ماجرای پُست دردسرساز «شمشادی» که خبر داغ رسانه‌های غربی شد/ روایت خبرنگار صداوسیما از عزاداری خاص فاطمیون خراسانی در زینبیه

حسن شمشادی خبرنگار صداوسیما در جنگ عراق در میدان بحران حضور داشته است و سال‌ها بعد به سوریه می‌رود و از اوج بحران‌های منطقه برای ایران گزارش تهیه می‌کند. او بیشتر از چهار سال در سوریه بوده است و خاطرات زیادی دارد. با اینکه خبرنگار صداوسیماست اما از پوشش خبرها توسط این سازمان نیز انتقاد می‌کند.

بسیاری او را با فعالیتش در فضای مجازی می‌شناسند، انتشار پست‌هایی که بدون جناح‌بندی و ملاحظاتی در شبکه‌های اجتماعی از او دیده می‌شوند موجب استقبال کاربران قرارگرفته است.

او معتقد است عرصه نگفتن‌ها گذشته است و این را خود به‌شخصه در صفحه مجازی‌اش عمل می‌کند. حسن شمشادی میهمان خبرنگاران خبرگزاری فارس در مشهد شده است تا از تجربه‌های حرفه‌ای خبرنگاری در جنگ بگوید. محفلی که با خاطرات مدافعان حرم گره می‌خورد و به انتقاداتی از فضای رسانه‌ای امروز ختم می‌شود.

*دوره نگفتن‌ها گذشته است

شمشادی با اشاره به اینکه در عالم رسانه دو نگاه در مواجهه با مخاطب وجود دارد، گفت: نگاه اول می‌گوید مخاطب فهیم است و می‌فهمد اما نگاه دوم معتقد است هرچه ما بگوییم توسط مخاطب قبول می‌شود، متأسفانه عمده رسانه‌های ما در داخل کشور طرفدار نگاه دوم هستند.

این کارشناس رسانه ادامه داد: این نگاه در دهه 60 و 70 شاید پذیرفته بود اما از سال 78 این باور شکست البته هنوز بسیاری از مدیران در سال 97 نگاه اول را قبول ندارند و این جای تأسف است.

وی افزود: خبرنگار امروز باید این نکته را در کارش لحاظ کند که مخاطب می‌فهمد، هم مدیر مجموعه هم کسانی که قلم می‌زنند و حتی آن‌ها که عکس تهیه می‌کنند، شک نکنید مخاطب می‌فهمد.

خبرنگار صداوسیما در سوریه تأکید کرد: یکی از اصول مهم در خبر صداقت و راست‌گویی است که متأسفانه کمتر رعایت می‌شود، بسیاری معتقدند هر چیزی را نباید بگوییم، به نظر من عرصه نگفتن‌ها گذشته است؛ ما نمی‌توانیم چیزی را نگوییم. یک شعار را سرلوحه کارتان قرار دهید که «جز راست نباید گفت هر راست نشاید گفت» این تکنیک و تاکتیک خبری متعلق به همان دهه 60 و 70 است. باید همه‌چیز را گفت چون ما نگوییم بقیه می‌گویند.

وی در تکمیل این اصل اضافه کرد: با این تکنیک صرفا نمی‌توانیم جلو برویم، نشاید گفت را باید تغییر دهیم، همه‌چیز را باید گفت، صادقانه هم باید گفت اما این هنر شماست که با توجه به نگاهتان و سیاست مجموعه‌ای که در آن کار می‌کنید با روش‌های نوین خبرنویسی و گزارش‌نویسی بتوانید با توجه به سیاست‌های مورد نظرتان همه‌چیز را بگویید.

شمشادی با اظهار تأسف از اینکه بسیاری از رسانه‌ها حتی رسانه‌های بزرگ این مملکت منفعل عمل می‌کنند و منتظر می‌شوند که یک اتفاقی بیفتد بعد می‌آیند سراغش یا تکذیبش می‌کنند گفت: اینکه بعد از 48 ساعت به سراغ یک رویداد می‌رویم می‌پردازند؛ اصلاً در شرایط کنونی پذیرفته نیست.

