چگونه از گزند گرمازدگی در امان بمانیم؟
پزشک عمومی و سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: افزایش دمای هوا در فصل تابستان، خطر گرمازدگی و بیماری‌های گوارشی را بالا می‌برد؛ با رعایت نکات ساده‌ای چون پرهیز از نور مستقیم خورشید، مصرف مایعات و خنک نگه داشتن بدن، می‌توان از پیامدهای خطرناک آن پیشگیری کرد.
پژمان عقدک اظهار کرد: یکی از مشکلات اساسی که همه‌ساله در فصل گرما با آن مواجه هستیم، پدیده گرمازدگی است. این عارضه معمولاً با مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها همراه است که می‌توان از آن جمله به خشک‌شدن پوست در مراحل پیشرفته، قرمزی، گرمی و رطوبت پوست در مراحل اولیه، سردرد، سرگیجه، تهوع، استفراغ، از دست‌دادن آب بدن بر اثر تبخیر، ضعیف‌شدن نبض، افزایش ضربان قلب، گیجی و منگی، گرفتگی عضلات و در مراحل شدیدتر، بی‌هوشی، تشنج و حتی مرگ اشاره کرد. این موارد در سال‌های گذشته، به‌ویژه در موسم حج تمتع در میان زائرانی که اغلب سالمند و جزو گروه‌های آسیب‌پذیر بودند، مشاهده شده است.
وی افزود: گروه‌های آسیب‌پذیر در برابر گرمازدگی شامل زنان باردار، سالمندان، کودکان و افراد دارای بیماری‌های قلبی-عروقی، به‌ویژه کسانی که داروهای قلبی مصرف می‌کنند، هستند. احتمال بروز علائم در این افراد به‌مراتب بیشتر است.
این پزشک عمومی ادامه داد: برای پیشگیری از بروز گرمازدگی، لازم است تا حد امکان از قرار گرفتن در معرض مستقیم نور آفتاب، به‌ویژه در ساعات ۱۰:۰۰ تا ۱۶:۰۰ که شدت تابش و گرما بیشتر است، خودداری شود. در صورت اجبار به خروج از منزل، استفاده از پوشش مناسب مانند کلاه نقاب‌دار، عینک آفتابی، لباس‌های روشن، سبک و نخی و نیز استفاده از کرم ضدآفتاب با SPF بالا که هر یک تا دو ساعت باید تجدید شود، ضروری است.
عقدک توصیه کرد: همواره ظرفی از آب همراه داشته باشیم و در فواصل کوتاه، به‌ویژه هر سه تا پنج دقیقه، مقدار کمی آب بنوشیم تا بتوانیم کاهش آب ناشی از تعریق را جبران کنیم. استفاده از پودرهای خوراکی جبران آب و الکترولیت، مانند ORS نیز مؤثر است، هرچند ممکن است برخی افراد به دلیل طعم آن، تمایل کمتری به استفاده از آن داشته باشند.
وی خاطرنشان کرد: در داخل منزل، به‌ویژه در شرایطی که دمای هوا از ۴۰ درجه بالاتر می‌رود، کولرهای آبی پاسخ‌گو نیستند؛ در این موارد، استفاده از کولر گازی و تهویه مطبوع توصیه می‌شود، همچنین باید از ورود نور مستقیم خورشید از طریق شیشه‌ها جلوگیری کرد و برای این منظور استفاده از پرده‌های ضخیم مؤثر خواهد بود. در محیط‌های داخلی نیز مصرف زیاد مایعات، میوه‌ها، سبزیجات، شیر، شربت‌هایی مانند آبلیمو، به‌لیمو، سکنجبین و نوشیدنی‌های حاوی تخم شربتی به حفظ آب بدن کمک می‌کند.
سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ادامه داد: در صورت استفاده از اتومبیل نیز لازم است شیشه‌ها بالا کشیده شده و از کولر یا سیستم تهویه خودرو استفاده شود. به هیچ عنوان نباید کودکان، سالمندان یا زنان باردار در خودرویی با شیشه‌های بسته رها شوند، چراکه دمای داخل خودرو در عرض دو تا سه دقیقه می‌تواند شش تا هفت درجه افزایش یابد و منجر به بروز علائم شدید گرمازدگی شود.
