مهمان کیهانی جدید در منظومه شمسی، فضاپیمای موجودات بیگانه است؟

 دنباله‌دار اطلس سومین جرم میان‌ستاره‌ای شناسایی‌شده‌ در منظومه شمسی است. پیش از این، در سال ۲۰۱۷ جرم اسرارآمیز اوموآموا و در سال ۲۰۱۹ دنباله‌دار ۲I/Borisov از فضای میان ستاره‌ای به منظومه شمسی وارد شده بودند.

نخست تلسکوپ ATLAS در هاوایی نشانه‌های «3I/ATLAS» را در ژوئن ۲۰۲۴ شناسایی کرد. داده‌های جدید نشان می‌دهد که این جرم با سرعتی نزدیک به ۲۱۰ هزار کیلومتر بر ساعت در منظومه شمسی در حرکت است. برخلاف اوموآموا که درخشش نامعمولش سبب شد برخی فیزیک‌دانان احتمال بدهند منشا مصنوعی دارد، در مورد «3I/ATLAS» هیچ شواهد مشابهی وجود ندارد.

رفتار کاملاً طبیعی برای یک دنباله‌دار یخی

به‌گفته‌ی «کارن میچل» ستاره‌شناس در دانشگاه آریزونا: «تمام ویژگی‌های «3I/ATLAS» نشان می‌دهد که با یک جرم طبیعی روبه‌رو هستیم. منحنی نوری آن، میزان بازتاب و حتی مسیر حرکتی‌اش، همگی با مدل‌های متداول دنباله‌دارها سازگار است.»

بررسی‌های تلسکوپ‌های ورا روبین و Pan-STARRS نیز نشان می‌دهد که سطح «3I/ATLAS» عمدتاً از یخ و گردوخاک تشکیل شده و هیچ رفتار غیرعادی در تابش نور یا تغییر مسیر آن دیده نمی‌شود.

مطالعه‌ی اجرام میان‌ستاره‌ای مانند «3I/ATLAS» برای درک فرآیند شکل‌گیری منظومه‌های سیاره‌ای حیاتی است. چنین اجرامی در واقع بقایای مواد خامی‌ هستند که در اطراف ستاره‌های دیگر شکل گرفته‌اند و اکنون با عبور از نزدیکی ما، امکان مشاهده‌ی مستقیم آن‌ها فراهم شده است. پژوهشگران امیدوار هستند با تجزیه‌ طیفی این جرم، بتوانند ترکیب شیمیایی‌اش را با دنباله‌دارهای بومی منظومه شمسی مقایسه کنند و به درک دقیق‌تری از تنوع مواد در کهکشان دست یابند.

تکرار هیجان اوموآموا

اوموآموا در سال ۲۰۱۷ بحث‌برانگیز شد، زیرا برخلاف هر جرم شناخته‌شده‌ دیگری، شتاب غیرعادی و سطحی بسیار بازتابنده‌ داشت. برخی از چهره‌های جنجالی از جمله «آوی لوب»، اخترفیزیک‌دان دانشگاه هاروارد، احتمال دادند که اوموآموا ممکن است مصنوعی و فناوری بیگانه باشد.

اما اکنون، ستاره‌شناسان تأکید دارند که «3I/ATLAS» چنین ویژگی‌هایی ندارد و «فرضیه بیگانگان» در این مورد هیچ مبنای علمی ندارد. بر اساس توضیحات “میچل” : «هر بار که جرمی میان‌ستاره‌ای را می‌بینیم، ذهنمان به سوی احتمال‌های خارق‌العاده می‌رود. اما تا امروز، شواهد همگی در چارچوب فیزیک و شیمی طبیعی قابل توضیح بوده‌اند.»

مطالعه‌ی جدیدی که مسیر حرکت این دنباله‌دار را در طول ۴ میلیون سال گذشته در کهکشان راه شیری مدل‌سازی کرده، نشان می‌دهد که این بازدیدکننده‌ی میان‌ستاره‌ای از ناحیه‌ای بسیار دوردست می‌آید، جایی در مرزهای پرآشوب که قدیمی‌ترین و جوان‌ترین ستارگان کهکشان در آن به هم می‌رسند.

اگر این فرض درست باشد، 3I/ATLAS ممکن است یادگاری از دوران آغازین کهکشان راه شیری باشد؛ جرمی که قدمتی ۷ یا ۸ میلیارد ساله دارد و عمر آن بسیار بیشتر از خورشید است.

اندازه‌ی هسته‌ی دنباله‌دار اطلس در محدوده‌ی ۴۴۰ متر تا ۵.۶ کیلومتر برآورد شده است. این مهمان کیهانی در حال انجام یک سفر چندماهه از میان نواحی درونی منظومه‌ی شمسی است. طبق اعلام ناسا، دنباله‌دار در روز جمعه، ۳ اکتبر ۲۰۲۵ از نزدیک‌ترین فاصله به مریخ گذشت و اکنون در مسیر خود به سمت حضیض خورشیدی (نزدیک‌ترین نقطه به خورشید) در تاریخ ۳۰ اکتبر است.

پس از آن، 3I/ATLAS دوباره راه خود را به سوی فضای میان‌ستاره‌ای در پیش می‌گیرد و در مارس ۲۰۲۶ از کنار مشتری عبور خواهد کرد، سپس برای همیشه از دید ما ناپدید می‌شود. این دنباله‌دار هیچ خطری برای زمین ندارد.

با فعال شدن تلسکوپ رصدخانه‌ی ورا روبین در شیلی در سال ۲۰۲۵، انتظار می‌رود سالانه ده‌ها جرم میان‌ستاره‌ای جدید کشف شود. این امر به دانشمندان امکان خواهد داد تا منشأ، ترکیب و مسیر این بازدیدکنندگان را دقیق‌تر مطالعه کنند بدون آنکه نیازی به توسل به فرضیه‌های غیرعلمی باشد.