از پکن تا تهران؛ همگرایی در الگوی برنامه‌های پنج‌ساله توسعه
در کشوری مانند ایران که همواره کوشیده است با تدوین برنامه‌های توسعه پنج‌ساله، گام‌هایی بلندی در مسیر پیشرفت بردارد، بررسی تجربه دیگر ملت‌ها در این زمینه می‌تواند بسیار آموزنده باشد.
ایران هم‌اکنون در چارچوب «هفتمین برنامه پنج‌ساله توسعه ملی» (۱۴۰۷- ۱۴۰۳)، اهدافی همچون رشد اقتصادی ۸ درصدی در سال، ثبات قیمت‌ها و تحول در نظام مالیاتی را دنبال می‌کند. این برنامه، مشابه با رویکرد چین، بر استفاده بهینه از منابع و تقویت بخش‌های مولد تأکید دارد.
اما در سوی دیگر دنیا، چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، برنامه‌ریزی پنج‌ساله را به سنگ بنای حکمرانی خود تبدیل کرده است. این کشور با ۱۴ برنامه پنج‌ساله پی در پی، یکی از طولانی‌ترین و موفقترین دوره‌های توسعه اقتصادی در تاریخ معاصر را پشت سر گذاشته است. برنامه‌های پنج‌ساله در چین، تنها فهرستی از پروژه‌ها نیستند، بلکه تجلی اراده جمعی یک ملت و نقشه راهی برای تبدیل آرمان‌های بزرگ به واقعیت‌های ملموس محسوب می‌شوند.
عکس: یک کارمند در حال انجام آزمایش بر روی ربات انسان‌نمای «واکر ایکس» در یک شرکت فناوری در شن‌جن، استان گوانگ‌دونگ
برنامه پنج‌ساله پانزدهم چین (۲۰۲۶-۲۰۳۰) برای این کشور از اهمیتی راهبردی برخوردار است. این برنامه، حلقه پیوند دستاوردهای برنامه قبلی (برنامه چهاردهم) به افق بلندمدت سال ۲۰۳۵ است؛ زمانی که چین قصد دارد به یک کشور سوسیالیستی مدرن تبدیل شود. کارشناسان، این دوره را «پنج سال کلیدی و ارتباطی» توصیف می‌کنند.
محورهای اصلی این برنامه بر اساس پژوهش‌های گسترده شکل گرفته و بر چند رکن استوار است:
تأکید بر نوآوری و فناوری: در «برنامه پانزدهم چین»، این کشور قصد دارد با تمرکز بر «تولیدات جدید مولد»، وابستگی خود به فناوری‌های خارجی را کاهش داده و در عرصه‌های هوش مصنوعی، زیست‌فناوری و نیمه‌رساناها به خودکفایی برسد. این امر مستلزم تقویت پایه‌های تحقیق و توسعه داخلی است.
گذار سبز و توسعه پایدار: همسو با تعهدات بین‌المللی برای رسیدن به «اوج کربن» و «کربن خنثی»، برنامه پنج‌ساله پانزدهم چین شاهد شتاب در تحول سبز خواهد بود. توسعه بازار ملی یکپارچه کربن و گسترش همکاری‌های انرژی سبز در مناطق مختلف کشور از اولویت‌های کلیدی به حساب می‌آید.
تعمیق اصلاحات و گشایش بیشتر: این برنامه، نقشه راه برای اجرای بیش از ۳۰۰ مأموریت اصلاحاتی است که در سومین اجلاس عمومی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین تصویب شد. این اصلاحات، زمینه را برای مشارکت بیشتر بخش‌های خصوصی و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی فراهم می‌کند.
تجربه چین در برنامه‌ریزی پنج‌ساله نشان می‌دهد که «یک نقشه راه روشن» و «تعهد به اجرای پیوسته آن» چگونه می‌تواند یک کشور را به قله‌های پیشرفت برساند. برنامه پنج‌ساله پانزدهم چین، فقط یک سند اقتصادی نیست، بلکه بیانیه‌ای است درباره عزم یک تمدن کهن برای شکل‌دهی به آینده خود و جهان.
اشتراکات در مدل برنامه‌ریزی پنج‌ساله بین ایران و چین، پلی برای همکاری راهبردی بین دو کشور ایجاد کرده است. شاید برای ایران، درک عمیق این برنامه و شناسایی حوزه‌های هم‌پوشانی با برنامه‌های توسعه ملی، نه تنها یک فرصت مطالعاتی، بلکه یک ضرورت راهبردی برای همکاری‌های دوجانبه سودمند و پایدار در مسیر توسعه باشد.