عقدک با بیان اینکه در صورت بروز علائم گرمازدگی، باید اقدامات فوری انجام شود، گفت: فرد باید فوراً به محیطی خنک، دارای سایه و تهویه مناسب منتقل شود. لباس‌های فرد باید تا حد امکان کاهش یابد. بدن او با اسپری آب یا پارچه خیس خنک شود یا در صورت امکان در وان، تشت یا حوض آب خنک قرار گیرد. در غیر این صورت، کمپرس آب سرد یا کیسه یخ روی بدن قرار داده شود تا خنک‌سازی سریع‌تری انجام گیرد.
وی افزود: در صورتی که فرد دچار گیجی و منگی شده، اما همچنان توانایی نوشیدن دارد، باید به میزان کافی مایعات مصرف کند. خواباندن فرد و قرار دادن پاهای او در سطحی بالاتر از سطح بدن نیز به بازگشت خون از اندام‌های تحتانی به قلب و درنتیجه بهبود خون‌رسانی به مغز کمک می‌کند و موجب هوشیاری بیشتر می‌شود. اگر این اقدامات در مدت ۳۰ دقیقه نتیجه نداد، باید فوراً با اورژانس ۱۱۵ تماس گرفته شود تا تیم فوریت‌های پزشکی به کمک فرد بیاید.
این پزشک عمومی اظهار کرد: در کنار گرمازدگی، بخشی از بیماری‌ها نیز به‌طور اختصاصی در فصل تابستان و در شرایطی که دسترسی به آب آشامیدنی یا سرویس‌های بهداشتی کاهش می‌یابد، شیوع بیشتری پیدا می‌کنند. در این فصل، به دلیل استفاده از سبزیجاتی که با حداقل ضدعفونی یا شست‌وشو مصرف می‌شوند، امکان ابتلا به بیماری‌های گوارشی مانند گاستروآنتریت (استفراغ و اسهال)، اسهال خونی و حتی وبا (التور) افزایش می‌یابد. این وضعیت به‌ویژه در ایامی مانند اربعین که سفرهای جمعی زیادتر می‌شود و افراد در مسیرهای طولانی و شرایط خاصی قرار می‌گیرند، تشدید می‌گردد، البته خوشبختانه هر ساله کمیته‌هایی برای آموزش و حمایت از زائران تشکیل می‌شود، اما کسانی که به‌صورت انفرادی سفر می‌کنند یا نسبت به توصیه‌ها بی‌توجه هستند، بیشتر در معرض خطرند.
عقدک با بیان اینکه اگرچه انتظار داریم ویروس‌ها در فصول سرد سال شایع‌تر باشند، به‌ویژه از پاییز با بازگشایی مدارس و افزایش تجمعات انسانی، اما برخی ویروس‌ها نیز در فصل گرما فعال هستند، گفت: ویروس‌هایی که موجب بروز مشکلات گوارشی می‌شوند، در این فصل بسیار شایع‌اند و بخش زیادی از اسهال‌های تابستانی منشأ ویروسی دارند. گاهی اوقات، حتی همان ویروس‌هایی که علائم تنفسی مانند عطسه، سرفه، آبریزش و گلودرد را ایجاد می‌کنند، ممکن است همراه با دل‌درد، دل‌پیچه و اسهال نیز ظاهر شوند.
وی اضافه کرد: با توجه به گرمای شدید هوا، لزوم مصرف بالای مایعات، رعایت اصول بهداشتی، توجه به شرایط منزل و خودرو و آگاهی از علائم گرمازدگی و بیماری‌های گوارشی اهمیت زیادی دارد. در شرایط اقلیمی سال جاری که شدت گرما در سراسر دنیا و کشور ما افزایش یافته، پیش‌بینی می‌شود تعداد قابل توجهی از افراد نیاز به این مراقبت‌ها داشته باشند. از این‌رو، توصیه می‌شود نکات آموزشی به شیوه‌های مختلف منتشر و در اختیار عموم قرار گیرد تا آگاهی عمومی نسبت به خطرات و روش‌های مقابله با آن افزایش یابد.