وی به خبرنگاران حاضر در نشست توصیه کرد: سعی کنید که فعال باشید و منفعل نباشید منتظر نشوید یک اتفاقی بیفتد همه دنیا به آن بپردازند و بعد شما بگویید. شما باید منبع اول و اصلی خبر باشید، طوری باشد که همه بگویند فارس مشهد چنین گفته است...

وی با اشاره به ملاحظات موجود در برخی رسانه‌ها تأکید کرد: خیلی وقت‌ها ما باهم رودربایستی داریم؛ یک سری ملاحظات داریم و می‌گوییم این خبر را ما اول نزنیم، بهتر است. اما این اشتباه است. شما دروغ که نمی‌گویید واقعه را همان‌طور که اتفاق افتاده منعکس می‌کنید، بگذارید منبع اول شما باشید، مورد وثوق مخاطب باشید؛ این باعث اطمینان مخاطب به شما می‌شود.

شمشادی خاطرنشان کرد: من نمونه این را در صفحه اینستاگرام خودم دیده‌ام. وقتی منبع اول شدم خیلی‌ها آمدند. طبیعی است که من به‌عنوان خبرنگار دلم می‌خواهد کارم دیده و شنیده شود.

وی تصریح کرد: در شهر و استانتان هر اتفاقی می‌افتد، شما اول منتشر کنید. از چیزی هم نترسید، وقتی می‌خواهید دکمه انتشار را بزنید دبیران انتشار یک بسم‌الله الرحمن الرحیم بگویند، به خدا توکل کنند و خبر را منتشر کنند.

وی در ادامه توصیه‌های خود به خبرنگاران با اشاره به نگاه‌های صفر و صدی در عرصه نقد گفت: یک نکته خیلی خوبی که می‌خواستم بیان کنم و شما اشاره کردید که این رویکرد اینجا شکل‌گرفته این است که خبرنگار باید مسؤول را به چالش بکشد. البته اگر به‌عنوان نمونه استاندار خراسان رضوی عملکردش بد است اما یک کار خوب انجام می‌دهد حتماً آن را منتشر کنید و از آن تجلیل کنید.

*کارهای خوب را در کنار کارهای بد ببینید

خبرنگار صداوسیما در سوریه اظهار کرد: وقتی کار ارزشمندی از هرکسی می‌بینید ولو اینکه از نظر سیاسی یا از نظر شخصیتی او را نمی‌پسندید آن را هم پوشش دهید، کارهای بدش را هم بگویید؛ این دو در کنار هم باشد، هیچ‌کدام باعث نشود آن یکی را نبینید.

*منتظر نشست خبری نباشید

وی با انتقاد از برخی رفتارهای معمول در میان اهالی رسانه گفت: به نظر من یکی از آفاتی که رسانه‌های ما دارند این است که منتظرند ببینند پیام یا فکس دعوت از کجا می‌آید و بر آن اساس خبرها را تهیه و منتشر می‌کنند. این یک وجه کار است اما همه کار که این نیست.

شمشادی ادامه داد: با وی گفت، وی افزود همه‌چیز تمام می‌شود؟ شما به‌عنوان خبرنگار هیچ وظیفه دیگری در این شهر و استان بزرگ و مهم ندارید؟ همین فقط؟ افزود و تأکید کرد و خاطرنشان کرد بارک‌الله هورا؟ شما اگر در حوزه کاری و سرویس تخصصی خود مطالعه داشته باشید طبیعتاً نقاط ضعف و قدرت آن حوزه را خیلی خیلی خوب شناسایی می‌کنید و هر حرفی را از کسی نمی‌پذیرید و با مسؤولان وارد چالش می‌شوید. می‌گویید آقا این چیزی که می‌گویید خلاف واقع است.

