چرا در پاییز و زمستان افسرده می‌شویم؟

افسردگی فصلی که به اختصار با نام اختلال عاطفی فصلی (SAD) شناخته می‌شود، نوعی از افسردگی است که با تغییر فصل‌ها به‌ویژه در پاییز و زمستان بروز می‌کند. 

این نوع افسردگی اغلب به صورت خستگی مفرط، کمبود انرژی و بدخلقی خود را نشان می‌دهد و معمولا با آغاز پاییز شروع شده و تا ماه‌های سرد زمستان ادامه دارد. افسردگی فصلی پاییز به دلیل کاهش نور روز و تغییرات شیمیایی در مغز به وجود می‌آید که بر خلق و خوی فرد تاثیر منفی می‌گذارد.

تحقیقات نشان می‌دهد که خانم‌ها بیشتر از آقایان به افسردگی فصلی پاییز مبتلا می‌شوند. این احتمال می‌تواند به تغییرات هورمونی و فشارهای اجتماعی مرتبط باشد.

 جوانان نسبت به افراد میانسال و سالمند، بیشتر در معرض خطر افسردگی فصلی قرار دارند. به خصوص در دوره‌های تحولی مانند نوجوانی و جوانی، این حساسیت افزایش می‌یابد.

 افرادی که در مناطق سردسیر و عرض‌های جغرافیایی بالاتر زندگی می‌کنند، به دلیل کمبود نور خورشید بیشتر مستعد این نوع افسردگی هستند. نور خورشید نقش مهمی در تنظیم هورمون‌های شادی‌بخش مغز مانند سروتونین دارد.

 اگر در خانواده سابقه ابتلا به افسردگی اساسی یا اختلال دوقطبی وجود داشته باشد، احتمال ابتلای فرد به افسردگی فصلی نیز افزایش می‌یابد. عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو در این زمینه تأثیرگذار هستند.

در نظر داشته باشید که شناخت این عوامل می‌تواند به پیشگیری و مدیریت بهتر افسردگی فصلی پاییز کمک کند. در صورت بروز علائم، مشاوره با یک متخصص روانشناسی یا روانپزشکی توصیه می‌شود.

جمال شمس، استاد روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با بیان این که در برخی از فصول سال به دلایل نامعلوم ممکن است خلق برخی از افراد دستخوش تغییراتی شود اظهار کرد: افسردگی فصلی اختلالی است که معمولا با تغییر فصل به بالاترین میزان خود می رسد.

 وی افزود: به طور کلی افسردگی فصلی نوعی اختلال است که در آن فرد در دیگر زمان‌های سال شرایطی عادی دارد ولی در فصلی خاص احساس اضطراب و افسردگی می‌کند.

شمس با اشاره به اینکه تابش نور خورشید و ساعت بیولوژیکی بدن که تنظیم کننده ترشح هورمون‌ها است می تواند خلق وخو و خواب را تحت تاثیر قرار دهد تاکید کرد: افرادی که با تغییر فصل دچار افسردگی می‌شوند، به هر میزان نور بیشتری دریافت کند زودتر از افسردگی و تنگی خلق رهایی می یابند.

 عضو هیئت علمی گروه روانپزشکی دانشگاه گفت: خلق 11 درصد از عموم مردم با شروع فصل پاییز و سرد شدن هوا کاهش پیدا می‌کند.

وی با تاکید بر این که تمامی افرادی که دچار افسردگی فصلی می شوند ضرورتا مبتلا به اختلال افسردگی نیستند توضیح داد: ممکن است درصد کمی از افرادی که به یک باره با تغییر فصل دچار اضطراب و افسردگی می شوند به درمان‌های مداخله‌ای نیاز داشته باشند.

 این متخصص روانپزشکی دانشگاه با بیان این که اختلال عاطفی و یا افسردگی فصلی افراد را به شکل‌های متفاوتی تحت تاثیر قرار می‌دهد، افزود: احتمال تغییر خلق در فصل بهار نیز وجود دارد.

شمس با اشاره به این که احتمال بروز افسردگی با شروع فصل پاییز به مراتب بیشتر از بهار است توضیح داد: شیدایی یا مانیا حالتی از افسردگی است، در این مدل از اختلال خلق که همزمان با فصل بهار آغاز می‌شود انرژی فرد بسیار زیاد می‌شود  به شکلی که این اختلال با تظاهراتی همانند نشاط ‌زدگی، تحریک‌پذیری، فعالیت بیش از حد، خلق بالا به صورت شادی، خوش‌بینی افراطی، بیقراری حرکتی، اشکال در تمرکز و برنامه‌ریزی‌های بلندپروازانه دیده می‌شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: در مبتلایان به بیماری دوقطبی، علائم مانیا و شیدایی با شروع فصل بهار و اختلال افسردگی در فصل پاییز عود می‌کند.

متخصص روانپزشکی دانشگاه با بیان این که علائم و نشانه‌های افسردگی فصلی با اختلال افسردگی دائم شباهت زیادی دارد خاطرنشان کرد: کاهش انرژی، تغییرات محسوس در میزان خواب، میل جنسی، توجه و تمرکز و تغییر در میزان اشتها از نشانه‌های افسردگی است.

 این عضو هیئت علمی دانشگاه تنها فاکتوری که افسردگی فصلی را نسبت به سایر اختلالات روانی و افسردگی ها  متفاوت می‌کند، زمان بروز افسردگی فصلی دانست و گفت: افسردگی فصلی در بازه زمانی خاص در سال عود می‌کند.

شمس با بیان این که احتمال بروز تمامی بیماری‎‌ها و اختلالات روان تقریبا یکسان است خاطرنشان کرد: به طور مثال بیشترین سن بروز افسردگی بین 30 تا 40 سال است و یا اختلال دوقطبی و یا بروز شیدایی در 20 تا 25 ساله ها بیشتر دیده می‌شود.

 این عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به این که به طور کلی انواع بیماری‌ها، که اختلالات روان هم از این قاعده مستثنی نیست تاریخ دقیق شروع و یا سن خاصی ندارد تاکید کرد: حتی ممکن است فردی در سن بالای 50 یا کمتر از 20 سال دچار افسردگی یا افسردگی فصلی شود.

شمس با اشاره به اهمیت درمان انواع افسردگی ها تاکید کرد: اگر  این بیماری به موقع تشخیص و درمان ها پیش از شدت گرفتن علائم آغاز شود، روند درمان تا حدود زیادی از بروز مشکلات بعدی جلوگیری خواهد کرد.

 وی استفاده از درمان های دارویی، غیر دارویی و یا مشاوره را از جمله روش‌های درمان افسردگی فصلی دانست و تاکید کرد: درمان این اختلال به کمک نور درمانی، دارو و روش‌های روان‌ پزشکی انجام می‌شود و اگر  فرد به اختلال دوقطبی مبتلا باشد باید به پزشک خود اطلاع دهد چرا که این موضوع برای زمان تجویر نور درمانی و دیگر داروهای ضد افسردگی بسیار اهمیت دارد.

 این متخصص روانپزشکی دانشگاه گفت: درمان با داروهای ضد افسردگی برای برخی از بیماران مبتلا به اختلال عاطفی فصلی، خصوصا اگر علائم شدید باشد بسیار موثر خواهد بود.