ادامه برجام بدون آمریکا عملا ممکن نیست / آیا باید فاتحه برجام را خواند؟

دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا چهارشنبه شب حکم خروج آمریکا از برجام را امضا کرد تا عملا بزرگترین ضربه به توافق هسته ای وارد شود. پس از این اتفاق رییس جمهور ایران، حسن روحانی طی نطقی اعلام کرد که حاضر است برجام را با کشورهای دیگر اروپایی و چین ادامه دهد. حال سوال اینجا است که دوام برجام بدون آمریکا تا چه حد ممکن است؟
آنچه مشخص است این است که ۵ کشور باقی مانده در برجام به دو دسته کلی تقسیم‌می شوند.

از طرفی چین و روسیه قرار دارند که پیش از انعقاد برجام هم از ایران و فعالیتهای هسته ایش حمایت کرده و چندین بار قطعنامه های ضد ایرانی شورای امنیت سازمان ملل را وتو کردند. از طرف دیگر، سه کشور بزرگ اروپایی یعنی آلمان، فرانسه و انگلیس قرار دارند. سه کشوری که بر خلاف چین و روسیه به شدت روابط خوبی با آمریکا داشته و به لحاظ سیستم اقتصادی هم کاملا لیبرال هستند.

حال فرض کنید که آمریکا پس از خروج از برجام مجددا ایران و شرکتهایی را که با ایران همکاری می کنند تحریم کند. آیا ابر شرکتهای آلمانی، فرانسوی و انگلیسی که بر خلاف چین و روسیه کاملا مستقل بوده و از دولت دستور نمی گیرند، حاضر می شوند با ایران همکاری کنند؟ تصورش کمی سخت است. نباید فراموش کنیم که بسیاری از این شرکتها همچون فولکس واگن آلمان پس از برجام و لغو تحریمهای هسته ای آمریکا توسط اوباما در مورد همکاری با ایران کمی تردید داشتند.

این تردیدها باعث شد که میزان همکاری اروپایی ها با ایران به طور کامل شکل نگیرد و به مرحله اجرا و شراکت نرسد. این امر باعث می شود که شرکتهای اروپایی پس از خروج آمریکا از برجام با خیال راحت تری قید همکاری با ایران را بزنند.
اما شاید برخی این نکته را طرح کنند که ترامپ رئیس جمهوری اقتصادی است و منافع اقتصادی کشورش را بر هر چیز دیگری ترجیح دهد. چنین رئیس جمهوری با این ویژگی ها هرگز دست به تحریم شرکتهای سودده اروپایی نمی زند.

شاید این نکته درست باشد اما نباید فراموش کنیم که اولا سود حاصل از کسب رضایت کمپین های صهیونیستی به مراتب بیشتر از اروپا است. ثانیا، یکی از شعارهای ترامپ رونق بیشتر کارخانه های آمریکایی داخلی و مخالفت با توسعه شرکتهای چند ملیتی بود. به همین دلیل، بعید نیست که ترامپ دست به تحریم شرکتهای اروپایی همکار ایران بزند.
در پایان باید بر این نکته تاکید کرد که بهترین راه حل برای ایران در مذاکرات پیش رو این است که اروپا را مجاب کند تا از طریق فشار بر سازمان‌ملل، آمریکا را محکوم کند و هزینه این عهد شکنی را از این کشور بگیرد. تنها پس از این اتفاق است که آمریکا به علت حکم سازمان ملل، وجهه خود را از دست داده و در تحریم شرکتهای اروپایی همکار ایران تعلل خواهد کرد.

38