عراقچی: دنبال توافق با اروپا نیستیم/ توافقی که به دنبال آن هستیم باید شامل لغو تحریم‌ها باشد و این فراتر از ظرفیت اروپاست/ پیمان NPT نتوانسته از ما یا برنامه هسته‌ای ما محافظت کند

«سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه با مدیر دفتر روزنامه «العربی الجدید» در تهران گفت که روابط بین تهران و کشورهای همسایه تزلزل‌ناپذیر است.متن کامل این مصاحبه به شرح زیر است:

العربی الجدید: پس از ۱۲ روز جنگ، توافق آتش بس بین ایران و اسرائیل حاصل شد. مفاد اصلی آن چیست؟ آیا توافقی برای از سرگیری مذاکرات با ایالات متحده صورت گرفته است؟

عراقچی: اولین اصل در شرایط فعلی این است که مشخص شود آیا متجاوزان ظرفیت اجرا و حفظ پیشنهادهای خود را دارند یا اینکه رقابت‌های داخلی بین جناح‌های سیاسی رژیم صهیونیستی، آنها را مانند گذشته مجبور خواهد کرد تا از آتش‌بس به عنوان گروگانی برای مدیریت چالش‌های داخلی خود در دور جدید استفاده کنند.

العربی الجدید: آیا رسیدن به چنین آتش‌بسی قبل از حمله به تأسیسات هسته‌ای ممکن نبود؟

عراقچی: ایران جنگ را آغاز نکرد. تا زمانی که کشور ما مورد تجاوز قرار داشت، اصل دفاع را به عنوان دفاع اصلی خود پذیرفت. حتی پس از آن، اگر حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی نقض می‌شد، پاسخ همان بود. همانطور که در نشست خبری در استانبول تأکید کردم، ورود آمریکا به جنگ، گواه شکست رژیم صهیونیستی و ناتوانی این رژیم در مقاومت بود.

فرض ساده آنها این بود که ایران به محض مداخله آمریکا تسلیم خواهد شد، اما وقتی دیدند که پاسخ ما، با استفاده از موشک‌های نسل سوم خیبر، قوی‌تر و قاطع‌تر است، از ادامه جنگ عقب‌نشینی کردند و از طریق میانجی‌ها پیشنهاد آتش‌بس دادند. پذیرش آتش‌بس از سوی ایران بر اساس حفظ برتری اخلاقی و هنجاری بود تا این رویکرد و این دیدگاه را به پایه و اساس یک سیاست جدید مبتنی بر ارزش‌های منطقه‌ای و اسلامی تبدیل کند.

بنابراین، حمایت دولت‌ها و ملت‌های مسلمان منطقه از این رویکرد جمعی و سرنوشت‌ساز، رژیم صهیونیستی را که به هیچ اخلاق و ارزشی پایبند نیست، بیشتر منزوی خواهد کرد.

العربی الجدید: در پاسخ به حملات آمریکا، ایران پایگاه هوایی العدید در قطر را هدف قرار داد. ناظران معتقدند که این اقدام، به‌ویژه با توجه به نقش‌های تأثیرگذاری که ایفا کرده است، یک اشتباه راهبردی برای دوحه بود.

عراقچی: اقدام راهبردی ایران - در پاسخ به پایگاه‌های نظامی و اطلاعاتی آمریکا در منطقه - در چارچوب حق دفاع از خود قرار می‌گیرد. این اقدام علیه آمریکا، حاکمیت و تمامیت ارضی همسایگان ایران را نقض نمی‌کند. جمهوری اسلامی ایران، ضمن احترام کامل به حقوق حاکمیتی و ملی همسایگان خود، معتقد است که برای دفاع از موجودیت خود، پاسخ قاطع ضروری است.

این بدان معناست که آمریکا قادر نخواهد بود از سرزمین‌های سایر کشورها به عنوان پناهگاهی امن برای دستیابی به اهداف خود و بی‌ثبات کردن منطقه سوءاستفاده کند. در این زمینه، هشدارهای لازم به روشنی و مستقیماً صادر شد. به عنوان مثال، در آخرین جلسه محرمانه وزرای امور خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی که یکشنبه گذشته برگزار شد، به این موضوع اشاره کردم و این موضوع در اسناد این سازمان ثبت شد.