*اگر به خبرنگاری به‌عنوان شغل نگاه کنید، به هیچ جا نخواهید رسید

وی با اشاره به اهمیت کار خبرنگاری بیان کرد: ما به این کارمان یا به‌عنوان یک شغل نگاه می‌کنیم یا به‌عنوان یک علاقه‌مندی. این طبیعی است که وقتی ما برای یک کاری زمان می‌گذاریم زحمت می‌کشیم انتظار داریم که حداقل مابه ازای کارمان را در یک حد متوسطی قدر کارمان را بدانند؛ این‌ها همه طبیعی است و حق ماست؛ جزو حقوق ماست ولی واقعاً اینکه

خبرنگار صداوسیما اظهار کرد: من این کار را دوست دارم با همه سختی‌هایش با همه تهمت‌هایش، کتک‌هایش و تهدیدهایش من این کار را دوست دارم و میدانم که سخت است اما اگر شما صرفا به‌عنوان یک شغل به آن نگاه کنید و علاقه‌مندی ندارید و احساس وظیفه نسبت به آن ندارید؛ همین حالا منِ حسن شمشادی به شما می‌گویم به هیچ جا نخواهید رسید.

وی اذعان کرد: فرض کنید حضرت زینب بابت پیام‌رسانی ماجرای عاشورا می‌گفتند بابت این کار چقدر پول می‌دهند؟ مثلاً این اسارتی که من می‌روم حق مأموریت دارد یا نه؟ این کتک‌هایی که من می‌خورم آیا والی مدینه و شام می‌شوم یا نه؟ درصورتی‌که اصلاً نگاه ایشان این‌گونه نبود پیام‌رسانی با عشق شاه‌بیت کار ایشان بود.

شمشادی با تبیین ابعاد تعهد خبرنگاری تصریح کرد: خبرنگار خیلی خوب کسی است که بتواند یک خبرنگار پژوهشی یا یک پژوهشگر خیلی خوب باشد؛ این معنایش آن است که از آن «وی گفت» ، «وی افزود» ، «خاطرنشان کرد»، «افتتاح کرد»، «راه‌اندازی شد» و این حرف‌ها خیلی فاصله گرفته است، آن‌قدر فاصله گرفته است که این چیزهای دم‌دستی که یا خبر است یا ارزش برایش خنده‌دار است.

*هر کدامتان یک خبر 20:30 شوید

وی با بیان خاطره‌ای از یک سفر خبری گفت: به یکی از استان‌های شمالی رفتم خبرنگاران همه رسانه‌ها بودند و یکی به من گفت آقای شمشادی به اخبار 20:30 بگویید موضوع فلان و فلان در شهر ما را رسیدگی کند؛ گفتم شما هر کدام یک اخبار 20:30 هستید؛ خودتان باید قدر خودتان را بدانید و کاری کنید که او سراغ شما بیاید.

این خبرنگار صداوسیما اظهار کرد: اینکه بگویید صدای ما جایی منتشر نمی‌شود، به خاطر این است که حرفه‌ای عمل نمی‌کنید.

*ماجرای پُست دردسرساز شمشادی که خبر فوری رسانه‌های غربی شد

وی با اشاره به خاطره‌ای از تجربیات فعالیت در شبکه‌های اجتماعی، گفت: برای یک سخنرانی به چهارمحال و بختیاری رفته بودم، همان‌طوری که اخبار را رصد می‌کردیم خبر کودتای ترکیه آمد؛ من منابع را رصد کردم و پست احساساتی گذاشتم که کودتا در ترکیه و خوشحال بودم چراکه من جنایت‌های اردوغان را در این سال‌ها دیده‌ام و زیر آن پست نوشتم خبرهای تکمیلی در کامنت‌ها ارائه می‌شود. تا صبح خبرهای تکمیلی را می‌نوشتم و حدود سیصد چهارصد خبری که رصد کردم با ذکر منبع به اشتراک گذاشتم.

