تنش‌های تجاری؛ شتاب‌دهنده گسست در روابط فراآتلانتیک

با این حال، اتحادیه اروپا که به دنبال استقلال راهبردی و افزایش قدرت خود در عرصه جهانی است، بعید به نظر می‌رسد به‌راحتی با واشنگتن سازش کند.

«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا، در تاریخ 23 مه (2 خرداد) اظهار داشت که هدف اصلی از تشکیل اتحادیه اروپا «سوءاستفاده تجاری از ایالات متحده» بوده است. او با انتقاد از عدم پیشرفت در مذاکرات تجاری میان دو طرف، پیشنهاد داد که از اول ژوئن تعرفه‌ای ۵۰ درصدی بر کالاهای اروپایی اعمال شود.

با این حال، به گزارش شبکه «سی‌ان‌ان»، ترامپ در 25 مه (4 خرداد) اعلام کرد که با به تعویق انداختن اجرای این تعرفه تا تاریخ 9 جولای (18 تیر) موافقت کرده است.

بر اساس اعلام «دفتر نماینده تجاری ایالات متحده»، کسری تجاری این کشور با اتحادیه اروپا در بخش کالا در سال 2024 به 235.6 میلیارد دلار رسیده که نسبت به سال 2023، افزایشی معادل 12.9 درصد را نشان می‌دهد. اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین شریک تجاری ایالات متحده به شمار می‌رود و در سال 2024، بیش از 20 درصد از کل صادرات خود را به آمریکا اختصاص داده است.

در حال حاضر، آمریکا تعرفه‌ای معادل 25 درصد بر واردات فولاد، آلومینیوم و خودروهای تولید اتحادیه اروپا اعمال می‌کند و همچنین 10 درصد «تعرفه پایه» بر تقریبا تمامی کالاهای دیگر را همچنان حفظ کرده است. تهدید اخیر ترامپ به اعمال تعرفه 50 درصدی، نارضایتی شدید اتحادیه اروپا را در پی داشته است.

«ماروش شفچوویچ» کمیسر تجارت و امنیت اقتصادی کمیسیون اروپا، تاکید کرده که هرگونه توافق تجاری میان اتحادیه اروپا و آمریکا باید بر پایه احترام متقابل باشد، نه تهدید.

همچنین «لوران سن مارتین» نماینده وزارت تجارت خارجی فرانسه هشدار داده که اعمال تعرفه 50 درصدی قطعاً با اقدامات متقابل اتحادیه اروپا روبه‌رو خواهد شد و این تصمیم در نهایت برای ایالات متحده «پایدار نخواهد بود».

برخی تحلیل‌های رسانه‌ای می‌گوید تهدید ترامپ به اعمال تعرفه بر اتحادیه اروپا ناشی از نارضایتی او از وضعیت فعلی روابط میان دو طرف، به‌ ویژه روند کُند مذاکرات تجاری میان ایالات متحده و اتحادیه اروپا بوده است. «اسکات بسنت» وزیر خزانه‌داری آمریکا ابراز امیدواری کرده که اظهارات ترامپ بتواند «به مذاکرات تجاری با اتحادیه اروپا شتاب بخشد».

آن‌طور که پیداست، ایالات متحده در جریان این مذاکرات انتظار دارد اتحادیه اروپا بازار خود را بیشتر به روی کالاهای آمریکایی باز کند؛ اما در مقابل، اتحادیه اروپا حاضر نیست در مواردی چون حذف مالیات بر ارزش افزوده یا کاهش مقررات نظارت دیجیتال، امتیازی به آمریکا بدهد.

در واقع، از زمان روی کار آمدن ترامپ به عنوان رئیس‌ جمهور ایالات متحده، افزایش تعرفه‌های این کشور نگرانی‌های گسترده‌ای را در اتحادیه اروپا برانگیخته است. بر اساس گزارش «چشم‌انداز اقتصادی بهار 2025 کمیسیون اروپا»، به دلیل عواملی همچون بی‌ثباتی در سیاست‌های تجاری آمریکا، رشد واقعی تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا در سال 2025 تنها 1.1 درصد پیش‌بینی شده است.