روابط بین ایران و هر کشور همسایه، از جمله کشور برادر و دوست قطر، مبتنی بر عمق استراتژیک، پیوندهای تاریخی و یک بافت اجتماعی محکم و تزلزل‌ناپذیر است. ما به حاکمیت هر یک از آنها احترام می‌گذاریم و با عزم و اراده به روابط محکم و جامع خود با آنها ادامه خواهیم داد.

در هر صورت، اینها پایگاه‌های آمریکایی در منطقه هستند که آن کشورها، به دلایل خودشان، چه مربوط به امنیت خود و چه موارد دیگر، تصمیم گرفته‌اند حق استفاده از آنها را به ایالات متحده اعطا کنند. ما برای این کشورها روشن کرده‌ایم که قصد حمله به سرزمین‌های آنها را نداریم. احترام ما به حاکمیت این کشورها و تمامیت ارضی قطر، تزلزل‌ناپذیر است و این اقدام نباید به عنوان یک اقدام تجاوزکارانه تفسیر یا تعبیر شود.

العربی الجدید: پس از حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای، آیا پیام‌هایی برای ایران ارسال شد و محتوای آنها چه بود؟

عراقچی: بله، آمریکایی‌ها قبل و بعد از حمله، از طریق کانال‌های مختلف، مرتباً برای ما پیام می‌فرستادند. این طبیعی است، زیرا نکاتی وجود دارد که باید رد و بدل شود. ما پیام‌های آنها را دریافت کردیم و در صورت لزوم از طریق واسطه‌ها و کانال‌های غیرمستقیم، که یک رویه رایج در دیپلماسی است، پاسخ دادیم.

هدف، جلوگیری از سوءتفاهم، مهار تشدید تنش و روشن کردن مواضعمان برای یکدیگر بود. ما به همه میانجی‌ها اطمینان داده‌ایم که ایران به میز مذاکره با آمریکا برنمی‌گردد و تا زمانی که تجاوز متوقف نشود، مسیر دیپلماتیک را از سر نمی‌گیریم. این موضعی است که ما به میانجی‌ها ابلاغ کرده و برای اروپایی‌ها نیز توضیح داده‌ایم و من معتقدم که آنها اکنون به خوبی از موضع ما آگاه هستند. باید منتظر بمانیم و ببینیم در آینده چه اتفاقی می‌افتد.

العربی الجدید: اگر آتش‌بس برقرار نشود و اسرائیل یا آمریکا تجاوز را از سر بگیرند، ایران تا چه مدت می‌تواند در برابر آن مقاومت کند؟

عراقچی: پاسخ روشن است. ما برخلاف تصور متجاوز که حملات قاطع آن در روزهای اول، ایران را مجبور به تسلیم می‌کند، مقاومت بسیار شدیدی نشان داده‌ایم. این اتفاق نیافتاد. در عوض، قدرت آتش ایران هر روز افزایش می‌یابد و عزم آن تقویت می‌شود. دقت موشک‌های ما افزایش یافته است و رویدادها ثابت کرده‌اند که ایران همچنان قوی است.

پایداری مردم ما عالی بوده است و سطح انسجام بین مردم و دولت بسیار مطلوب است. مردم صداقت دولت ایران را دیده‌اند که به میز مذاکره رفت، در حالی که طرف مقابل به میز مذاکره خیانت کرد. دولت در مذاکرات محکم ایستاده، از حقوق مردم دفاع کرده و عقب‌نشینی نکرده است.همچنین در میدان نبرد و دفاع قوی ایستاده است.

با وجود مشکلات جنگ و رنج‌ها، شهدا، مجروحان و ترس‌های همراه آن، وحدت ملی ملموس و پایداری مردمی بزرگی وجود دارد. با این حال، من مطمئن هستم که رژیم و دولت تا پایان پایدار خواهند ماند و از وحدت، حاکمیت، استقلال و منافع و دستاوردهای مردم ایران دفاع خواهند کرد.

العربی الجدید: تجاوز اسرائیل و آمریکا تا چه حد بر عزم ایران برای ادامه برنامه هسته‌ای خود، به ویژه غنی‌سازی اورانیوم در آینده، تأثیر منفی خواهد گذاشت؟

عراقچی: این تأثیر مثبت خواهد بود. این امر اراده ما را تقویت می‌کند و ما را مصمم‌تر و مقاوم‌تر می‌سازد. ما برای دستیابی به این فناوری تلاش زیادی کرده‌ایم و دانشمندان ما فداکاری‌های عظیمی انجام داده‌اند، حتی جان خود را برای این هدف از دست داده‌اند.مردم ما برای این کار تحریم‌ها را تحمل کردند و جنگی بر سر این موضوع به ملت ما تحمیل شد.

