آیا ترجمه مقاله باعث ایجاد خطای علمی تخصصی می‌شود؟

ترجمه مقاله کار دشواری است و حفظ معنا در زبان مقصد، به مشابه آنچه در زبان مبدأ است کار بسیار دقیق و خطیری است. واژه‌ ها می‌ توانند در زبان مبدأ چند معنا داشته باشند و ترجمه آن به زبان دیگر نیز درگیر همین مشکل می‌شود.

انتقال برخی از قوانین دستور زبان نیز می‌تواند سبب نامفهوم شدن و یا دوپهلو شدن متن ترجمه مقاله شود. این موضوع شاید ترجمه متن ادبی را با مشکل روبرو می‌کند و تأثیر بسیار منفی روی ترجمه مقاله حقوقی، پزشکی و مهندسی دارد.

اما نگران نباشید، ما در این مطلب، به بررسی علل به وجود آمدن خطای علمی و در نهایت راهکارهای مفید در رفع آن‌ها می‌پردازیم.

اگر شما هم نگران ترجمه مقاله خودتان هستید، باید در زمینه ترجمه تخصصی مقاله، دانش کافی کسب کنید.

ترجمه مقالات بدون خطا
اولین نکته مهمی که باید بدانید آن است که ترجمه مقاله فعالیتی انسانی است و مانند سایر اقدامات انسانی، خطا نیز جزئی از آن است. این خطاها را می‌توان نارسایی هم نامید. به خاطر آن‌که در بسیاری از مواقع مترجم تخصصی به‌خوبی با مفهوم زبان مبدأ ترجمه خود آشناست؛ اما در بازگردانی آن به زبان مقصد دچار ناتوانی می‌شود. این مطلب به خاطر چند موضوع رخ می‌دهد:

سنگینی مطلب نویسنده اصلی: گاه نویسنده متن اصلی آن ‌چنان با تکلف مینویسد که حتی درک کردن متن برای هم‌ زبانان او نیز مشکل است و مترجم که در جدالی سنگین برای بازگردان متن به زبان مقصد است باید این تکلف را نیز حفظ کند.

ثقل موضوع: در برخی از متون مانند شیمی و فلسفه، زیست‌شناسی و پزشکی، واژگان با ساختاری خاص بیان می ‌شود. هر کلمه یک بیان عمومی ندارد، بلکه در کش‌وقوس استاندارهای علمی و با پسوندها و پیشوندها و ریشه‌های لاتین ساخته می‌ شود.

بی‌ همتا بودن در زبان مقصد: کم نیستند افرادی که خواهان ترجمه مقاله انگلیسی به فارسی و یا ترجمه مقاله از سایر زبان‌ها به فارسی هستند. مشکل این است که بکر بودن موضوع سبب می‌شود که واژه‌سازی و مهم‌تر از آن مفهوم‌سازی لازم در زبان مقصد انجام نشود.

در نتیجه مترجم علاوه بر فهم متن باید اقدام به واژه‌ سازی نیز کند که این کار می‌تواند سبب بروز خطاهایی شود. به‌خصوص در زمینه امور مالی و متون حقوقی این مشکل بسیار به وجود می‌آید.

ناآشنایی مترجم با موضوع: یکی از مشکلاتی که در ترجمه مقاله انگلیسی و یا سایر زبان‌ها وجود دارد، ناآشنایی مترجم با موضوع و مفاهیم بیان‌شده در ترجمه مقاله است. ترجمه تخصصی نیازمند دانش کافی در هر دو زبان مبدأ و مقصد است.

خستگی مترجم: این موضوع اغلب در آخر گفته میشود؛ ولی باید بدانید که مترجم هم مانند سایر نیروهای انسانی توان مشخصی در انجام کارها دارد.

مشکلی که وجود دارد آن است که مترجمان اغلب به اتمام یکباره کار ترجمه و یا حداقل بخش های مشخص و بزرگی از کار در یک نوبت اصرار دارند.