شمشادی ادامه داد: یکی از خبرهایی که دیدم به نقل از اسپوتنیک روسیه بود که نوشته بود هواپیمای رجب طیب اردوغان دقایقی پیش با اسکورت 6 جنگنده ایرانی در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست و من این را در کامنت‌ها منتشر کردم، اما بار اولی که خبر را نوشتم منبع در آنجا کپی نشده بود و لینک آن نیامده بود؛ با اینکه یک بار دیگر درستش کردم اما پست اول مثل بمب ترکید. رسانه‌ها از آن عکس گرفته بودند و نوشتند خبرنگار سوریه گفته است رجب طیب اردوغان به مهرآباد آمد. این خبر به زبان‌های دیگر ترجمه شد. العربیه الجزیره صدای آمریکا و bbc فارسی و بسیاری دیگر به آن استناد کردند؛ و بعد آمدند به من گفتند تو دروغ‌گویی درحالی‌که یک اشتباه کوچک بود؛ مخاطب‌ها از من سؤال می‌کردند خبرنگارهای مختلف در دایرکت از من سؤال می‌کردند؛ البته بعدازآن توضیح دادم که منبع این خبر اسپونتیک بوده و من آن را نقل کردم. فعالیت حرفه‌ای در شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود کار شما دیده شود.

*صفحات شخصی خود را به یک خبرگزاری تبدیل کنید

وی با تشریح اهمیت فعالیت خبرنگاران در فضای مجازی تأکید کرد: شاید با خودتان فکر کنید که صفحه من چون رصد می‌شود تأثیر گزار است؛ من هم که از اول این‌گونه نبودم؛ من هم مثل بقیه فعالیتم را در فضای مجازی آغاز کردم اما بعدازآن اعتماد مخاطبان جلب شد.

شمشادی درباره روش کار در فضای مجازی اظهار کرد: شما هم می‌توانید به‌جای اینکه صرفا عکس از اینجاوآنجا بگذارید صفحه شخصی خودتان را تبدیل به یک خبرگزاری مستند کنید؛ تعهدی که به خبرگزاری فارس دارید به‌جای خودش اما صفحه خودتان را تبدیل به یک خبرگزاری مستند کنید؛ چرا نکنید؟ چه ممنوعیتی وجود دارد وقتی در چارچوب مستند و مستدل حرف می‌زنید؟ حرف مردم را مستند و مستدل بزنید؛ حرف حق را بزنید.

*برای چند دلار بیشتر؟! نه اصلاً

این خبرنگار صداوسیما در بخش دوم نشست با خبرنگاران خبرگزاری فارس در استان خراسان رضوی به سؤالات خبرنگاران پاسخ داد.

وی در پاسخ به اینکه چرا برای نوشتن تجربیات خود از خبرنگاری در جنگ اقدام نمی‌کند، گفت: متأسفانه نوشته‌های آکادمیک در زمینه خبرنگاری در بحران به درد کمتر خبرنگاری می‌خورد و حداکثر 5 تا 10 درصد کاربردی است. برنامه نوشتن کتابی در این زمینه را دارم اما وقت آن در حال حاضر پیش نمی‌آید.

وی ادامه داد: باید بنویسند و من نیز بنویسم. من چند دوره آموزشی خارج از سازمان صداوسیما در 12 ساعت مبانی کلی خبرنگاری در جنگ را گفته‌ام اما کافی نیست؛ هرچند من خود آموزش ندیده‌ام و در 25 سالی که در صداوسیما بودم آموزش ندیدم و همه را تجربی یاد گرفتم، اما تجربیات کاربردی در این زمینه به‌دست‌آمده است که لازم است مکتوب شود.

وی با اشاره به پیشنهاد‌های رسانه‌های خارجی برای همکاری با آن‌ها گفت: من از سال 83 که عراق رفتم و هنوز BBC فارسی راه نیفتاده بود و در حال جذب نیرو بودند؛ از سال 83 تا همین امسال از BBC پیشنهاد کار دارم. اما نمی‌روم چون اعتقاد ندارم. نه‌تنها این رسانه که رسانه‌های زیادی این پیشنهاد را داده‌اند.

