آیا فروپاشی اقتصاد جهانی در راه است؟

پیتر شیف، اقتصاددان و سرمایه‌گذار آمریکایی، چند روز پیش در توییتی افزایش قیمت طلا را نشان‌دهنده یک بحران بزرگ مالی و سقوط احتمالی دلار آمریکا دانست. او گفت سهام بسیاری از شرکت‌های معدنی در ماه‌های اخیر سه برابر شده‌اند و اگر کسی هنوز این را نشانه بحران نمی‌داند، در واقع در مرحله انکار به سر می‌برد. آنهایی که توییت را خوانده‌اند و دستی در بازار طلا و دلار دارند، با کمی ترس و لرز به آن نگاه می‌کنند. آیا واقعاً افزایش قیمت طلا نشانه بحران است یا فقط یکی از دوره‌های طبیعی نوسان در بازار جهانی را پشت سر می‌گذاریم؟

پیتر شیف، اقتصاددان و سرمایه‌گذار آمریکایی، چند روز پیش در توییتی افزایش قیمت طلا را نشان‌دهنده یک بحران بزرگ مالی و سقوط احتمالی دلار آمریکا دانست. او گفت سهام بسیاری از شرکت‌های معدنی در ماه‌های اخیر سه برابر شده‌اند و اگر کسی هنوز این را نشانه بحران نمی‌داند، در واقع در مرحله انکار به سر می‌برد. آنهایی که توییت را خوانده‌اند و دستی در بازار طلا و دلار دارند، با کمی ترس و لرز به آن نگاه می‌کنند. آیا واقعاً افزایش قیمت طلا نشانه بحران است یا فقط یکی از دوره‌های طبیعی نوسان در بازار جهانی را پشت سر می‌گذاریم؟

چرا رشد قیمت طلا طبیعی است؟

بخشی از افزایش قیمت طلا در سال ۲۰۲۵ طبیعی و حتی تا حدودی منطقی به نظر می‌رسد. بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف، از چین گرفته تا روسیه، در حال خرید طلا هستند تا وابستگی‌شان به دلار آمریکا را کاهش دهند.

از سوی دیگر مواردی مثل تورم جهانی، جنگ‌های منطقه‌ای و بی‌ثباتی سیاسی باعث شده طلا دوباره به‌عنوان یک پناهگاه امن مطرح شود. از آنجا که عرضه طلا محدود است و استخراج آن پرهزینه خواهد بود، رشد تقاضا به طور طبیعی باعث افزایش قیمت می‌شود اما حتی در این وضعیت هم نباید پیش‌بینی‌هایی مثل افزایش ۵ یا ۱۰ برابری قیمت طلا در کوتاه‌مدت را واقع‌بینانه دانست.

بازار طلا مثل هر بازار دیگری نوسان دارد اما اگر نرخ بهره در آمریکا بالا بماند یا اقتصاد جهانی کمی آرام بگیرد، بخشی از سرمایه‌ها از طلا خارج خواهد شد. به همین دلیل اگرچه رشد طلا نشانه‌ای مبنی بر ضعف دلار است، نباید آن را الزاماً به عنوان آغاز یک بحران بزرگ در نظر گرفت.

افزایش قیمت طلا واقعاً می‌تواند نشانه بی‌اعتمادی به سیاست‌های مالی آمریکا باشد اما الزاماً مقدمه یک فروپاشی کامل نیست

وضعیت دلار آمریکا چقدر نگران‌کننده است؟

پیتر شیف درست می‌گوید؛ دلار آمریکا در معرض خطر فرسایش ارزش واقعی قرار دارد و بدهی دولت فدرال از مرز ۳۵ تریلیون دلار گذشته است. به همین خاطر هزینه بهره آن هر سال بیشتر می‌شود. از سوی دیگر سیاست چاپ پول برای تأمین کسری بودجه هم دیر یا زود به کاهش قدرت خرید دلار منجر می‌شود.

با این حال دلار هنوز پایه اصلی تجارت جهانی است و بیش از ۸۰ درصد معاملات نفت، کالاهای صنعتی و خدمات بین‌المللی با دلار انجام می‌شود. بنابراین هیچ ارز دیگری، از جمله یورو یا یوان چین فعلاً نمی‌توانند به جایگاه و سطح اعتماد جهانی دلار دست پیدا کنند.

