عاقبت تنش‌ها میان ایران و آمریکا / آیا ایرانی‌ها قادر به مقاومت هستند؟

یک سال پس از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای، ایران تصمیم گرفته است که بخشی از تعهداتش در قبال این توافق را متوقف کند. این واکنش سبب نگرانی و تشدید تنش‌ها میان واشنگتن و تهران ، و اعمال تحریم‌های شدیدتر آمریکا شد. اما چرا ایران چنین تصمیمی را گرفت؟ چه سرنوشتی درانتظار این توافق است؟ دیدیه بیلیون معاون مدیر موسسه IRIS تحلیل می‌کند.

** ایران در پاسخ به گسترش دامنه تحریم‌های آمریکا، روز 8 ماه مه تعلیق «برخی از تعهدات خود» در قبال توافق هسته‌ای را اعلام کرد. این تصمیم ایران چه عواقب و واکنش‌هایی می‌تواند درپی داشته باشد و تهران چگونه می‌تواند درمقابل فشارهای شدید امریکا مقاومت کند و آیا دوام می‌آورد؟

بیانیه ایران درست در سالروز تصمیم ترامپ برای خروج از توافقنامه وین (برنامه جامع اقدام مشترک) در سال 2015 میلادی، پیش آگاهی چندان مطلوبی برای ابقای این توافق چندجانبهنیست. باتوجه به افزایش فشارها علیه ایران و به‌ویژه اعمال تحریم‌های نفتی همچنین لغو معافیت‌ها برای هشت کشور خریدار نفت؛ تهران، سرانجام پس از یک سال صبوری نسبت به بی تفاوتی جامعه جهانی واکنش نشان داد و توقف پایبندی خود به برخی تعهدات موجود در متن برجام را اعلام کرد. با این حال هنوز نمی‌توان گفت که این اقدامات به معنی خروج از توافق هسته‌ای خواهدبود. ولی باید پذیرفت که دامنه تأثیرگذاری این معاهده به‌تدریج کمتر خواهد شد.

برخلاف انتظار، تحریم‌ها علیه ایران آغاز شد و اوضاع اقتصادی این کشور گرچه هنوز به وضعیتی فاجعه‌بار نرسیده؛ ولی نگران کننده است. به گزارش صندوق بین المللی پول، سال 2018 اقتصاد ایران نرخ رشد منفی 3.6 درصد و تورم 40 درصد را تجربه کرد که این تورم در برخی کالاهای اولیه و اساسی به حدود 60 تا 70 درصد نیز رسید. با در نظر گرفتن چنین عناصری کاملا قابل درک است که چرا ایرانیان دیگر به تمایل و اراده اعضای باقیمانده برای اجرای بندهای برجام اعتماد ندارند. باید گفت در وضعیتی شکننده قرار داریم، جایی که این توافقنامه بین‌المللی باوجود عقب‌نشینی آمریکا باید توسط دیگر اعضای باقیمانده حفظ شود؛ آن هم در شرایطی که دائم بر ضرورت اجرای آن تأکید می‌کنند.

ایران راه حل‌هایی کم اما موثر برای مقاومت مقابل فشارهای آمریکا دارد
به زعم آن، ایران راه حل‌هایی کم اما موثر برای مقاومت دارد و از اتحادیه اروپا درخواست کرده است که ظرف مدت 60 روز اقدامات لازم برای مقابله با تحریم‌های آمریکا در چارچوب احترام به توافق هسته‌ای سال 2015 را اتخاذ کند. به‌علاوه ایران با برخی کشورها از جمله چین و به ویژه روسیه روابط نسبتا مستحکمی دارد، طوری که محمدجواد ظریف ، روز 8 ماه مه به این کشور سفر کرد. اما هیچ یک از اعضاء به دلایل مختلف آمادگی لازم به‌منظور ارائه راهکاری پیرامون حمایت از ایران و برجام ارائه ندادند.

در نتیجه، ایران در دوره فعلی تقریبا تنها مانده است و این احتمالا دلیل تصمیم اخیرش می‌باشد؛ به امید آنکه بتواند امتیازاتی برای مقابله با اقدامات دولت ترامپ از دیگر طرف‌های برجام کسب کند.