وی با بغض این بخش از صحبت‌هایش را ادامه داد: وقتی در کنار من ده‌ها نفر جان خود را از دست دادند و پرپر شدند چرا من آن‌ها را بی‌خیال شوم و به آن‌طرف بروم؟ برای چند هزار تومان بیشتر؟ درست است که سیستم قدر نمی‌داند اما در مجموع روی اعتقاداتی که هستیم بمانیم تا بمیریم بهتر از آن است که به خاطر چهار روز دنیا برای اینکه وضعمان و ماشینمان بهتر شود و پاسپورت رنگ دیگری داشته باشیم روی ارزش‌های خود پا بگذاریم.

*برای سرم جایزه گذاشتند!

وی در پاسخ به سؤالی درباره دشوارترین لحظات کار خبری در سوریه گفت: در تیرماه 91 بعد از حمله به دمشق، می‌خواستند به حلب حمله کنند. مسیر ناامن بود و نمی‌شد به حلب رفت. یک پرواز بیشتر نبود و اگر پروازی می‌خواست انجام شود مثل فیلم «به وقت شام» به رگبار بسته می‌شد. صحنه‌های این فیلم برای بسیاری فیلم بود اما در واقع تخیل، هالیوود، بالیوود و نوشته نویسنده هری‌پاتر نبود این صحنه‌ها واقعیت داشت.

شمشادی داستان حضورش در حلب را این‌گونه توضیح داد: بعدازاینکه با هواپیما به حلب رسیدیم 8 ساعت در فرودگاه منتظر ماندیم تا جاده زمینی برای تردد امن شود. بعدازاینکه یک کاروان عزم کرد که به شهر برود ما هم تلاش کردیم با آن‌ها برویم. در کمین افتادیم؛ با حس ششم خود مطمئن بودم درگیری خواهد شد؛ برای همین از قبل به تصویربردار گفته بودم که از لحظه‌ای که راه می‌افتیم دوربین خود را روشن بگذار و خوشبختانه وقتی ما در کمین افتادیم دوربین تصویربردار همه تصاویر را گرفته بود.

وی اظهار کرد: بعدازاینکه چندنفری زخمی شدند از کمین رها شدیم و درنهایت به شهر حلب رسیدیم. شهر که نبود، شهر ارواح بود. به سراغ فرمانده حلب رفتم و پس‌ازاینکه خود را به او معرفی کردم با من در گوشی حرف می‌زد و این بدان معنا بود که در اتاق او نیز جاسوس وجود داشت.

خبرنگار صداوسیما در سوریه بیان کرد: پس‌ازاینکه نکات امنیتی را دریافت کردم به محل اقامتم رفتم. وقتی به اینترنت دسترسی پیدا کردم، دیدم سایت‌های مخالفین نظام سوریه نوشته بودند که مزدور رژیم جمهوری اسلامی به هلاکت رسید. من در فیس‌بوک نوشتم به حول قوه الهی به سلامت به حلب رسیدم وقتی آن‌ها این مطلب را دیدند دوباره نوشتند مزدور جمهوری اسلامی به‌شدت زخمی شده است!

وی ادامه داد: بعدازاینکه گزارش ما فردای آن روز از خبر 14 سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد، نوشند هرکسی که خبری از مزدور جمهوری اسلامی بدهد جایزه دارد و برای سرم جایزه گذاشتند. یک افسر اطلاعات ارتش سوریه با ما بود اما بعد از این‌ها او هم از ما جدا شد و می‌گفت تو خیلی خطرناک شده‌ای! دیشب تمام صفحه‌ها اسم تو بوده است و برای سرت جایزه گذاشته‌اند.

شمشادی با تشریح فعالیت‌های خبری‌اش طی یک هفته کاری در سوریه به خطرات مختلف خبرنگاری در جنگ اشاره کرد و گفت: پس‌ازاینکه برای برگشت آماده شدیم دیدم سایت‌های مخالف نوشته‌اند به چند متری مزدور ایرانی رسیده‌ایم و به‌زودی تصاویری از سر بریده‌شده‌اش را می‌گذاریم. من وقتی به دمشق رسیدم در صفحه فیس‌بوک خود نوشتم به سلامت به دمشق رسیدم و همچنان جنگ رسانه‌ای را در فضای مجازی با آن‌ها ادامه می‌دادم.