ترکیب آنچه گفته شد سبب ایجاد نارسایی در انتقال معنا از متن مبدأ به مقصد می‌شود که این خود می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. اما در برابر هر مشکل راه‌کاری وجود دارد که آن را در ادامه مطرح می‌کنیم.

راهکارهای جلوگیری از خطای ترجمه
اولین راه‌کاری که برای جلوگیری از خطا در ترجمه مقاله وجود دارد، روخوانی ابتدایی کار است. متأسفانه بسیاری از مترجمان تازه‌ کار، بدون آن‌که متن را یک‌بار روخوانی کنند، شروع به ترجمه مقاله می‌کنند. همین مورد سبب پیچیدگی‌هایی در ترجمه می‌شود. پیشنهاد من برای جلوگیری از خطای علمی خوانش ابتدایی متن و توافق بر سر ترجمه برخی از اصطلاحات است.

دومین راه‌کار آن است که کار به بخش‌های 1000 کلمه‌ای و یا حتی کمتر از آن قسمت شود. مشکل بسیاری از مترجمان اصرار بر ترجمه یک‌باره متن است. برحسب تجربه قسمت کردن کار به بخش‌های هزارکلمه‌ای می‌تواند هم از خستگی کار جلوگیری کند و هم فرصت تنفس را به مترجم تخصصی بدهد.

سومین راه‌کار آن است که از «فناوری‌ های کمک مترجم» استفاده کنید. اکنون دستگاه‌ های کمک مترجم زیادی مانند ترادوس (SDL Trados) به بازار عرضه شده‌اند که به تقسیم جمله به جمله متن، بهره‌گیری از حافظه‌های ترجمه، امکان انتقال اعداد و نشانه ‌ها یک متن کمک می‌کند. ترکیب این موارد باهوش مصنوعی و شباهت فازی سبب میشود که نکاتی که گاه از چشم انسان دور میماند، به‌راحتی نمایان شود و در ترجمه اعمال شود.

چهارمین راه‌کار «ویراستاری» است. حتی بهترین مترجمان و نویسندگان نیز از خطا مصون نیستند. ویراستاری میتواند به ‌خوبی این مشکل در ترجمه مقاله‌ ها را برطرف کند.

پنجمین راهکار ما «مطالعه مداوم» است. هیچ‌ چیزی به‌اندازه مطالعه مداوم نمیتواند به غنای فکری و قلم مترجم کمک کند. اگر مترجم قصد ترجمه خوب دارد، بهره‌گیری از مطالعه مداوم تیزبینی چشم را افزون می‌کند و قدرت نویسنده را افزایش می‌دهد. هیچ‌ چیزی، حداقل در زمان حاضر به ‌اندازه ذهن مترجم تخصصی نمیتواند جلوی خطاهای احتمالی را بگیرد.

ششمین و آخرین راه‌کار ما «رها کردن متن برای یک یا دو روز» است. بهتر است متن ترجمه برای مدت یک یا دو روز دور از چشم مترجم باشد و بعد بازخوانی صورت بگیرد. این فرصت سبب میشود که چشم مترجم آشنایی خود نسبت به متن را از دست دهد و با بازخوانی مجدد اشتباهاتی که در زمان نگارش اولیه رخ داده است، کشف شود.

کلام آخر
ترجمه هم مانند سایر اعمال انسانی عاری از خطا نیست. خطا میتواند گاه منجر به تغییر معنا و یا حتی منظور نویسنده متن اصلی شود. موضوعاتی مانند پیچیدگی متن، دشواری موضوع، بی ‌توجهی به متون مشابه، ناآشنایی مترجم با موضوع و در نهایت خستگی او می‌تواند سبب بروز خطا شود.

اما در مقابل راهکارهایی مانند مطالعه اولیه، تقسیم کردن متن به بخش‌های کوچک‌تر از 1000 کلمه، بهره ‌گیری از فناوری‌های کمک مترجم، ویراستاری، دانش‌اندوزی در ترجمه تخصصی و در نهایت بازخوانی دوباره متن بعد از چند روز رها کردن، می‌تواند به بهتر شدن نتیجه کمک کند.

3931