مطمئناً هیچکس در ایران این فناوری را رها نخواهد کرد. برنامه هسته‌ای ایران شفاف و تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود.

العربی الجدید: آیا ممکن است که پس از این حملات، برنامه هسته‌ای ایران وارد حالت عدم قطعیت شود و ایران در روابط خود با آژانس تجدید نظر کند؟

عراقچی: الان برای پرداختن به این مسائل خیلی زود است، اما حمله به تأسیسات هسته‌ای ما بدون شک پیامدهای عمیق و گسترده‌ای بر مسیر آینده ایران خواهد داشت و این اجتناب‌ناپذیر است. ما سال‌ها تلاش کرده‌ایم تا به جهان نشان دهیم که به پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای متعهد هستیم و مایل به کار در چارچوب آن هستیم، اما متأسفانه این پیمان نتوانسته از ما یا برنامه هسته‌ای ما محافظت کند.

این نکته‌ای است که باید در نظر گرفته شود.گزارش‌های تهیه شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به طور قابل توجهی در وضعیت فعلی نقش داشته است و ما از رویکرد گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ناراضی هستیم و معتقدیم که آنها انگیزه سیاسی دارند. این نیز نکته قابل توجهی است.

این سوال که چگونه در آینده از تأسیسات هسته‌ای خود محافظت کنیم نیز باید در نظر گرفته شود. چرا بیست سال تلاش برای شفافیت و اعتمادسازی نتایج مثبتی نداشته است؟ این موضوع مورد توجه قرار خواهد گرفت. من تصور می‌کنم که دیدگاه ما در مورد برنامه هسته‌ای و رژیم عدم اشاعه دستخوش تغییراتی خواهد شد که هنوز نمی‌توانم جهت آن را تعیین کنم.

العربی الجدید: در بحبوحه جنگ و تجاوز، شما یک تلاش دیپلماتیک فشرده را آغاز کرده‌اید. هدف از این کار چیست؟

عراقچی: طبیعتاً هدف اصلی ما این است که با افشا و محکوم کردن متجاوز در برابر جهانیان و برقراری ارتباط با سایر کشورها برای ترغیب آنها به اتخاذ مواضع قاطع علیه تجاوز و علیه اقدامات انجام شده توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی، به تقویت امنیت کشور کمک کنیم. این امر به نوعی بازدارندگی سیاسی در برابر این حملات و جلوگیری از تکرار آنها در آینده منجر خواهد شد.

دیپلماسی می‌تواند نقش مؤثری در این زمینه ایفا کند و من معتقدم که ما موفق بوده‌ایم. همه کشورهای منطقه در کنار ما ایستاده‌اند و تجاوز را محکوم می‌کنند. کشورهای اسلامی از ما حمایت می‌کنند، همانطور که بسیاری از کشورهای دیگر نیز حمایت می‌کنند.

طبیعتاً غربی‌ها، اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها با تمام گستاخی خود نه تنها از حمایت از ما خودداری می‌کنند، بلکه سعی می‌کنند تجاوز اسرائیل را به بهانه‌های مختلف توجیه کنند.با این وجود، ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا حقوق مردم ایران را به جهانیان منتقل کنیم و سایر کشورها نیز باید مواضع ما را درک کرده و موضع صحیحی اتخاذ کنند. این رسالت دیپلماسی در زمان صلح و جنگ است و طبیعی است که در زمان جنگ این تلاش‌ها را با عزم و اراده بیشتری دنبال کنیم.

العربی الجدید: آیا جلسات شما با اروپایی‌ها در ژنو به توافق یا نتایج خاصی منجر شد؟

عراقچی: این جلسات از نظر آگاه‌سازی بیشتر اروپایی‌ها از مواضع ما، علیرغم حمایت آنها از اسرائیل، مفید بود. درمورد پس گرفتن اتهامات علیه ما، معتقدم که این امر بسیار مهم بود. این دیدگاه که هیچ راه حل نظامی برای این مسئله با ایران وجود ندارد، در اروپا کاملاً تثبیت شده است و این اعتقاد پس از تحولات اخیر تقویت شده است.

