چند هزار زبان در جهان تکلم می‌شود/ لهجه‌ و گویش‌های ایرانی به شکل اطلس در می‌آید

بهروز عمرانی در همایش تخصصی «زبان مادری» به منظور گرامیداشت روز جهانی زبان مادری اظهار کرد: در واپسین سالهای قرن بیستم زبان شناسان به این توافق رسیدند که یونسکو می‌بایست برای بحران نابودی زبانها چاره اندیشی کرده و از آنها با اقداماتی همچون حمایت مالی ثبت و ضبط و بررسی اسناد و مدارک پشتیبانی کند.

عمرانی افزود: یونسکو به منظور حمایت از تنوع زبانی، چند زبانگی، ترویج، شناخت و نگهداشت حدود 7 هزار زبان موجود در جهان و به ویژه زبان‌هایی که در معرض خطر هستند و پیشگیری از بحران نابودی زبان‌ها و متعاقب آن ناپدید شدن فرهنگ‌ها، روز 21فوریه را روز جهانی زبان مادری نامگذاری کرد.

وی با بیان اینکه زبان مادری تنها زبان نیست بلکه مهمترین نمود یک فرهنگ بوده و پاسداشت آن به منزله ابقا و احیای هویت و فرهنگ جوامع است افزود: یونسکو سال 2019 را به نام «اهمیت زبان های بومی در ایجاد و گسترش صلح و آرامش »نامیده است.

عمرانی در ادامه با اشاره به اینکه کشورها با اجرای مراسم گوناگون در قالب شعر، سرود خوانی، رقص‌های محلی، نمایش های سنتی، انتشار مجله و کتاب این روز را جشن می‌گیرند، تصریح کرد: در ایران نیز هر ساله این روز گرامی داشته می‌شود.

وی گفت: پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه‌ها و متون به عنوان نماینده پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بیش از یک دهه است که به مناسبت این روز مراسمی را در قالب رویداد فرهنگی برگزار و اولویت‌های طرح های پژوهشی اش را نیز به این مهم اختصاص داده و نتایج آنها را در قالب طرح های پژوهشی ، کتاب و مجموعه مقالات منتشر می‌کند.

سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از جمله طرح‌های پژوهشی این پژوهشکده را علاوه بر پرداختن به واژه نامه‌های گویشی و مستند سازی گویش‌ها، موضوع طرح ملی اطلس زبانی ایران عنوان کرد.

عمرانی از جمله اولویت و ضرورت‌های حوزه گویش‌ها و زبان‌های محلی را پرداختن به زبان‌های در خطر دانست که بنابر ضرورت مقرر شده این طرح ملی که از سه سال پیش در گروه زبان و گویش رایج پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه‌ها و متون مطرح و مقدمات آن فراهم شده؛ سال آینده به طور جدی کار خود را ادامه دهد، گفت: طرح ملی اطلس زبانی ایران علاوه بر اینکه مجموعه ای از تمامی میراث زبانی کشور است، تمامی لهجه‌ها و گویش‌ها را در خود جای داده است.

وی با بیان اینکه این طرح با هدف عرضه تصویری از سیمای زبانی کشور در حال تدوین است، تصریح کرد: نمونه‌های گویشی دیجیتالی برای آوانویسی و تهیه اطلس آماده شده است.

عمرانی با بیان این نکته که زبان مادری در شکل گیری هویت و شخصیت افراد موثر است و فراگیری زبان مادری بر تداوم پیوند فرد با گذشته و ریشه خود خواهد افزود، اظهار داشت: از سوی دیگر با نابودی یک زبان در اصل فرهنگ ارزشمند یک قوم همراه با پیشینه تاریخی، اجتماعی و هنری آن از بین می‌رود.

وی خاطرنشان کرد: از جمله اولویت‌ها و ضرورت‌های دیگر درباره گویش‌ها و زبان‌های محلی، پرداختن به موضوع زبان‌های در خطر است که از سال 1394 در گروه زبان و گویش رایج پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه‌ها و متون مطرح شده و مقدمات آن نیز فراهم گشته است.

عمرانی تصریح کرد: بنابر این ضرورت مقرر شده از سال آینده این طرح ملی به طور جدی کار خود را ادامه دهد.

وی در ادامه افزود: گویش‌های ایرانی که به‌صورت اقلیت در کشورهای همسایه (افغانستان، ازبکستان و ...) بکار می‌روند نماینده فرهنگ و تاریخ ایران زمین در آن کشورها هستند و تلاش برای حفظ گویش‌ها در حقیقت کوشش برای پاسداری از میراث فرهنگی کشورمان خواهد بود.

عمرانی خاطرنشان کرد: با توجه به ضرورت اجرای طرح‌های نجات بخشی بر اساس برنامه ششم توسعه مبنی بر تهیه پیوست تخصصی میراث فرهنگی از یک سو و همچنین شناسایی و مستندسازی میراث فرهنگی ملموس و ناملموس در حوزه ایران فرهنگی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، در حوزه پرداختن به زبانها، گویش‌ها و پاسداشت آنها از هیچ کوششی فروگذار نخواهد کرد.

منبع: تسنیم

1981