مقاله ویژه وزرای خارجه 3 کشور اروپایی خطاب به ایران

چرا در پی بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران هستیم

مدت‌هاست که جامعه بین‌المللی نسبت به جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران ابراز نگرانی می‌کند. اعتماد به تضمین‌های ایران به پایین‌ترین سطح تاریخی رسیده است، تنش‌های منطقه‌ای رو به افزایش است و قطعنامه کلیدی شورای امنیت سازمان ملل تنها چند هفته دیگر منقضی خواهد شد.

به همین دلیل، ما وزیران امور خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان، این هفته سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» را فعال کردیم تا برنامه خطرناک هسته‌ای ایران در دستور کار شورای امنیت سازمان ملل باقی بماند. اقدام ما پس از دو دهه دیپلماسی بین‌المللی صورت می‌گیرد؛ از سال ۲۰۰۳ که برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران آشکار شد.

در سال ۲۰۱۵ و پس از چندین قطعنامه شورای امنیت، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مورد توافق قرار گرفت. این توافق که ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تأیید شد، توسط ایران امضا شد. برجام غنی‌سازی هسته‌ای ایران را محدود کرد و سازوکارهای نظارتی سازمان ملل را برقرار ساخت تا اعتماد حاصل شود که برنامه هسته‌ای ایران صرفاً صلح‌آمیز است. در برابر تعهد ایران به اجرای برجام، تحریم‌ها کاهش یافت.

قطعنامه ۲۲۳۱ سازوکاری را پیش‌بینی کرده بود تا اگر ایران به تعهدات خود پایبند نماند، هر یک از طرف‌های برجام بتواند روندی را آغاز کند که به بازگشت تحریم‌ها و قطعنامه‌های گذشته منتهی شود؛ همان مکانیزم موسوم به «اسنپ‌بک». این سازوکار به جهان امید داد.

اما در طول دهه گذشته، ایران بارها توافق را تضعیف کرده است. از سال ۲۰۱۹ به این سو، ایران تقریباً تمامی تعهدات برجامی خود را نقض کرده و اکنون ذخایر اورانیوم غنی‌شده‌اش ۴۵ برابر سقف برجام است. ایران آشکارا اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی کرده و اندوخته است؛ سطحی که هیچ کشور فاقد سلاح هسته‌ای دیگری تولید نمی‌کند.

ایران همچنین برخلاف تعهدات برجامی و الزامات حقوقی خود ذیل معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را محدود کرده است. از همین رو، از سال ۲۰۲۲ تاکنون آژانس نتوانسته به جامعه جهانی اطمینان دهد که برنامه هسته‌ای ایران منحصراً صلح‌آمیز است.

اکنون، با افزایش بیش از پیش خطرات برنامه هسته‌ای ایران برای صلح و امنیت بین‌المللی، ما ناچار شدیم روند اسنپ‌بک را آغاز کنیم. در طول یک دهه گذشته تمام تلاش خود را برای حل‌وفصل دیپلماتیک این بحران به کار گرفتیم؛ از جمله ماه‌ها مذاکره در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ که دو بار پیشنهاد توافقی سخاوتمندانه به ایران ارائه دادیم و با مخالفت آن مواجه شدیم.

سال‌هاست که روشن کرده‌ایم نمی‌توانیم اجازه دهیم قطعنامه ۲۲۳۱ بدون دستیابی به توافقی جامع منقضی شود؛ مقامات سه کشور اروپایی در همین سال جاری پنج بار با معاونان وزیر خارجه ایران دیدار کردند. ما با وزیر خارجه ایران، آقای عراقچی، مرتباً گفت‌وگو داشته‌ایم؛ از جمله در ژنو در ماه ژوئن، در بحبوحه جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل. در ماه ژوئیه نیز پیشنهاد تمدید اسنپ‌بک را به وزیر عراقچی ارائه کردیم.

شرایط تمدید پیشنهادی ما عادلانه و واقع‌بینانه بود: بازگشت به مذاکرات برای توافقی جامع؛ پایبندی کامل به تعهدات آژانس شامل بازرسی از همه تأسیسات و مواد هسته‌ای؛ و اقدام برای کاهش ذخایر اورانیوم با غنای بالا. متأسفانه ایران به این شروط تن نداد و گام‌های اندک برداشته‌شده نیز بسیار کمتر از حد انتظار بود. این امر ما را به اقدام این هفته واداشت.

اکنون پس از فعال‌سازی اسنپ‌بک، ۳۰ روز فرصت برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک در موضوع هسته‌ای ایران وجود دارد، پیش از آنکه اسنپ‌بک اجرایی شود و شش قطعنامه پیشین شورای امنیت دوباره لازم‌الاجرا گردد. همچنان راهی روشن برای دیپلماسی باز است، اگر ایران تصمیم به پیمودن آن بگیرد.

اما فعلاً اقدام ما پیامی روشن دارد: ما برای حفظ معماری عدم اشاعه بین‌المللی و مقابله با تهدیدات علیه امنیت جهانی همصدا و همگام عمل خواهیم کرد. اکنون وظیفه ایران است که از تشدید بیشتر خودداری کند، بار دیگر با جدیت وارد تعامل شود و مسیر دیپلماسی سازنده را برگزیند.