تحلیل دیدیه بیلیون در سایت فرانسوی IRIS عاقبت تنش‌ها میان ایران و آمریکا / آیا ایرانی‌ها قادر به مقاومت هستند؟
راه اندازی اینستکس توسط اتحادیه اروپا
** تهران با ابلاغ بیانیه ای به دیگر کشورهای امضا کننده توافق هسته‌ای و تهدید به از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای، تلاش می‌کند تا اتحادیه اروپا را برای اجرای تعهداتش به منظور دور زدن تحریم‌های آمریکا تحت فشار قرار دهد. اما آیا اروپایی‌ها امکان اتخاذ اقداماتی که ایران را از شر سیاست «فشار حداکثری» ایالات متحده نجات دهد، دارند؟

آنها توان این اقدام را دارند؛ اما باید پرسید: آیا تمایل دارند؟ این مسئله به اراده سیاسی و هماهنگی آنها بازمی‌گردد. تاکنون اتحادیه اروپا تصمیم گرفته است که سیستمی برای نقل و انتقالات مالی به نام اینستکس در فرانسه راه اندازی کند. سیستمی اعتباری برای مبادلات با تهران بدون استفاده از دلار که امکان دور زدن تحریم‌های آمریکا را فراهم می‌آورد. در حقیقت نه تنها تحریم‌های آمریکا وجود دارند، که دولت ترامپ هم احتمالا براساس اصلی به نام «فراسرزمینی»، تصمیم می‌گیرد دولت‌ها و شرکت‌هایی که از تحریم‌ها تبعیت نکرده‌اند به صورت یکجانبه مجازات کند. بنابراین منطقی است که دو مفهوم روابط جهانی درمقابل یکدیگر قرارگیرند؛ که در یک سو، ترویج یکجانبه‌گرایی آمریکا و در طرفی دیگر علاقه‌مندی قدرت‌هایی به چندجانبه‌گرایی قرارگیرد.

تصمیم روز 31 ژانویه اتحادیه اروپا، پیرامون راه‌اندازی و اجرای سیستم تبادلات مالی اینستکس درنهایت تقریبا درحد یک حرف باقی ماند.

متأسفانه حواشی بزرگی پیرامون بیانیه‌های اتحادیه اروپا وجود دارد، بیانیه‌هایی که می‌بایست سریع در مسیری صحیح به حرکت درمی‌آمد و به اقداماتی واقعی براساس تعهدات اجرایی می‌شد. شاید دلیل تعیین ضرب الاجل 60 روزه ایرانیان برای تعهدات اتحادیه اروپا نیز همین باشد. البته واکنش تهران قابل درک است، ولی عکس‌العمل‌های منفی و هشدارهای تهدیدآمیز برخی دولت‌های اروپایی از جمله فرانسه مایه تأسف و غیرقابل درک است؛ زیرا تنها قدرتی که به محتوای این توافقنامه بین‌المللی احترام نگذاشت، ایالات متحده است.

باید یادآورشد که در میان بندهای معاهده 2015، این واقعیت وجود داشت که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند به طور منظم و غیرمنتظره روی خاک ایران بازرسی و کنترل‌هایی داشته باشد و این به منظور تأیید و بررسی اجرای محتوای معاهده 2015 بود. این بازرسی‌ها بارها انجام شده است و هر بار بازرسان آژانس انرژی اتمی پایبندی ایران به تعهدات را تأکید کرده‌ است. ما دست کم می‌توانیم دلیل تلخی شدید از سوی مسئولان ایرانی را فراتر از برخی اظهارات درحمایت از برجام درک کنیم. در واقع هیچ اقدامی درقبال این توافقنامه اجرا نشده است و شرکت‌های غربی و به خصوص اروپایی‌ها کاملا از ایران خارج شده‌اند.