پس اگر هم آن بحران فرضی مورد نظر رخ دهد، به احتمال زیاد تدریجی خواهد بود. اگر می‌خواهید آن را در ذهن تصویرسازی کنید باید به فرسایش آرام فکر کنید نه یک انفجار ناگهانی. پاشنه آشیل پیش‌بینی‌ پیتر شیف همین است.

آیا سهام شرکت‌های معدنی واقعاً سه برابر شده‌اند؟

اظهارات شیف درباره سه برابر شدن سهام بسیاری از شرکت‌های معدنی تا حدی درست است. برخی از شرکت‌های استخراج طلا و نقره در سال ۲۰۲۵ رشد چشمگیری داشتند اما این اتفاق اغلب از قیمت‌های بسیار پایین قبلی شکل گرفته. یعنی مثلاً سهمی که در رکود ۲۰۲۲ سقوط کرده بود، حالا برگشته و به نظر می‌رسد ارزش آن سه برابر شده است در حالی که هنوز نتوانسته به قیمت واقعی پیشین خود برسد.

شرکت‌های معدنی ریسک‌های خاص خودشان را دارند و باید از عهده هزینه بالای استخراج، وابستگی به قیمت جهانی فلزات و حتی مشکلات زیست‌محیطی بربیایند. بنابراین رشد قیمت سهام آن‌ها لزوماً نشانه بحران دلار نیست و گاهی فقط انتظارات کوتاه‌مدت بازار را بازتاب می‌دهد.

آیا می‌توان با پیتر شیف مخالفت کرد؟

راستش را بخواهید نمی‌توان به طور قطعی با او موافقت یا مخالفت کرد. هشدارش درباره بدهی، چاپ پول و تورم جدی و کاملاً محترم به نظر می‌رسد اما لحن آخرالزمانی‌اش وقتی می‌گوید «اگر فکر نمی‌کنید بحران در راه است، در انکارید» تا حدی خنده‌دار است.

اقتصاد جهانی با متغیرهای پرتعداد معنا پیدا می‌کند. سیاست‌ بانک‌های مرکزی و تحولات ژئوپولیتیکی پشت سر هم رخ می‌دهند و شکل دیگری به خود می‌گیرند. به همین دلیل شاید بهتر باشد هشدار پیتر شیف را به عنوان «آژیر هشدارآمیز» ارزیابی کنیم، نه یک پیش‌بینی قطعی درباره سقوط دلار.

اگر یک سرمایه‌گذار بودم شخصا ترجیح می‌دادم به جای اینکه از ترس بحران مالی سراغ خرید هیجانی طلا بروم، روی برقراری تعادل در سبد دارایی‌‌هایم متمرکز شوم. خودتان بهتر می‌دانید که اقتصاد هیچ‌وقت به طور قطعی قابل پیش‌بینی نیست و باید هر سناریویی را محتمل دانست.

افزایش قیمت طلا واقعاً می‌تواند نشانه بی‌اعتمادی به سیاست‌های مالی آمریکا باشد اما نباید الزاماً آن را مقدمه یک فروپاشی کامل دانست. مواردی وجود دارد که نشان می‌دهد جهان در حال ورود به دوره‌ای از انتقال تدریجی قدرت مالی است. در این دوره دلار شاید ضعیف‌ شود اما به‌راحتی از بین نمی‌رود.

پس اگر بخواهیم واقع‌بینانه قضاوت کنیم، باید بگوییم افزایش قیمت طلا در اکتبر ۲۰۲۵ زنگ خطر است، نه آژیر قرمز. پس باید آن را نشانه‌ای از تغییرات عمیق در اقتصاد جهانی دانست و برایش آماده شد. این فرآیند، لزوماً سناریوی تاریک شیف را رقم نمی‌زند بلکه به معنای ورود جهان به یک نظام چند ارزی است.

در این نظام، سهم دلار از ذخایر جهانی به تدریج کاهش پیدا می‌کند و در مقام شاهد افزایش سهم طلا، یورو، یوان و سایر ارزها خواهیم بود. این یک انتقال قدرت آرام است!