*عزاداری فاطمیون خراسان بسیار خاص و عجیب بود؛ از ته دل!

وی اظهار کرد: من هر جا می‌روم از فاطمیون می‌گویم و در سخنرانی‌های خود از آن‌ها یاد می‌کنم. من در سوریه با این مدافعان حرم که از خراسان می‌آمدند ارتباط زیادی داشتم و حتی یک هفته در مقرها و سنگرهای آن‌ها زندگی کردم. آن‌ها غریب آمدند و غریب می‌رفتند.

وی با اشاره به مهم‌ترین ویژگی فاطمیون گفت: آن‌ها علاوه بر شجاعت بسیار زیادشان، ارادت بسیار زیادی به حرم‌های معصومین در سوریه و به رهبری داشتند. نوع عزاداری آن‌ها در حرم‌ها بسیار عجیب‌وغریب و خاص است. برخی از آن‌ها فقط یک‌دفعه توانستند زیارت کنند و می‌آمدند و شهید می‌شدند و یا برمی‌گشتند. برخی هم حتی یک‌بار نمی‌توانستند زیارت کنند اما عزاداری آن‌ها از ته دل بود و بسیار اشک می‌ریختند.

خبرنگار صداوسیما در سوریه اشاره کرد: روزی که ابوحامد شهید شد، در جمع یاران خود به جولان اشاره کرده بود و گفته بود اصل قصه همین‌جاست و ما داریم به آرزوی خود (مبارزه با اسرائیل) می‌رسیم. بسیاری از فاطمیون و زینبیون غریب بودند.

*قصه سوریه نظامی تمام نخواهد شد

شمشادی در پاسخ به سؤالی در خصوص پیش‌بینی آینده سوریه توضیح داد: پشتوانه مردمی بشار اسد 70 تا 75 درصد است. اینکه در شبکه‌های عربی حرف از زورگویی و استبداد و کشتار بشار اسد می‌گویند این‌گونه نیست. ما نمی‌توانیم عنوان کنیم در زیر مجموعه او هیچ اتفاقی نمی‌افتد. اتفاقات وجود دارد اما به آن شدتی که آن‌ها می‌گویند نیست. اساس قصه‌ای که در خیانت‌های ارتش سوریه بود نفوذ بود. پیش‌بینی من این است این ماجرا با مسایل نظامی پایان پیدا نمی‌کند و دو طرف برای مذاکره در حال افزایش زمین و جمعیت تحت اختیار خود هستند.

*بُعد احساسی قصه‌های مدافعان حرم زیاد شده اما بُعد تحلیلی آن کم است

این کارشناس مسایل سوریه درباره چگونگی تشریح اثرگذار منطق اقدام مدافعان حرم گفت: قصه سوریه رسانه‌ای شروع شد اما ما از همان ابتدا جنگ رسانه‌ای را باختیم. ما نتوانستیم آن را جا بیندازیم و این به خاطر یک سری تفکرات افرادی است که شامل پروژه نفوذ می‌شوند.

وی تأکید کرد: مگر چقدر می‌توانیم «ملازمان حرم» بسازیم؟ بُعد احساسی قصه سوریه برجسته شده اما بُعد سیاسی امنیتی و اعتقادی تشریح نشده است و در بُعد تحلیل کم گذاشتیم. برای بعد احساسی یک آستانه تأثیرگذاری وجود دارد که بعدازآن دیگر احساس دل‌زدگی ایجاد می‌کند و ما فقط در این بُعد کار کردیم و در ابعاد تحقیقی و تحلیلی کاری انجام ندادیم. بُعد احساسی باید در کنار تحقیق و تحلیل باشد.

منبع:فارس

893