طالبان سینما آریانای کابل را نابود کرد
گروه طالبان در تازهترین اقدام خود علیه نمادهای فرهنگی افغانستان، سینما «آریانا» در کابل را تخریب کردند؛ سالنی قدیمی که دههها یکی از مهمترین مراکز نمایش فیلم و فعالیتهای هنری در پایتخت افغانستان به شمار میرفت.
در ۱۱ فروردین ۱۴۰۱، سینما «آریانا» پس از هفت ماه تعطیلی به دست طالبان، دوباره درهای خود را به روی علاقهمندان گشود و بهعنوان بزرگترین سالن سینمای افغانستان امیدی تازه برای هنرمندان و دوستداران فرهنگ ایجاد کرد؛ اما این امید تازه دوامی نداشت و سرانجام با تخریب کامل این سینما توسط طالبان، یکی از مهمترین نمادهای فرهنگی کابل از میان رفت.
بیشتر بخوانید: بزرگترین سینمای افغانستان بازگشایی شد
تصاویر و ویدیوهایی که در شبکههای اجتماعی منتشر شده، نشان میدهد که ساختمان این سینما با بولدوزر تخریب شده و عملا اثری از آن باقی نمانده است. منابع محلی میگویند این عملیات با نظارت شهرداری کابل، که اکنون زیر نظر طالبان فعالیت میکند، انجام شده است.
«پاک کردن حافظه جمعی»
تخریب سینما آریانا با موجی از واکنشها در داخل و خارج از افغانستان روبهرو شده است. هنرمندان، فعالان فرهنگی و کاربران شبکههای اجتماعی این اقدام را «حذف آگاهانه حافظه فرهنگی» و «ادامه جنگ طالبان با هنر» توصیف کردهاند.
برخی منتقدان میگویند طالبان نهتنها با سینما و موسیقی مخالفاند، بلکه به شکل سیستماتیک در حال حذف نشانههای زندگی مدرن و فرهنگی از فضای عمومی افغانستان هستند. شماری از فیلمسازان افغان در تبعید نیز گفتهاند که تخریب سینما آریانا تنها از بین بردن یک ساختمان نیست، بلکه پاک کردن بخشی از هویت شهری کابل است.
در مقابل، مقامهای طالبان توضیح روشنی درباره دلیل تخریب این سینما ارائه نکردهاند. برخی رسانههای نزدیک به طالبان مدعی شدهاند که این ساختمان «فرسوده» بوده و قرار است به جای آن پروژه عمرانی جدیدی اجرا شود؛ ادعایی که منتقدان آن را بهانهای برای توجیه تخریب میدانند.
پیشینه سینما آریانا و نقش آن در فرهنگ شهری کابل
سینما آریانا یکی از قدیمیترین سالنهای سینما در کابل بود که از دههها پیش میزبان نمایش فیلمهای داخلی و خارجی، برنامههای فرهنگی و گردهماییهای هنری بود. این سینما برای نسلهای مختلف شهروندان کابل، نمادی از دوران شکوفایی فرهنگی و ارتباط افغانستان با سینمای جهان به شمار میرفت.
این سینما که در دهه ۱۹۶۰ ساخته شده، در دوره نخست حکومت طالبان هم متروکه شده بود اما در سال ۲۰۰۴ با همراهی و هدایت یک گروه فرانسوی بازسازی شد . ژان مارک لاو، معمار فرانسوی که این پروژه را انجام داده بود، در واکنش به این خبر گفت که احساس میکند بولدوزرها قلب او را ویران کردهاند.
سیاری از سینماگران افغان میگویند که آریانا تنها یک سالن نمایش نبود، بلکه بخشی از خاطره جمعی شهر کابل و نمادی از حضور هنر در زندگی روزمره مردم محسوب میشد.
سابقه برخورد طالبان با سینما و هنر
تخریب سینما آریانا در امتداد سیاستهایی قرار میگیرد که طالبان از زمان بازگشت دوباره به قدرت در سال ۲۰۲۱ در پیش گرفتهاند. طالبان پس از تسلط بر افغانستان، نمایش فیلم، فعالیت سینماها، پخش موسیقی و بسیاری از برنامههای هنری را ممنوع کردند.
در دوره نخست حاکمیت طالبان در دهه ۹۰ میلادی نیز سینماها تعطیل یا تخریب شدند و بسیاری از آرشیوهای فیلم و عکس از بین رفت. پس از بازگشت طالبان، سالنهای سینما یکی پس از دیگری بسته شدند و برخی از آنها به انبار، ساختمان اداری یا مکانهای دیگر تغییر کاربری دادند.
منتقدان میگویند طالبان با این اقدامات، نهتنها آزادیهای فرهنگی را محدود کردهاند، بلکه در حال بازنویسی اجباری فضای عمومی و تاریخی افغانستان مطابق با قرائت ایدئولوژیک خود هستند.
نگرانی از ادامه روند تخریب میراث فرهنگی
فعالان فرهنگی افغان هشدار میدهند که تخریب سینما آریانا ممکن است آغاز موج تازهای از حذف نمادهای فرهنگی در کابل و دیگر شهرهای افغانستان باشد. آنها میگویند در نبود نهادهای مستقل و رسانههای آزاد در داخل کشور، حفاظت از میراث فرهنگی بیش از پیش دشوار شده است.
برای بسیاری از افغانها، تصاویر بولدوزرها در محل سینما آریانا یادآور سالهایی است که طالبان با مجسمهها، آثار تاریخی و مظاهر فرهنگ مدرن سر ستیز داشتند؛ روندی که به باور منتقدان، امروز با شکل و شمایلی تازه در حال تکرار است.
خر چه داند مزه نقل نبات بربریت را چه به انسانیت شپش و نجاست