نیازی به هیاهو درباره غیبت چین در اجلاس «اتحادیه پایاپای آسیایی» نیست!

لوئو لایی آن، تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار چین در سایت رادیو بین المللی چین نوشت: کشورهای عضو در این گردهمایی عمدتاً در باره کاهش وابستگی به دلار آمریکا تبادل نظر کردند و تصمیم گرفتند یک سیستم تسویه جدید را در مدت یک ماه راه اندازی کنند تا نیازهای مبادلات ارزی بین کشورهای عضو را برآورده کند. با توجه به تشدید بحث دلار زدایی در جهان، برگزاری این اجلاس و برنامه بعدی آن مورد توجه قرار گرفته است.

اتحادیه پایاپای آسیایی در سال 1974 تأسیس شد و در حال حاضر 9 کشور عضو دارد که عبارتند بنگلادش، بوتان، هند، ایران، مالدیو، میانمار، نپال، پاکستان و سریلانکا. علاوه بر 9 کشور فوق شرکت کننده در این اجلاس، 5 کشور از جمله روسیه و افغانستان نیز نمایندگانی را برای شرکت در این اجلاس اعزام کردند و بلاروس و موریس نیز در این نشست درخواست عضویت در این سازمان را ارائه کردند.

خواست کشورهای بیشتر برای عضویت در اتحادیه پایاپای آسیایی نشان می‌دهد که الزامات دلار زدایی در تجارت خارجی کشورهای مختلف به طور مداوم در حال افزایش است. رئیس دوره‌ای اتحادیه پایاپای آسیایی گفت که این سازمان به اعضا در اقدامات دلارزدایی کمک خواهد کرد.

دلیل اینکه دلارزدایی به یک موج جهانی تبدیل شده است، ارتباط زیادی با ایالات متحده دارد. «محمد مخبر» معاون اول رئیس جمهور ایران در سخنرانی خود در این اجلاس از آمریکا به دلیل «استفاده تسلیحاتی» از دلار انتقاد کرد و گفت که دلارزدایی دیگر انتخاب داوطلبانه کشورها نیست، بلکه پاسخی به ایالات متحده است.

ایران به عنوان میزبان اجلاس اتحادیه پایاپای آسیایی نماینده روسیه را به این نشست دعوت کرد، اما نماینده چین را دعوت نکرد که باعث جلب توجه شد و بحثی را برانگیخت. برخی اظهار داشتند که چین به «دلارزدایی» علاقه ندارد و   چین، ایران و روسیه بر سر این موضوع اختلاف نظر داشتند.

اما  فکر می‌کنم اینها صرفاً تفسیرهای افراطی است و نیازی به هیاهو نیست آن هم به دلایل زیر:

اولا، اتحادیه پایاپای آسیایی یک سازمان منطقه‌ای مستقل است، کسانی که برای مشارکت دعوت می‌شوند، طبق ملاحظات راهبردی این اتحادیه صورت می‌گیرد. اعضای این اتحادیه از ایران و عمدتا کشورهای جنوب آسیا تشکیل شده و هدف آن کاهش وابستگی به دلار آمریکا و ایجاد تسهیلات برای تسویه حساب در تجارت بین‌المللی بین کشورهای عضو است. در این اجلاس بر سر راه اندازی سیستم تسویه داخلی کشورهای عضو به اجماع حاصل شد که این اقدام نشان دهنده خودمختاری استراتژیک کشورهای منطقه است موضوعی که چین و جامعه بین‌المللی از دیدن آن خوشحال هستند.

چین برای مدت طولانی تعامل خوبی با اتحادیه پایاپای آسیایی و کشورهای عضو آن داشته است. در سال 1981، زمانی که رئیس سابق اتحادیه و رئیس بانک مرکزی سریلانکا از چین بازدید کرد، از چین برای پیوستن به این اتحادیه دعوت کرد. در سال 1985، «بانک خلق چین» (بانک مرکزی) و «بانک چین» هیئتی را به مقر این اتحادیه فرستادند. در سال‌های اخیر، چین همکاری خوبی با برخی از کشورهای عضو این اتحادیه داشته است. ایران، هند و کشورهای شرکت کننده دیگر مانند روسیه قراردادهای تسویه ارزی محلی با چین امضا کرده‌اند و بنا بر این غیبت چین در اجلاس تاثیری بر همکاری دو طرف نخواهد داشت.

ثانیا، دعوت ایران از روسیه برای شرکت در این نشست، امری منطقی است. هم ایران و هم روسیه در حال حاضر از استفاده از سیستم سوئیفت توسط ایالات متحده مستثنی هستند و هر دو کشور نیازهای شدید برای سیستم تسویه حساب دارند که بتواند جایگزین سوئیفت شود. دعوت از روسیه برای شرکت در این نشست نیز پاسخی عملی به سوء استفاده آمریکا از سوئیفت برای تحریم کشورهای دیگر است. در سال‌های اخیر، ایران و روسیه به دنبال روش‌های تسویه حساب برای دور زدن تحریم‌ها بوده‌اند، مثلا ایجاد سیستم جدید اطلاعات بانکی و کاهش استفاده از دلار آمریکا در تجارت دوجانبه. در اواسط ماه مه، VTB، دومین بانک بزرگ روسیه، دفتری در تهران افتتاح کرد و اولین بانک روسی بود که تسویه حساب‌های تجاری بین روسیه و ایران را انجام می‌دهد. در عین حال دو بانک ایرانی نیز در حال برنامه ریزی برای افتتاح شعب یا دفاتر در روسیه هستند که دلیل مهمی برای دعوت روسیه به این اجلاس است.

اگرچه چین در نشست سران اتحادیه پایاپای آسیایی شرکت نکرد، اما این بدان معنا نیست که چین به هدف اصلی این اتحادیه یعنی «کاهش وابستگی به دلار آمریکا» علاقه ندارد. در واقع، چین یکی از بزرگترین قربانیان سوء استفاده آمریکا از هژمونی دلار است و در مبارزه با هژمونی آمریکا اهدافی مشابه بسیاری از کشورهای دارد. چین همچنین در تجارت با بسیاری از کشورها، از جمله ایران، تسویه ارز محلی را به پیش سوق می‌دهد. البته، با توجه به حجم عظیم تجارت خارجی، چین تسویه حساب با ارزهای خود را طبق ریتم خود و به روش خاص جلو می‌برد، چین به دنبال جایگزینی دلار یا یورو با یوان نخواهد بود زیرا این کار نیز غیر عملی است.