشته نیز باکو به دلایل امنیتی ورودی این جاده را مسدود کرد و از آن زمان به بعد بارها این مسیر بسته شده است. آذربایجان مدعی است که با این کار می‌خواهد از انتقال تجهیزات نظامی توسط ارمنستان جلوگیری کند.

این دو کشور واقع در منطقه قفقاز از اواخر دهه ۱۹۸۰ بر سر قره‌باغ کوهستانی با هم درگیر شده‌اند که این درگیری‌ها به دو جنگ انجامید. آخرین آن در سال ۲۰۲۰ میلادی به شکست نیروهای ارمنی و دستاوردهای ارضی قابل توجه برای آذربایجان منتهی شد.