سگ‌های ولگرد، از ترکیه تا ایران

امیر هاشمی مقدم نوشت:

حدودا سه هفته پیش آقای اردوغان در شهر «کیزیلجا حمام» (شمال آنکارا) گفته بود سگ‌های خیابانی باید جمع شده و به پناهگاه‌ها منتقل شوند. دلیل این سخن هم حمله سگ‌های خیابانی به یک کودک در این شهر بود. یک هفته پس از آن اردوغان در سفری که به شهر «غازی آنتپ» (در جنوب ترکیه) داشت، هنگام افتتاح یک مرکز نگهداری سگ‌های خیابانی در آن شهر، دوباره همین سخن را تکرار کرد.

همین سخن رئیس جمهوری ترکیه کافی بود تا بسیاری از منتقدان حضور سگ‌ها در خیابان‌های ایران ٖ(همچون دکتر حسین آخانی، استاد دغدغه‌مند و عزیز گیاه‌شناسی دانشگاه تهران)، طرفداران حیوانات خیابانی را خطاب قرار داده و بگویند ترکیه که تاکنون به‌عنوان الگو در زمینه حقوق حیوانات معرفی می‌شد هم دارد این سگ‌ها را جمع‌آوری می‌کند و بنابراین اکنون دیگر طرفداران حقوق حیوانات بهانه‌ای ندارند.

شخصا به‌عنوان کسی که بارها در رسانه‌های ایران به مدیریت موفق و انسانی ترکیه در زمینه حقوق حیوانات اشاره کرده و آنرا با وضعیت این حیوانات در ایران مقایسه کرده‌ام، خود را مخاطب این انتقادات می‌دانم. بنابراین لازم است در اینجا چند نکته یادآوری کنم:

۱- آقای اردوغان در حالی بار دوم این سخنش را تکرار کرد که داشت یک مرکز دیگر برای نگهداری حیوانات خیابانی افتتاح می‌کرد. یعنی آنها مراکز نگهداری از این حیوانات را دارند و درخواست اردوغان (و طبیعتا بخشی از شهروندان ترکیه) انتقال سگ‌ها از خیابان‌ها به این مراکز است. بنابراین وضعیت ترکیه با ایران که هنوز بیشتر شهرهایش هیچ مرکز نگهداری حیوانات خیابانی ندارند بسیار متفاوت است.

ضمن آنکه هیچ یک از مسئولین رده پایین ایرانی هم تاکنون در مراسم افتتاح همان تعداد مراکز نگهداری حیوانات خیابانی شرکت نکرده‌اند؛ چه رسد به شخصیت‌هایی در سطح رئیس جمهوری کشور. دولت در همه استان‌های ترکیه حتی بیمارستان‌های شبانه‌روزی برای حیوانات خیابانی درست کرده که کارهایی مانند عقیم‌سازی، واکسن، درمان و… را به رایگان انجام می‌دهد.

۲- شهرداری‌های ایران ساده‌ترین روش‌شان کشتار بی‌رحمانه سگ‌هاست. آنچه خشم بخش قابل توجهی از جامعه ایران را بر افروخته همین کشتار است. منتقدان حضور حیوانات در خیابان‌ها هم نمی‌گویند با این حیوانات اکنون چکار کنیم. نهایتا با غذا دهی به آنها مخالفت می‌کنند. خب اگر غذا هم به آنها داده نشود همچنان جمعیت‌شان زیاد است. به نظر می‌آید دست کم بخشی از این منتقدان همچنان موافق کشتار این حیوانات بی‌پناه باشند.

۳- علی‌رغم دو بار تکرار کردن این درخواست از سوی اردوغان، نهایتا وزارت محیط زیست و شهرسازی ترکیه ابلاغیه‌ای به همه شهرداران کشور فرستاد که در آن تصریح شده بود «سگ‌های پیت بول امریکایی، دوگو آرژانتینی، فیلو برزیلی وتوسا ژاپنی، استفروردشیر تریر و بولی امریکایی» باید از خیابان‌ها جمع‌آوری و به پناهگاه‌ها منتقل شوند. چون بسیاری از این حملات به شهروندان توسط سگ‌های نژاد دار انجام می‌شد که بعضا به هر دلیل در خیابان‌ها رها هستند. در این ابلاغیه خبری از دیگر سگ‌های خیابانی نبود.

۴- جالب است که حتی همین تصریح وزارت محیط و شهرسازی هم مورد نقد جدی کانون وکلای حیوانات در چند شهر بزرگ همچون استانبول و آنکارا قرار گرفت و در نامه‌ای اشاره کردند مفاد این ابلاغیه با قوانین حقوق حیوانات در تضاد است؛ چرا که بسیاری از این پناهگاه‌ها از نظر آنها هنوز شرایط لازم برای نگهداری این حیوانات را ندارند.

۵- در ترکیه نهادهای رسمی و مردمی طرفدار حقوق حیوانات و محیط زیست بسیار قدرتمند بوده و دولت ناچار است با آنها وارد تعامل شود. برای نمونه پس از این سخنان اردوغان، صدها هزار شهروند این کشور هشتگ‌هایی علیه این سخنان داغ کرده و طومارهایی که گاه شمار امضاکنندگان نزدیک به صدهزار نفر بود پر کردند. در حالی‌که شرایط نهادهای طرفدار محیط زیست و حقوق حیوانات در ایران نیاز به بازگویی ندارد. آنها به خوبی می‌توانند دولت‌شان را در این زمینه کنترل کنند؛ در حالی‌که ما در ایران چنین قدرتی نداریم. بنابراین در این شرایط نامتوازن، بیان چنین سخنانی عملا آب ریختن به آسیاب برنامه‌های غیر اصولی و حشیانه شهرداری‌هاست.

۶- با همه اینها منتقدان نکات ارزشمندی هم می‌گویند. اینکه جمعیت برخی از این گونه‌های حیوانی (همچون سگ و گربه خیابانی) به شدت در حال زیاد شدن است که برای محیط زیست کشور خطرناک است. برای نمونه بارها سگ‌های ولگرد به‌صورت گله‌ای به حیوانات کمیابی همچون خرس و پلنگ حمله و آنها را کشته‌اند. همچنین غذا دهی غیراصولی به این حیوانات باعث افزایش بیشتر آنها و نیز افزایش گونه‌های دیگری همچون موش‌های فاضلابی است که به دنبال پسماند این غذاها می‌آیند. اما راه حل‌های کوتاه (همچون کشتار) جوابگو نیست. اکنون جامعه ایران هم پذیرش این رفتارهای وحشیانه را ندارد. دولت با همراهی نهادهای مردمی ناچار است دیر یا زود نسبت به جمع‌آوری همه این حیوانات، واکسن زدن و عقیم‌سازی‌شان اقدام و بخشی از آنها را دوباره رهاسازی کرده و بخشی دیگر را در پناهگاه‌ها نگهداری کند. با این روش در یک بازه زمانی حداکثر ۱۵ ساله (سن متوسط یک سگ) این جمعیت کنترل می‌شود. آموزش روش‌های هم‌زیستی با حیوانات اخلاقی‌تر از عادی‌سازی کشتار آنهاست.