چرا باید بزرگترین دریاچه جهان را «کاسپین» بنامیم؟

مجید صیادنورد، دکترای علوم سیاسی گفت: پرداختن به نام دریای شمالی ایران و رسیدن به نامی واحد که برآمده از هویت ایرانی آن باشد یکی از مقدمات و بدیهیات فعالیت و بهره برداری اقتصادی و تجاری از بزرگترین دریاچه جهان است؛ در واقع اسم یک مکان به عنوان یک شاخص، عامل برسازنده بخشی از هویت ملی و برندینگ جهت بهره برداری از آن نقطه و عارضه جغرافیایی قلمداد شده، زمینه ارتقای شاخص های اقتصادی و رونق فضای کسب و کار را فرآهم می کند.

صیادنورد با بیان اینکه طی قرون متمادی دو نام در عرصه بین المللی و داخلی(ایرانیان) از بیشترین کاربرد و اقبال برخوردار بوده است، گفت: در سطح جهانی نام Caspian Sea (دریای کاسپین) و در ادبیات ایران(رسمی - محاوره ای) و کشورهای ترک زبان نام دریای شمالی کشورمان، دریای خزر  Khezer Daryaye نامیده می شود.

وی با بیان اینکه وجه تسمیه نام خزر بر روی پهنه آبی شمالی ایران به حضور قوم خزر باز می گردد، ادامه داد: قوم خزر طایفه ای  بودند که در قرن دوم میلادی از آسیای میانه و سواحل شرقی دریای کاسپین(هیرکانی) وارد بخش شمال غرب و غرب بزرگترین دریاچه جهان شده و استنادات و روایت های تاریخی متعدد بر خوی تهاجمی آنها نسبت به دیگر مناطق مسکونی حاشیه پهنه آبی بزرگ صحه دارد. قومی که با قدرت گرفتن روس ها در هزاره دوم میلادی قدرت تهاجمی و اثرگذاری خود را از دست داده و در اقوام اسلاو هضم و قدرت آنها نیز منقرض گردید. نکته جالب توجه اینکه در هیچ یک از نوشته های نویسندگان مشرق زمین و غربی دوران پیش از اسلام، اثری از نام «خزر» بر دریای شمال ایران وجود ندارد.

صیادنورد با بیان اینکه همه کشورها باید در رابطه با پدیده‌های جغرافیایی به خصوص دریاها، یک نام بین‌المللی به کار برده و به کارگیری یک نام محلی برای کاربرد محلی قابل قبول است، تصریح کرد: پهنه آبی شمال ایران در حال حاضر در داخل کشور به نام دریای خزر شناخته می شود و این در حالی است که در سطح بین المللی آن را به نام caspian sea می شناسند، اعراب نیز آن را بحر القزوین می نامند. نکته جالب توجهی که باید متذکر شد این واقعیت است که برخی پژوهشگران و در تصورات عموم مردم، این باور وجود داشته که خزر ترجمه فارسی کلمه کاسپین است.

وی با اشاره به وجه تسمیه دریای کاسپین، متذکر شد: واژه کاسپین، نمونه انگلیسی شده واژه کاسپی است. در واقع کاسپین نامی است که به جز کشورهای عربی(بحر قزوین) و دولت های قومیت گرای ترک(ترکیه، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان) در سایر نقاط جهان بر این پهنه آبی نامیده شده و به کار می رود. عنوان کاسپین خود از نام قوم کاسپی(یا کاسّی) گرفته شده است که قبل از آریایی‌ها در سواحل جنوب غربی دریای کاسپین جایی در شمال یا جنوب رود کر واقع در قفقاز جنوبی می‌زیستند.

این دکتری علوم سیاسی اضافه کرد: در عهد هخامنشیان و اشکانیان، دریای هیرکان(گرگان) یا «ورکانه» نام دریاچه بزرگی که امروز به غلط دریای خزر خوانده می‌شود، بوده و ورکانه پارسی و هیرکانیا یونانی است. کاسی‌ها یا کاسیان، مردمان سفیدپوستی بودند که از هزاره دوم پیش از میلاد تا دوره ساسانی، مکتوب‌ها و اشاره‌هایی به حضور آنها در شمال و باختر ایران وجود دارد.

 وی با  بیان اینکه کاسپین ها تا زمان حضور و غلبه اقوام آریایی بر سایر قومیت ها در قرن هفتم پیش از میلاد مسیح، قومی در بخش های شمالی و مرکزی ایران بودند و قبل از آریایی ها در این سرزمین فرهنگ و تمدن درخشانی پدید آوردند، تاکید کرد: دریای کاسپین یا هیرکانی رجوع به هویت نامی ایرانی است، زیرا قوم کاسپی(کاس ها) اقوامی ایرانی بودند که قبل از ورود آریایی ها به فلات ایران در کرانه های جنوبی آن زندگی کرده و عقبه قومی بخش قابل توجهی از مردمان کنونی گرگان، مازندران و گیلان از قوم مزبور است. در عین حال نام کاسپین در اسناد و سازمان های(نهادها) بین المللی مورد اتفاق قرار گرفته، عنوانی که برآمده از نام قوم کاسپی یا کاس بوده، امری که دیگر ساکنین دریای شمالی ایران زمین، یعنی روس ها نیز بر آن صحه گذاشته اند.

نباید دنبال اثبات اسامی مناقشه برانگیز بود و بر گرگان، مازندران یا گیلان بر نام دریای شمالی ایران پافشاری کرد. از سوی دیگر درخصوص نام هیرکانی می توان به ثبت جهانی جنگل های حاشیه دریای مورد بحث تحت همین عنوان توجه داشت.

وی تعیین و تصویب نامی برآمده از اصالت تاریخی که مورد اقبال بین المللی است از سوی دولت و مجلس شورای اسلامی را راهکاری پیشنهادی دانست که در بستر علمی از سوی نهادهای علمی - پژوهشی کشور در قالب یک همایش علمی تثبیت می شود و در ادامه به صورت مصوبه قانونی به داستان تعدد نام دریای شمالی ایران و بهره گیری از نامی غیرمناسب و غیر تاریخی، خاتمه می دهد.