مرکز جغرافیایی قاره‌های زمین کجا است؟

به‌طور کلی، انسان‌ها تمایل دارند مرکزِ هر چیز را بیابند و فقدان مرکز، آنان را دچار سردرگمی می‌کند. یونانیان باستان بر این باور بودند که شهر دلفی، اومفالوس یا مرکز جهان است، یعنی دقیقا در میانه‌ی زمین قرار دارد.

 ازآن‌جا که سطح سیاره‌ی زمین تقریبا به شکل کره است، نمی‌توان نقطه‌ی مرکزی دقیقی برای آن تعریف کرد. گرچه، سطح زمین شامل مجموعه‌ای از نقاط و خطوط مهم است که برخی دارای ماهیت فیزیکی (نظیر قطب‌ها یا خط استوا) و برخی دیگر جنبه‌ای قراردادی و مفهومی دارند (مانند نصف‌النهار مبدأ). هریک از قاره‌های زمین ازنظر هندسی قابل تحلیل بوده و دربردارنده‌ی نقطه‌ی مرکزی جغرافیایی هستند، اما تعیین این نقاط بسته به معیارهای مورد استفاده ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد.

تعریف و تعیین «مرکز» یک منطقه با پیچیدگی‌های قابل‌توجهی همراه است؛ زیرا مرزهای بین‌المللی همواره درحال تغییر‌ند، مسائل مفهومی و تعریفی (نظیر اینکه آیا اروپا به‌عنوان قاره‌ای مستقل از آسیا شناخته می‌شود یا خیر) وجود دارد و علاوه بر آن، ملاحظات و منافع محلی نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند.

در دهه ۱۹۶۰، سازمان زمین‌شناسی آمریکا اعلام کرد که تعریف واحد و کاملاً پذیرفته‌شده‌ای برای مرکز جغرافیایی وجود ندارد و هیچ روش کاملا رضایت‌بخشی برای تعیین آن ارائه نشده است. بااین‌حال، با ما همراه باشید تا به بررسی نقاط مرکزی هفت قاره بپردازیم  (هرچند خود این عدد هفت قاره هم کاملا قطعی نیست). این بررسی براساس نسخه‌های پذیرفته‌شده‌تر و با درنظرگرفتن نکات و ملاحظات زیادی انجام شده است.

مکان دقیق مرکز جغرافیایی قاره جنوبگان به‌طور قطعی مشخص نیست. طبق برخی فرضیه‌ها، این مرکز نزدیک خود قطب جنوب واقع شده است که از لحاظ هندسی منطقی به‌نظر می‌رسد، اما تاکنون شواهد مستند و قابل استنادی در حمایت از این ادعا ارائه نشده است. شاید اگر موجودات بومی این سرزمین یعنی پنگوئن‌ها به مسائل جغرافیایی اهمیت می‌دادند، این موضوع روشن‌تر بود.

دو نقطه‌ی مختلف به عنوان مرکز جغرافیایی آسیا مطرح شده است. نقطه اول در نزدیکی شهر قزل در روسیه قرار دارد که در سال ۱۹۶۸ یادبودی نیز در آنجا ساخته شده تا به عنوان مرکز آسیا شناخته شود.

در سال ۱۹۹۲، برآورد دیگری مرکز آسیا را در چین، حدود ۲۰ کیلومتری جنوب‌غربی شهر اورومچی  تعیین کرد.  روستایی که در آنجا وجود داشت جابجا شد و اکنون در محل یادبودی به نام «قلب آسیا» روستای جدیدی ساخته شده است.

وقتی فقط با یک کشور سر و کار داشته باشیم، یافتن مرکز جغرافیایی آسان‌تر است. با‌این‌حال، روش‌های متعددی برای تعیین مرکز جغرافیایی وجود دارد.

روش پذیرفته‌شده‌تر برای یافتن مرکز استرالیا به این صورت است که با استفاده از حدود ۲۴٬۵۰۰ نقطه در خط ساحلی در زمان جزر بالا، شکل دقیق استرالیا ترسیم و سپس مرکز ثقل این شکل محاسبه می‌شود. این مرکز در مختصات جغرافیایی ۲۵ درجه و ۳۶ دقیقه و ۳۶٫۴ ثانیه جنوب و ۱۳۴ درجه و ۲۱ دقیقه و ۱۷٫۳ ثانیه شرق قرار دارد.

تاآنجا که از منابع آنلاین می‌توان دریافت، اختلاف قابل‌توجهی میان کشورها درباره محل دقیق مرکز جغرافیایی آفریقا وجود ندارد.

در چندین منبع، ازجمله اطلس جهان، مرکز آفریقا نزدیک شهر اپنا در کامرون تعیین شده است. مشخص نیست از چه روشی برای تخمین این موقعیت استفاده شده است، اما حداقل اختلاف ‌نظری درمورد تعریف این نقطه به عنوان مرکز قاره آفریقا وجود ندارد.

بااین‌حال، نقطه‌ای که به‌طور رسمی به عنوان مرکز قاره اروپا شناخته می‌شود، در لیتوانی و نزدیکی روستای گیریجا واقع شده است. این نقطه براساس مرکز ثقل شکل هندسی  اروپا تعیین شده است و دانشمندانی که روی این موضوع کار کردند، فرانسوی بودند.

مدت‌ها، شهر راگبی در ایالت داکوتای شمالی مرکز قاره آمریکای شمالی محسوب می‌شد و یادبودی نیز برای نشان‌دادن این موضوع در آن ساخته شده بود. اما حدود ۱۰ سال پیش، در شهر دیگری به نام رابینسون که کمی دورتر است، صاحب یک بار ادعا کرد این شهر هم می‌تواند مرکز قاره باشد و گفت: «ما هم به همان اندازه حق داریم که بگوییم مرکز قاره آمریکا اینجا است.»

روش جدیدی که توسط پیتر راجرسون، پروفسور جغرافیا ارائه شده است نشان می‌دهد که هیچ‌کدام از این ادعاها صحیح نیستند و مرکز واقعی قاره جای دیگری است: شهری به نام «سنتر» در داکوتای شمالی که در ۲۳۰ کیلومتری جنوب راگبی واقع شده است.

مرکز دقیق قاره آمریکای جنوبی در سال ۱۹۰۹ محاسبه شد و در مرکز شهر کویابا در کشور برزیل واقع است. البته اندازه‌گیری‌های دقیق‌تر در دهه ۱۹۹۰ نشان داد مرکز واقعی حدود ۴۵ کیلومتری شمال‌شرق این شهر قرار دارد. با‌این‌حال، این اختلاف ناچیز و قابل چشم پوشی است.