مشخص شده است که این حملات در نهایت مشکل را حل نمی‌کنند.این مذاکرات، اگرچه به طور کامل مسئله را حل نکردند، اما به تقویت درک متقابل بین دو طرف کمک کردند. به همین دلیل، هر دو طرف تمایل خود را برای ادامه این گفتگوها اعلام کردند. همانطور که قبلاً گفته‌ام و اکنون تکرار می‌کنم، من این روند را مذاکره نمی‌نامم، بلکه آن را گفتگویی بین ایران و اروپا می‌نامم. مذاکرات معمولاً با هدف دستیابی به توافق انجام می‌شود.

ما به دنبال توافق با اروپا نیستیم و اروپایی‌ها نیز ظرفیت انجام این کار را ندارند. توافقی که ما به دنبال آن هستیم باید شامل لغو تحریم‌ها باشد و این فراتر از ظرفیت اروپا است. با این وجود، گفتگو همیشه مثبت است، به خصوص در شرایط عادی. من معتقدم که گفتگوی مداوم بین ما و اروپا به کاهش سوءتفاهم‌ها کمک می‌کند.

العربی الجدید: آیا اروپایی‌ها در طول مذاکرات ژنو پیشنهادهای خاصی به شما ارائه دادند؟

عراقچی: پیشنهادهای کلی وجود داشت، هم در مورد توقف خصومت‌ها و هم در مورد آینده مسئله هسته‌ای ایران. اما اروپا بازیگر اصلی با نفوذ تعیین‌کننده در این مسائل نیست و نقش آن محدود به گفتگو است.

العربی الجدید: آیا از نتایج سفر خود به روسیه راضی هستید؟

عراقچی: بله، خیلی زیاد. من دیدار بسیار خوبی با «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه داشتم. روسیه مواضع قوی و روشنی در محکومیت تجاوز آمریکا و تجاوز رژیم صهیونیستی اتخاذ کرده است. روسیه کشوری تأثیرگذار در موضوع هسته‌ای ایران است و ما در بسیاری از زمینه‌ها، از راکتور بوشهر گرفته تا نیروگاه‌های هسته‌ای آینده، با آن همکاری می‌کنیم.

روسیه عضو گروه ۵+۱ بود و ما همیشه با آن مشورت، تبادل نظر و بهره‌گیری از پیشنهادات آن را داشته‌ایم. با توجه به تشدید این وقایع، لازم بود که بین ما مشورت و هماهنگی نزدیک صورت گیرد و در مسیر مشترک ادامه یابد.

العربی الجدید: موضع کشورهای منطقه، چه رسمی و چه مردمی، در مورد این تجاوز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

عراقچی: موضع در هر دو سطح خوب بود. همه کشورها این تجاوز را محکوم کردند، برخی با لحنی تند و برخی دیگر با لحنی آرام‌تر، اما شاهد موضع تقریباً واحدی در سراسر منطقه و جهان اسلام بودیم.

بیانیه‌ای که وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی در استانبول صادر کردند بسیار قوی بود و با توجه به همزمانی آن با روز دوم نشست، بند ویژه‌ای در محکومیت تجاوز آمریکا به آن اضافه شد. من معتقدم مواضع دولت‌ها مثبت بود و در سطح مردمی و افکار عمومی در مناطق عربی، اسلامی و سایر مناطق، شاهد همبستگی بی‌سابقه‌ای با مردم ایران بودیم. این امر به وضوح در توییت‌ها، مقالات، مصاحبه‌ها و جلسات مختلف مشهود است.

من معتقدم که همگرایی بین افکار عمومی عربی و اسلامی و مردم ایران بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است و این یکی از برکات این رویدادها است. من بسیار خوشحالم که تجاوز اسرائیل حداقل این مزیت بزرگ را داشته است: اتحاد بی‌سابقه افکار عمومی عربی و اسلامی و افزایش همبستگی منطقه‌ای. سال‌ها برخی از طرف‌ها به دنبال ترساندن منطقه از ایران و به تصویر کشیدن آن به عنوان یک خطر و تهدید بودند.امروز این ترس از بین رفته است و دشمن واقعی اکنون برای همه شناخته شده است.

اسرائیل سال‌هاست که تلاش کرده این معادله را معکوس کند و تصویر ایران را به عنوان تهدیدی برای منطقه ترویج دهد، اما این نقشه کاملاً شکست خورده است. من مایلم از رسانه‌های عربی، به ویژه مفسران و نویسندگان جهان عرب که نقش مهمی در توضیح و شفاف‌سازی این مواضع داشتند، تشکر کنم. ما قدردان این موضوع هستیم و به تلاش خود برای تقویت وحدت و همبستگی که امروز شکل گرفته است، ادامه خواهیم داد.