ایالات متحده و اروپا که زمانی در حوزه‌های اقتصادی، دیپلماتیک و امنیتی شریکانی نزدیک به شمار می‌رفتند، اکنون با شکاف فزاینده‌ای در روابط فراآتلانتیک مواجه‌اند. هدف اصلی افزایش تعرفه‌ها از سوی ترامپ، کاهش کسری تجاری آمریکا در مبادلات با اتحادیه اروپا و بازگرداندن تولیدات صنعتی به داخل خاک ایالات متحده است. در نتیجه فشار ناشی از این تعرفه‌های سنگین، برخی شرکت‌های اروپایی ممکن است زنجیره‌های سرمایه‌گذاری و تولید خود را به آمریکا منتقل کنند. با این حال، این رویکرد مستقیما صنایع کلیدی اروپا همچون خودروسازی، ماشین‌آلات، هوافضا و داروسازی را تحت ‌تثیر قرار می‌دهد؛ مسئله‌ای که پذیرش آن دید اتحادیه اروپا دشوار است.

مهم‌تر از همه، اظهارات ترامپ مبنی بر «سوءاستفاده اتحادیه اروپا از ایالات متحده» صرفاً به مسائل اقتصادی محدود نمی‌شود، بلکه حوزه‌هایی چون دفاع، دیپلماسی و سایر زمینه‌ها را نیز در بر می‌گیرد. در چنین شرایطی، ایالات متحده نه‌تنها اعضای اتحادیه اروپا و ناتو را برای افزایش هزینه‌های نظامی تحت فشار قرار داده، بلکه در موضوعاتی مانند بحران اوکراین نیز اروپا را تا حدی نادیده گرفته و حتی در خصوص مسائل داخلی برخی کشورهای اروپایی اظهار نظر کرده است. در چارچوب سیاست «اول آمریکا»، تقریبا تمامی ابعاد روابط میان ایالات متحده و اتحادیه اروپا به امری «قابل معامله» تبدیل شده‌اند.

این تغییر رویکرد در آمریکا، توجه اتحادیه اروپا را برانگیخته است. «فرانک-والتر اشتاینمایر» رئیس‌جمهور آلمان، پیش‌تر اعلام کرد: دولت جدید آمریکا دیدگاهی متفاوت از ما نسبت به جهان دارد؛ این دولت به قواعد تثبیت‌شده، شراکت‌ها و اعتماد متقابل پایبند نیست.

همچنین «فردریش مرتس» صدراعظم جدید آلمان و «امانوئل ماکرون» رئیس‌ جمهور فرانسه، تاکید کرده‌اند که اروپا باید وابستگی خود به ایالات متحده را کاهش دهد و در مسیر استقلال و تقویت ظرفیت‌های خود گام بردارد؛ از جمله توسعه توان دفاعی مستقل و ارتقای رقابت‌پذیری در سطح اتحادیه اروپا.

می‌توان گفت مناقشه کنونی میان ایالات متحده و اروپا، نبردی است میان آمریکایی که صرفاً به منافع خود می‌اندیشد و اروپایی که در مسیر «بیداری» گام برمی‌دارد. در موضوعاتی همچون مناقشه اسرائیل و فلسطین، تغییرات اقلیمی و حکمرانی جهانی، اختلاف نظر میان دو طرف به‌روشنی دیده می‌شود.

حتی در حوزه توسعه فناوری و تحول دیجیتال نیز روابط آمریکا و اروپا ماهیتی رقابتی یافته است. برای نمونه، اتحادیه اروپا طی سال‌های اخیر بر نظارت دیجیتال شدت بخشیده، از شرکت‌های فناوری بومی حمایت کرده و بر اساس «قانون بازارهای دیجیتال»، جریمه‌های سنگینی علیه غول‌های فناوری آمریکایی وضع کرده است؛ در مقابل، آمریکا اتحادیه اروپا را به رفتار «ناعادلانه» با شرکت‌های آمریکایی متهم می‌کند.

تحلیلگران بر این باورند که ایالات متحده و اروپا هر دو به این نتیجه رسیده‌اند که جنگ تجاری به سود هیچ‌یک نیست؛ به‌ویژه اتحادیه اروپا که همچنان امیدوار است تنش‌ها کاهش یافته و بتواند به توافقی با آمریکا دست یابد. هرچند در حوزه‌هایی مانند دفاع، انرژی و سایر زمینه‌ها، اروپا ممکن است در کوتاه‌مدت همچنان به همکاری با آمریکا ادامه دهد. «یوهان وادفول» وزیر امور خارجه آلمان نیز اعلام کرده است که کشورش از ادامه گفت‌وگوهای اتحادیه اروپا با ایالات متحده حمایت می‌کند. با این حال، اگرچه در کوتاه‌مدت امکان حفظ همکاری‌ها وجود دارد، فشارهای مکرر واشنگتن می‌تواند در بلندمدت به تقویت روند «گریز از مرکز» در روابط فرا آتلانتیک منجر شود.