آیا این مسئله سنگ‌اندازی جلوی پای شرکت‌ها نبود و واقعا دولت‌های اروپایی جرأت مخالفت با دولت دیکتاتوری ترامپ را نداشتند؟

شمار کشورهای طرفدار چندجانبه‌گرایی، بدون شک بیش از ایالات متحده است، ولی روی موضع خود علیه یک‌جانبه‌گرایی با هم متحد نیستند. هیچ کس جسارت درگیری و دادن پاسخی قاطع به شیوه جمعی، مصمم و سازمان یافته یا حتی مقاومت مقابل کسی که می‌خواهد قدرت خود را به عنوان اولین قدرت به مابقی جهان تحمیل کند، ندارد.

وضعیت منطقه کاملا ناپایدار و خطرناک
** ایالات متحده با اعزام ناو هواپیمابر و بمب افکن‌هایی به منطقه خلیج فارس نسبت به بیانیه اخیر ایران واکنش نشان داد. آیا استراتژی ایرانی قابل دفاع و موثر خواهد بود؟ آیا جنگی میان ایران و آمریکا رخ خواهد داد؟

درخصوص اعزام ناوهواپیمابر و بمب افکن‌های B-52، قطعا شاهد افزایش تنش‌ها خواهیم بود، اما در این زمینه باید خونسرد و شفاف باقی بمانیم. در چنین وضعیتی هرکدام از طرف‌ها سطح پاسخ‌ها را با بیانیه‌هایی کوبنده و اقداماتی محکم افزایش خواهند داد.

رهبران اسرائیلی در خط مقدم افراط گرایی
کاملا روشن است که صدای چکمه‌های نظامی، بسیار نگران کننده به گوش می‌رسد و وضعیت منطقه کاملا ناپایدار و خطرناک به نظر می‌رسد. متحدان منطقه‌ای ایالات متحده که پیروان افراط‌گرایی هستند و در خط مقدم آنها رهبران اسرائیلی قرار دارند از تهدیدهای بی‌وقفه علیه ایراندست برنمی‌دارند و حامی بی‌قید و شرط تصمیمات ترامپ هستند. در این میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیز به نوبه خود مشوق دولت ترامپ هستند؛ چرا که آنها از دیرباز مخالف امضای توافق هسته‌ای میان ایران و آمریکا 2015 بودند و به تلاش‌های خود علیه ایران ادامه می‌دهند.

تحلیل دیدیه بیلیون در سایت فرانسوی IRIS عاقبت تنش‌ها میان ایران و آمریکا / آیا ایرانی‌ها قادر به مقاومت هستند؟
در چنین وضعیتی بروز و افزایش تهدیدها متقابل است، اما هیچ تقارنی میان طرفین وجود ندارد. به این مفهوم که ایالات متحده که مسئول اصلی وخیم‌تر شدن اوضاع است و هراتفاقی ممکن است طی یک روز بیفتد و کوچکترین جرقه‌ای به بشکه‌های باروت سرایت کرده و آتشی گسترده را در منطقه شعله‌ور کند. در مواجهه با چنین وضعیت نگران کننده‌ای، باید اروپا هرکاری که ممکن است انجام دهد. اما این به آن مفهوم نیست که تنها از ایرانیان درخواست کنیم که با استفاده از بلوغ و ابتکارات سیاسی و دیپلماتیک خود این وضعیت تنش‌زا، خطرناک و شکننده را مهارکنند.

هیچ کس نمی‌تواند خطر جنگ را از میان بردارد یا آنرا انکار کند
هیچ کس نمی‌تواند خطر جنگ را از میان بردارد یا آنرا انکار کند. اما آیا ایرانی‌ها قادر به مقاومتخواهند بود؟ بله چرا که آنها سرشان را خم نمی‌کنند و هرگز مقابل آمریکا زانو نمی‌زنند. اما یک عدم تقاون میان نیروها و قدرت طرفین وجود دارد. با درنظر گرفتن ائتلافی از نیروهای آمریکایی، سعودی و اسرائیلی، کاملا روشن است که در صورت بروز جنگ ایران با وضعیت دشواری روبه رو خواهد بود.

منبع: ایران

15